V4 thema 4 bs4

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

BS4: Evolutie in populaties

Leerdoelen

4.4.1 Je kunt uitleggen hoe allelen in een populatie overerven.

Begrippen

'Soort'  vs.  'Populatie' 

gene flow

Allelfrequentie - wet v. Hardy-Weinberg  (Binas  93D3)

Seksuele selectie

Genetic Drift

Definities

Soort = organismen die op natuurlijke wijze onderling vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.  (bijv. honden)

Hoe zit het met de lijger?

Definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is alle verschillende genen  die voorkomen in een populatie 
  
  
• Gene flow = (incidentele) uitwisseling van genen tussen populaties 
  
  

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
(allelen hebben dus geen specifiek voordeel) 

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Wet van Hardy-Weinberg (equilibrium)

• Allelfrequentie = getal tussen 0 en 1 dat aangeeft hoe vaak bijv. het dominante allel p (Grijs) voorkomt

Wet van Hardy-Weinberg (equilibrium)

• Allelfrequentie = getal tussen 0 en 1 dat aangeeft hoe vaak bijv. het dominante allel p (Grijs) voorkomt
• Als  p = 0,6  wat is dan  q? 
• p+q=1
• q = 0,4.     

hoeveel (%) witte katten zijn er dan?

Uitwerking

• Als  p = 0,6   hoeveel (%) witte katten zijn er dan?

Wet van Hardy-Weinberg

Dit kunnen we ook andersom gebruiken: 

Stel dat 40% van de katten een grijze vacht
heeft, wat is dan de frequentie van allel b? 

• Regel -> gebruik recessieve fenotype, 
  want dat is gelijk aan q2 genotype.  

Uitwerking

Stel dat 40% van de katten een grijze vacht

heeft, wat is dan de frequentie van allel b? 

Wet van Hardy-Weinberg

Hardy-Weinberg evenwicht gaat alleen op als er geen processen/ gebeurtenissen zijn die allelfrequenties beïnvloeden. 

In de praktijk gebeurt vaak wel. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

Evolutie

Mutaties zorgen voor nieuwe varianten van genen, vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom vooral bij dominante allelen? 

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans, dan spreken we van seksuele selectie

Evolutie

Micro-   
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro- 

ontstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie  (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: rest van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

Wanneer heeft Genetic drift het grootste effect?

1. Als van een populatie van 500 individuen er 50 overleven na een ramp
2. Als van een populatie van 50 individuen er 5 overleven na een ramp

Veranderen allelfrequenties

Veranderende allelfrequenties door:

- Evolutie (gedreven door natuurlijke/seksuele selectie) 

- Genetic Drift (willekeurig, hoe kleiner de afgezonderde populatie, hoe groter het effect) 

Huiswerk

Maak opdracht: 44 tm 66

Maak: Test jezelf BS4