N8 De eerste mens + Jagers en verzamelaars

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Sporen van de eerste mens

Nova 8

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo

Wat weet je eigenlijk
van de steentijd?

Leerdoel

Na het bestuderen van de paragraaf kun je:

1. De steentijd ordenen in tijd.

2. Omschrijven op welke wijze de jagers-verzamelaar aan hun voedsel kwam. 

3. Omschrijven hoe de jager-verzamelaars de taakverdeling tussen vrouwen en mannen was. 

4. Omschrijven wat migratie is en wat nomaden zijn 

5. Verklaren waarom de jagers-verzamelaars zich regelmatig verplaatsen.

6. Uitleggen welke rol de migratie van kuddedieren en seizoenen hierbij speelde.

7. Omschrijven wat wordt bedoeld met de steentijd.

8. Benoem welke voorwerpen van steen werden gemaakt.

9. Omschrijven wat een stam is.

10. Verklaren waarom er weinig verschil in aanzien was tussen leden van een stam. 

Indeling

Steentijd                           2100 v. Chr.

Bronstijd                           2100 v. Chr. tot 800 v. Chr. 

Ijzertijd                               800 v. Chr. tot 40 v. Chr. 

Collectie RMO Leiden

De naam homo sapiens betekent 'wijze mens'.
Waarom is deze naam goed gekozen?

Homo sapiens verlaat Afrika,
terwijl het klimaat toch beter wordt.
Waarom zouden ze dan tóch ergens anders naartoe gaan?

Homo sapiens en Neanderthaler hebben
samen kinderen gekregen.
De moderne mens heeft daardoor een
paar dingen van de Neanderthaler meegekregen.
Welke denk je dat het is?

1. Sommige mensen hebben heel veel lichaamshaar.
2. Sommige mensen hebben geen kin.
3. Sommige mensen hebben rood haar.
4. Sommige mensen kunnen goed jagen.

Lucy

(In de sky with diamonds)

Link

De eerste mensen

• Homo betekent mens

• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)

• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)

• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

15.000 v. Chr.

• Laatste stuk van de laatste IJstijd
• NL --> HUN-lijn 

• NL was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken

• Wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren

• Er woonden ongeveer 1000 mensen in Nederland

Bronnen:

• Geschreven bronnen
• Ongeschreven bronnen
• Primaire bronnen: Zijn gemaakt uit de periode waarnaar je onderzoek naar doet. 
• Secundaire bronnen: bronnen die gaan over de geschiedenis, maar die gemaakt zijn in onze tijd. 

Aanzien en status

Tijdvak 1 Jagers en boeren  

Jager-verzamelaars

• Leven van de natuur

Duidelijke rolverdeling:

• Mannen: jagen (ook: vissen)

• Vrouwen: verzamelen van bessen, noten enz.

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen (ongeveer 30-50 mensen) = een stam 

• Geen vaste woonplaats: nomaden

• Trekken achter hun eten aan
  
• Migratie 
• Eenvoudige woningen: hutten/grotten

• Weinig bezittingen

Weinig bezittingen...
maar wat bepaalde dan jouw aanzien in de stam?

Grotten van Lascaux

Waarom zouden er rotstekingen
in grotten zijn gemaakt?

Ötzi als ijsmummie

Reconstructie van Ötzi

Schooltv

Begrippen uit deze les

• steentijd
• prehistorie
• jager-verzamelaars
• ijstijd
• aanzien
• stam
• nomaden 
• homo sapiens
• neanderthaler 

Personen uit deze les

• Lucy 
• Ötzi

Jaartallen uit deze les

• Migratie Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)
  
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

• 15.000 v. Chr.: einde van de laatste ijstijd
• 120.000 jaar geleden gebruik van stenen in Oost-Afrika 
• 40.000 jaar geleden gebruik van stenen werktuigen in Europa

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Verwerkingsopdracht:

Maak een stamboom (stroomschema) van homo sapiens. Noteer daarin: 

- namen van stammen

- wanneer ze leefden

- waar een fossiel van ze ontdekt is

- welke werktuigen ze gebruikten