5h-Barok en Kunst en leven - Examen CSE 2025

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Barok

Kunst en leven

Je kan de werkwijze, positie en 

zelfpresentatie van barokkunstenaars 

plaatsen in de maatschappelijke context.

1600 - 1750

Deze les

Uitleg thema 'Kunst en leven'.

Uitleg Barok en 'Kunst en leven'.

Barok en 'Kunst en leven' onderzoeken.

Waar zou het thema 'Kunst en leven' over kunnen gaan? Welke onderwerpen?

Barok: Wat weet je nog van de barok?

Barok

De barok is een kunststijl uit de 17e eeuw met veel drama, beweging en sterke licht-donkercontrasten. Kunstenaars maakten indrukwekkende schilderijen, beelden en gebouwen om macht, geloof en emoties te laten zien.

Wie zijn de opdrachtgevers in de barok?

Barok

Tijdens de barok werd kunst gemaakt in opdracht van:

1. Het hof (in Frankrijk en Spanje)
2. De katholieke kerk (in Italië)
3. Het volk (Nederland – Gouden Eeuw)

De drie belangrijkste richtingen in de barok:

Religieuze barok – Kunst in dienst van de (Katholieke) kerk, 

met dramatische scènes en sterke emoties. 

(bijv. Caravaggio, Rubens).

Hofbarok – Luxe en macht uitstralende kunst voor 

koningen en adel (bijv. Versailles, Velázquez).

Burgerlijke barok – Kunst gericht op het dagelijks 

leven en portretten, vooral in protestantse landen 

(bijv. Rembrandt, Vermeer).

Kunst en leven

1. Hoe werken kunstenaars vroeger en nu anders?

2. Hoe is de status van kunstenaars veranderd?

3. Waarom maken kunstenaars zelfportretten?

4. Hoe zie je iemands leven of ideeën in kunst?

5. Hoe zien anderen kunstenaars?

6. Wat zegt een atelier over een kunstenaar?

7. Waarom verwerken kunstenaars hun eigen leven in kunst?  

OPDRACHT:
Bespreek met je groepje de gegeven vraag en formuleer een antw.
Presenteer dit duidelijk aan de klas. 

Beroepspraktijk barok

1. Hoe werken kunstenaars vroeger en nu anders?

In opdracht van de katholieke kerk, monarchen of aristocratie, vaak met als doel macht en religieuze overtuigingen te versterken.  Moderne kunstenaars werken vaak individueel, zonder vaste opdrachtgevers, en kunnen zelf hun thema’s en werkwijze bepalen.

Status van de barokkunstenaar

2. Hoe is de status van kunstenaars veranderd?

Hofschilders genoten aanzien aan koninklijke hoven. Toch waren veel barokkunstenaars nog afhankelijk, ze kregen opdrachten van rijke mensen en de kerk. In tegenstelling tot moderne kunstenaars hadden ze weinig vrijheid om zelfstandig kunst te maken zonder opdrachtgever.

Zelfpresentatie in de barok

3. Waarom maken kunstenaars zelfportretten?

Barokkunstenaars presenteerden zich 

vaak als intellectuelen en meesters 

van hun vak. 

Maatschappij in de barok

4. Hoe zie je iemands leven of ideeën in kunst?

Sommigen schilderden machtige 

mensen of religieuze verhalen om hun 

opdrachtgevers tevreden te houden, 

terwijl anderen het dagelijks leven 

verbeeldden.

Kunstenaars in de barok

5. Hoe zien anderen kunstenaars?

Barokkunstenaars werden vaak 

afgebeeld als briljante vakmensen 

of intellectuelen.

Atelier in de barok

6. Wat zegt een atelier over een kunstenaar?

Grote barokkunstenaars, zoals Rubens, hadden luxueuze ateliers met veel medewerkers en verzamelden kunst en antiquiteiten, wat hun status als intellectueel en kunstenaar onderstreepte. 

Barokleven in de kunst

7. Hoe verwerken kunstenaars hun eigen leven in kunst?  

Sommige barokkunstenaars, zoals 

Rembrandt, verwerkten hun persoonlijke 

emoties en levenservaringen in hun werk, 

bijvoorbeeld in zijn late zelfportretten

Samengevat

In de barok werkte de kunstenaar vaak in opdracht van de kerk, de adel of de monarchie, wat hun werk beïnvloedde. De maatschappelijke positie van de kunstenaar verbeterde, vooral in hofkringen, waar ze aanzien en invloed kregen. Kunstenaars presenteerden zich als intellectuelen of vakmensen, vaak door zichzelf te schilderen in machtige of verfijnde posities, wat hun status in de maatschappij benadrukte. Hun werk reflecteerde de dramatische en emotionele sfeer van hun tijd, waarin macht, religie en de politieke situatie een grote rol speelden.

Opdracht: Maak een tabel
Kenmerken barok in het zuiden en in het Noorden

• Bekijk de video
• Schrijf de belangrijkste kenmerken op van Kunst in de Barok, Gebruik je eigen woorden. 
• Beschrijf na de video een stukje over hoe je barokkunst kunt herkennen maar ook hoe de barok verschilt tussen het Protestantse Noorden en Katholieke Zuiden. 

Hoe herken je Barokkunst?

Barokkunst (ca. 1600-1750) is dynamisch, theatraal en emotioneel. Kenmerken zijn diagonale lijnen, asymmetrische composities, dramatische licht-donkercontrasten (clair-obscur of Chiaroscuro) en een sterke stofuitdrukking. Architectuur en beeldhouwkunst zijn uitbundig en vol beweging.

Zuidelijke Barok (Italië, Spanje, Vlaanderen) sloot aan bij de Contrareformatie. Kunstenaars zoals Caravaggio en Rubens gebruikten clair-obscur en dramatische composities om religieuze verhalen krachtig over te brengen.

Noordelijke Barok (Nederland) weerspiegelde de burgerlijke cultuur. Rembrandt en Vermeer richtten zich op genrestukken, stillevens en historiestukken, met subtiele lichtwerking en realisme.