W14 - BIO - J2 - M - Th 5 - BS 5+ 6

• Biologie
• Middelbare school

Wat is een fossiel?

wat ga je maken:

maak opdracht: 20 op blz. 21 van je werkboek

v.a. blz. 31 van je tekstboek 

Th5 erfelijkheid en evolutie     

bs6 De geschiedenis van het leven op aarde   

Wat ga je leren:

- Wat de geologische tijdschaal is;

- hoe de eerste leven op aarde mogelijk is ontstaan;

- hoe het leven in het water zich heeft ontwikkeld;

- hoe de dinosauriers zijn uitgestorven;

- hoe de mensen zich hebben ontwikkeld;

- hoe je een stamboom af kunt lezen. 

Geologische tijdschaal

Wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken. 

Een tijdperk is een lange periode waarin veel gebeurd is. 

Geologische tijdschaal

Geologie is

1. de leer van de aarde
2. de leer van het leven
3. de leer van alle organismen
4. de leer van het sterrenstelsel

ERA

ERA = Tijdperk: een lange tijd waarin van alles gebeurt

3

Geologische tijdschaal

Deze geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

2

Geologie

Geologie is de leer van de aarde

1

Levensvormen

Je ziet welke organismen aanwezig zijn in welk tijdperk / welke periode.

De oudste levensvormen zie je onderaan in de afbeelding.

5

EON

EON = Een Zeer lang tijdperk. Bestaat uit meerdere ERA

4

Tijdbalk

De tijdbalk verdeelt 

de geschiedenis van de aarde in delen.

Ongeveer 4600 miljoen jaar geleden (4,6 miljard) ontstond de aarde.

Er was geen leven mogelijk. Hiervoor was het veel te heet (waarschijnlijk 400 graden Celsius).

1

Eerste bacteriën

3

Eerste eenvoudige vormen van leven

2

Zuurstof in de atmosfeer

4

Eerste eencellige planten

5

Eerste meercellige organismen

6

Eerste dieren

7

Eerste landplanten

8

Eerste landdieren

9

Eerste mensen (mensachtigen)

10

Ontwikkeling van het leven op aarde.

3 tijdperken

12 perioden

              mjg = 

miljoen jaar geleden

NIET uit je hoofd leren!

Wat moet je wel kunnen:

- snappen

- af kunnen lezen 

- conclusies kunnen trekken 

Het eerste leven: In het water

De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden. Het eerste leven begon waarschijnlijk 3800 miljoen jaar geleden in het water. Dit was eencellig leven. Er was toen nog geen zuurstof in de lucht. Uit de eerste organismen ontstonden de eerste bacteriën. Een deel van die bacteriën kon zuurstof produceren. 

Eencellige organismen ontstonden ongeveer 3300 miljoen jaar geleden. Er kwam langzaam meer zuurstof in het water en in de lucht omdat in deze eencelligen fotosynthese plaatsvond. 

Ongeveer 1600 miljoen jaar geleden ontstonden de meercellige organismen

zich uit de eencelligen.

700 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste dieren. Ze ontstonden allemaal

in de oceanen en zeeën. Het waren bijvoorbeeld:

- de sponzen, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen en geleedpotigen. 

Op het land kwamen alleen bacteriën voor.

Welke organismen waren de eerste tekenen van leven op aarde?

Wat zijn kenmerken van eenvoudige levensvormen?

1. eencellig en levend in het water
2. meercellig en levend in het water
3. eencellig en levend op het land
4. meercellig en levend op het land

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND

De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden.

Het duurde nog een hele tijd voordat er op het land iets verscheen. De eerste landplanten en de vissen ontstonden 500 miljoen jaar geleden. De eerste landdieren ontstonden 450 miljoen jaar geleden. Het waren vooral de geleedpotigen, vooral duizendpoten. Later waren de andere gewervelden op het land te zien, de amfibieën en de reptielen.

251 Miljoen jaar geleden begon de bloeitijd van de reptielen. 

Er ontstonden allerlei soorten sauriërs. 

Ze leefden ook in het water en de lucht.

Saurus betekent hagedis. 

Er leefden enorme sauriërs: dinosauriërs

Toen de sauriërs ontstonden, 

ontstonden ook de eerste zoogdieren en vogels.

Waar is het leven op aarde ontstaan?

1. Het is vanuit de ruimte gekomen
2. In het water
3. Op het land
4. In de grond

Uitsterven sauriërs

Misschien heeft een enorme knal, veroorzaakt doordat een rotsblok vanuit de ruimte insloeg op aarde, er voor gezogd dat de suariërs zijn uitgestorven. 

Dit gebeurde ongeveer 65 miljoen jaar geleden. De explosie veroorzaakte grote bosbranden waardoor er een paar jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak hingen. 

Het zonlicht bereikte de aarde niet meer. 

Het wat bijna donker en de temperatuur daalde sterk. 

De zoogdieren en vogels overleefden, de sauriërs stierven uit. 

De gevolgen van de inslag van de meteoriet.....
Wat is NIET waar

1. het werd donker
2. het werd warmer
3. er was veel stof en roet
4. er was weinig zonlicht

Zijn alle soorten waarvan fossielen worden gevonden uitgestorven?

1. Ja
2. Nee

Welke dieren zijn waarschijnlijk eerder ontstaan?

1. neteldieren
2. stekelhuidigen
3. vogels
4. zoogdieren

0

Evolutie van mensen

Minder aap, meer mens.

De eerste mensachtigen zijn ongeveer 3 miljoen jaar geleden ontstaan. 

“Als evolutie voor elk ander dier geldt, waarom dan niet voor de mens?”, dacht Darwin. De wetenschap geeft hem gelijk. 

Wetenschappers vonden overblijfselen van een soort aapmensen die langzaam rechtop gingen lopen, hun haar verloren en gereedschap leerden gebruiken. 

De homo erectus is een van de soorten mensachtigen die hebben bestaan. Ze hadden meer succes dan hun hurkende, harige tijdgenoten. 

Zo werden we in vijf à zes miljoen jaar langzaam maar zeker minder aap en meer mens. 

De mensensoort die nu leeft noem je de Homo sapiens.

Homo erectus

1

Homo sapiens

2

Verwantschap 

van soorten

De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.

Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder van twee soorten leefde,
hoe ..... vul in ...... de soorten verwant zijn.

1. minder
2. meer
3. meer of minder
4. dat weet je niet

Met welke dieren vertonen de geleedpotigen de meeste verwantschap:
weekdieren of gewervelde dieren?

uitleg

Omdat ze met weekdieren minder lang geleden een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad. Ontstaan in de oceanen/zeeën 

1. weekdieren
2. gewervelden

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Stamboom van organismen

In een stamboom zie je welke organismen zich ontwikkelen uit bepaalde organismen. 

Je kunt afleiden welke groepen veel en welke weinig verwant zijn. 

verwant = familie van elkaar

Als in een stamboom een lijn niet doorloopt, is een groep dieren uitgestorven.

Verwantschap
(betekenis)

0

wat ga je maken:

maak opdracht: 21, 23, 24 en 25  van je werkboek

v.a. blz. 33 van je tekstboek