KA23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2 - De strijd om de macht

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten 1000 - 1500

tijdvak 3: tijd van monniken en ridders (500-1000) / vroege Middeleeuwen

11. de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een

zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

12. het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. 

tijdvak 4: tijd van steden en staten (1000-1500) / hoge en late Middeleeuwen

13. de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane

samenleving;

14. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;

15. het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het

primaat behoorde te hebben;

16. de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten;

17. het begin van staatsvorming en centralisatie. 

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600-1700) / Gouden Eeuw / 17e eeuw

23. het streven van vorsten naar absolute macht; 

tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties (1700-1800) / eeuw van de Verlichting/ 18e eeuw

27. rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving:

godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;

28. voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte

wijze vorm te geven (verlicht absolutisme);

30. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,

grondrechten en staatsburgerschap. 

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Terugblik

Een middeleeuwse miniatuur van Filips de Goede: een Bourgondische hertog die voor het eerst vertegenwoordigers van al zijn gewesten bij elkaar liet komen op een centrale plaats om daar gezamenlijk te vergaderen.

Leg uit dat deze bron gebruikt kan worden om zowel continuïteit als verandering ten opzichte van het feodale stelsel te illustreren.

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Terugblik

Antwoord:

Continuïteit: net als in het feodale stelsel had de

adel het voor het zeggen; een hertog is een

adellijke titel. Door de opkomst van de

geldeconomie en door centralisatie, werden die

posities steeds vaker vervuld door niet-adellijke

ambtenaren.

Verandering: de bron laat wel degelijk verandering

zien, omdat er in het feodale stelsel veel minder sprake was van centralisatie. Zoals het onderschrift

bij de bron al verraadt was Filips de Goede een van

de eerste hertogen die op die manier zijn

gewesten bestuurde.

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Leerdoel

• Je kunt uitleggen hoe vorsten in verschillen Europese landen er, in meer of mindere mate, in slaagden absolute macht te verwerven.

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Frankrijk in de tijd vóór Lodewijk XIV

Met 19 miljoen inwoners was Frankrijk een relatief groot land in Europa.

Politiek en economisch toch een kleine rol, reden:

• Veel gebruiken uit de middeleeuwen
• rechtspraak in handen lokale raden, aangestuurd door plaatselijke adel
• Elke regio eigen regels en wetten
• steden en edelen bepaalde privileges
• belastingen en munten verschillen per regio (ongunstig voor handel.

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Mazarin en La Fronde

Toen Koning Lodewijk XIII overleed, was zijn opvolger Lodewijk XIV nog maar 5 jaar oud. Te jong om zelf te regeren. 

Zijn moeder wordt regentes, maar de echte macht kwam te liggen bij kardinaal Mazarin.

Afwezigheid sterke vorst voor adel mogelijkheid om eigen macht te vergroten.

De adel komt in opstand ('La Fronde'). Deze opstand mislukt maar maakt grote indruk op Lodewijk. Zijn vertrouwen in de adel was er voorgoed door aangetast.

Mazarin sterft als Lodewijk 22 is. Vanaf dan neemt hij zelf de macht over.

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Staatsvorming

Lodewijk was vastbesloten om de macht van de adel te beperken en om Frankrijk te besturen middels een sterk staatsbestuur.

Rechtspraak en recht op geweld wordt weggehaald bij de adel. De macht moet komen te liggen bij de overheid, de staat.

En de overheid, de staat, dat was Lodewijk zelf!

Lodewijk was de staat, het middelpunt van Frankrijk, waar alles om draaide. 

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

"L'état, c'est moi"

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Basis van het absolutisme

vier pijlers

• Droit divin
  
• bestuur en leger in handen ambtenaren
  
• goed functionerende economie (Colbert --> mercantilisme)
  
• één godsdienst (religieuze eenheid)
  
• Uiteindelijke doel --> meer eenheid (vroeg nationaal gevoel)

KA 23 - Het streven van vorsten naar absolute macht

De economie van Frankrijk was in de tijd voor
Lodewijk XIV in vergelijking met andere landen niet
zo succesvol. Leg uit hoe dat kwam.

Wie bestuurde Frankrijk in de tijd dat Lodewijk
XIV nog minderjarig was?

Waarom had Lodewijk XIV een groot
wantrouwen in de adel?

Wat bedoelde Lodewijk XIV met zijn uitspraak
“L’état, c’est moi”?

Leg uit wat het droit divin was.

Wat is het mercantilisme?

Wat is het verschil tussen centralisatie en
absolutisme?

Gebruik bron 23.1 uit je boek. Deze toezegging verwijst naar een van de
onderdelen van de politiek van Lodewijk XIV. Over
welk onderdeel gaat dit?