4.1 Het bloed

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

 4.1 Bloed

Leerdoelen

1 Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

We hebben 5-6 liter bloed in ons lichaam. Elk zakje is een half liter bloed. 

Als je een half liter verliest is er niets aan de hand. Dat is wat een bloeddonor geeft

Als je een liter verliest gaat de hartslag omhoog, daalt je bloeddruk en voel je je onrustig. 

Bij 1-2 liter bloedverlies gaat je hartslag nog sneller. Je wordt bleek, koud je gaat klam zweten en bent duizelig. 

Bij 2-3 liter bloedverlies is je hartslag zwak en snel. De bloeddruk is niet meer meetbaar. Je bent wit weggetrokken (soms blauw) je hebt het koud en bent klam. Je bent verward/suf (tot 2,5 l). Bij meer dan 2,5 l ben je bewusteloos/dood.

De samenstelling van bloed

Bloed bestaat uit de vloeistof bloedplasma met daarin bloedcellen en bloedplaatjes. Ongeveer 55% van het bloed is bloedplasma, de rest (45%) bestaat uit bloedplaatjes en bloedcellen .

De functie van bloed is vervoer van alles wat nodig is om het lichaam te laten functioneren. Bloed vervoert onder andere voedingsstoffen, zuurstof en warmte. Koolstofdioxide en andere afvalstoffen worden door het bloed afgevoerd.

In de afbeelding zie je twee reageerbuizen met bloed. De rechter buis heeft vers bloed, de linker buis  heeft enkele dagen gestaan. De bloedcellen en bloedplaatjes zijn naar de bodem gezakt. Daarboven zie je het bloedplasma. Bloedplasma is gelig van kleur. 

Bloedplasma

Bloedplasma  bestaat uit:

• 7% eiwitten

• 91% water

• 2% opgeloste stoffen

De opgeloste stoffen zijn onder andere mineralen (zouten). Het bloedplasma vervoert vele stoffen, zoals voedingsstoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen, en (een beetje) zuurstof.

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen hebben de vorm van kleine ronde schijfjes. Als een donut. Rode bloedcellen hebben geen celkern. In één kubieke millimeter bloed (1 mm3 = 0,001 mL) zitten ongeveer vijf miljoen rode bloedcellen.

Rode bloedcellen vervoeren zuurstof. Ze bevatten hemoglobine, een stof met een rode kleur. Door hemoglobine kunnen de rode bloedcellen gemakkelijk zuurstof opnemen en afgeven. In de longen nemen de rode bloedcellen zuurstof op. In andere organen geven ze zuurstof af.

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen hebben wél een celkern . De cellen hebben geen vaste vorm. Daardoor kunnen ze door kleine openingen in de wand van de kleinste bloedvaten heen . In één kubieke millimeter (1 mm3) bloed zitten ongeveer zevenduizend witte bloedcellen. Witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk. Eén type witte bloedcel doet dat door ziekteverwekkers op te nemen en kapot te maken . De witte bloedcel gaat hierbij meestal ook dood.

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes zijn geen cellen, maar delen van uiteengevallen cellen . Ze hebben geen celkern. In 1 mm3 bloed zitten ongeveer driehonderdduizend (300 000) bloedplaatjes.

In bloedplaatjes zitten stoffen waardoor het bloed stolt (vast wordt) als het buiten de bloedvaten komt. Dit noem je de bloedstolling. Bloedplaatjes zorgen dus voor de bloedstolling als je een wond hebt .

Bloedplaatje

Type Bloedcel	Celkern	Aantal per mm 3	Functie	Vorm
Rode bloedcel	Nee	5 miljoen	Vervoeren Zuurstof	'Donut' vorm
Witte bloedcel	Ja	7000	Verdedigen tegen indringers	Vormloos
Bloedplaatje	Nee	300.000	Stolling bloed	Stukjes van een cel

Om te onthouden:

Trombose

Soms kan het bloed binnen de bloedvaten stollen (dus niet alleen bij een wondje). Er ontstaat dan een bloedprop binnenin een bloedvat.

Dit noem je trombose.

Een bloedprop kan het bloedvat afsluiten. Daardoor kan het bloed niet verder stromen.

Hemoglobine 

In rode bloedcellen zit een stof die hemoglobine heet. Dit geeft de bloedcellen hun rode kleur.

Door hemoglobine bindt zuurstof zich aan de rode bloedcellen.

Hemoglobine maak je aan met ijzer dat in je voeding zit.

Het kan gebeuren dat je te weinig hemoglobine hebt. Dit noem je bloedarmoede.

Bloedarmoede 

Oorzaken bloedarmoede:

- te weinig groente, fruit, brood, vis of vlees eten

- veel bloedverlies

Behandeling bloedarmoede:

- staaltabletten en extra vitamine C

- genoeg groente, fruit, brood, vlees of vis eten

Aan het werk! BIOLOGIE VOOR JOU!

Wat? 4.1 Bloed - opdrachten 1 t/m 10.

Opdracht 4 maak je in je boek 

Waar? In je online boek 

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!

Zin in een quizje???

uit welke 4 onderdelen bestaat bloed?

1. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en zuurstof
2. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en koolstofdioxide
3. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. bloedplasma, rode-, blauwe bloedcellen en bloedplaatjes

Waar bestaat bloedplasma uit?

1. water en zout
2. water en opgeloste stoffen
3. water en eiwitten en opgeloste stoffen
4. water en zout en eiwitten

nr 4

nr 8

rode bloedcellen

bloedplasma

vaste bestanddelen

water

Wat zorgt er voor de rode kleur in rode bloedcellen? Dit kan zuurstof vervoeren.

1. Glucose
2. Koolstofdioxide
3. Glycogeen
4. Hemoglobine

Iemand met bloedarmoede heeft te weinig...

1. Zuurstof
2. Voedingsstof
3. Hemoglobine
4. Bloed

Wat is de belangrijkste taak van de rode bloedcellen?

1. Vervoeren van zuurstof
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen

Wat is de belangrijkste taak van de witte bloedcellen?

1. Zuurstof vervoeren
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen

Welk van de volgende onderdelen van het bloed heeft geen vaste vorm?

1. bloedplaatjes
2. rode bloedcellen
3. witte bloedcellen
4. bloedplasma

Wat is trombose?

1. een tekort aan bloedplaatjes
2. een tekort aan witte bloedcellen
3. een stolsel buiten het bloedvat
4. een stolsel binnen het bloedvat

Etter of pus bestaat uit..

1. dode ziekteverwekkers
2. dode witte bloedcellen
3. dode ziekteverwekkers en dode bloedcellen
4. rode bloedcellen en etter

Wat is de belangrijkste taak van de Bloedplaatjes?

1. Vervoeren van zuurstof
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen

Hebben bloedplaatjes een celkern?

1. ja
2. nee

Welk van de volgende onderdelen van het bloed heeft een celkern?

1. rode bloedcellen
2. witte bloedcellen
3. bloedplasma
4. bloedplaatjes