Grammatica

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1-3

Vandaag:

Na deze les kun je onderstaande zinsdelen benoemen:

-Persoonsvorm

- Werkwoordelijk gezegde
- Onderwerp

- Lijdend voorwerp

- Meewerkend voorwerp

- Bijwoordelijke bepaling

Welke werkwoordsvormen zijn er?
(tip: het zijn er drie)

Hoeveel rollen heeft het werkwoord vallen?

1. 1
2. 2
3. 3

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vw

ww gezegde

meewerkend vw

Zin:

De ober 

heeft 

de jas

aan de klant 

gegeven. 

Persoonsvorm

De persoonsvorm kun je op drie manieren vinden in een zin:

1. De zin vragend maken

 

2. De tijd in de zin veranderen

3. Het aantal in de zin veranderen

Ik loop naar school. 

Loop ik naar school?

Ik liep naar school.

Wij liepen naar school. 

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Elke vrijdagavond hang ik lekker op de bank

1. ik
2. hang
3. op de bank
4. elke vrijdagavond

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Sturen jullie ook altijd kerstkaarten?

1. jullie
2. kerstkaarten
3. Sturen

Heel werkwoord

Het hele werkwoord noemen we ook wel de infinitief

De hele werkwoorden staan in de tegenwoordige tijd in het meervoud en eindigen meestal op een -n

Bijvoorbeeld: lopen, fietsen, slapen, eten

Wat is in de onderstaande zin het hele werkwoord?

Het publiek moest lang op de huldiging wachten.

1. moest
2. wachten
3. het publiek
4. de huldiging

Wat is het voltooid deelwoord in de volgende zin:

Hebben Anouk en Wendy de opdracht nog niet gemaakt?

1. Anouk en Wendy
2. Hebben
3. de opdracht
4. gemaakt

Zinsdelen

1. werkwoordelijk gezegde

2. onderwerp

3. lijdend voorwerp

4. meewerkend voorwerp

5. bijwoordelijke bepaling

Welke vraag stel je om het onderwerp te vinden in de zin?

Het onderwerp

Het onderwerp is altijd een persoon, een dier of een zaak. Het is datgene waar het in de zin om gaat.

Je vindt het onderwerp door te vragen: 

Wie/wat + persoonsvorm.

Voorbeeld: Ik loop naar school.

De persoonsvorm is "loop". 

Wie loopt? Ik. "Ik" is dus het onderwerp. 

Wat is het onderwerp in de volgende zin?
Jan en Henk fietsen op de racefiets naar huis.

1. Jan
2. Henk
3. Jan en Henk
4. huis

Wat is het onderwerp in de volgende zin.

Gisteren heeft hij een spelletje gespeeld.

1. Gisteren
2. een spelletje
3. heeft
4. hij

Welke vraag stel je om het lijdend voorwerp te vinden?

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp vind je door de vraag te stellen: Wie/wat + persoonsvorm/werkw.gez + onderwerp?

Voorbeeld

Mark gaf mij gisteren een cadeautje. 

- Persoonsvorm: Gaf Mark mij gisteren een cadeautje?

- Onderwerp:  Wie gaf? Mark

- Lijdend voorwerp: Wat +gaf+ Mark? een cadeautje

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?
Marjan heeft vandaag appels gekocht op de markt.

1. vandaag
2. appels
3. de markt
4. heeft gekocht

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?
Morgen krijg ik een nieuwe fiets van mijn ouders.

1. Morgen
2. mijn ouders
3. ik
4. een nieuwe fiets

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp herken je doordat er "aan" voor staat of ervoor gezet kan worden.

Je vindt het door te vragen: 

Aan wie of voor wie +persoonsvorm+onderwerp+lijdend voorwerp (+werkwoordelijk gezegde)?

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

Zin:

Marjan

had

een mooi gedicht

voor haar opa 

geschreven. 

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

Zin:

Gisteren

bracht

ze

een goed boek

voor mij

mee.

De rollen van het werkwoord

Een werkwoord heeft één, twee of drie rollen. Deze horen bij het werkwoord. Het werkwoord lopen heeft bijvoorbeeld één rol, want: iemand loopt. 

Het werkwoord horen heeft twee rollen, want: iemand hoort iets. Het werkwoord geven heeft drie rollen, want: iemand geeft iets aan iemand. 

Hoeveel rollen heeft het werkwoord krijgen?

1. 1
2. 2
3. 3

Hoeveel rollen heeft het werkwoord uitpakken?

1. 1
2. 2
3. 3

Hoeveel rollen heeft het werkwoord vallen?

1. 1
2. 2
3. 3

Bijwoordelijke bepaling

De rollen van het werkwoord zijn belangrijk in de zin. Zonder deze rollen is de zin niet af. 

Je kunt wel extra informatie in de zin stoppen, maar dit hoeft niet per se. Deze extra zinsdelen zijn bijwoordelijke bepalingen (bwb). 

Bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepalingen geven bijvoorbeeld aan waar, wanneer, hoe en/of waarom iets gebeurt. 

Ik loop 's morgens fluitend naar school. 
Mijn oma geeft mij altijd een nieuwe trui aan het begin van de winter.  

 

Wat is de bijwoordelijke bepaling in de zin?
Ik zal het nooit meer doen.

1. nooit meer
2. ik
3. zal
4. doen

Wat is de bijwoordelijke bepaling in de zin?
Onze tv staat sinds kort in de keuken.

1. Onze tv
2. in de keuken
3. staat
4. sinds kort

Weektaak Op Niveau

9 Taalverzorging 4:
9.1 grammatica, opdracht 9 en 10
en de opdrachten 1, 3, 4 en 5 bij Herhaling zinsdelen (staan ook bij 9.1 grammatica) 

Maandag

Herhaling van alle grammatica