6.3. Mensen in het kustgebied

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Mensen in het kustgebied

Terpen in Noord-Nederland

Drie vragen

1. Waar zie je de stuwwallen nog terug?
   
2. Uit welk materiaal bestaan die stuwwallen? 
   
3. Waarom is het bij de pijl geen aaneengesloten stuwwal meer?
   

Herhaling vorige les:

- Waar ligt zand, klei en veen?

- hoe is dit afgezet?

 Lees 6.3. Mensen in het kustgebied

• Leg uit welke rol het getij speelt in de vorming van kwelders.

• Wat is een zeekleipolder? Noem twee kenmerken van een dergelijke polder.

• Leg uit waarom akkerbouw niet geschikt is voor de veengronden.

• Waarom werd veen afgegraven?

• Waar in figuur 14 zie je de gevolgen van de veenafgravingen?

• Wat is een droogmakerij?

Ligging zeeklei-

landschap

Wat gebeurd er met de kustlijn wanneer er een kwelder ontstaat?

 TEKENING 

Terp

Terp

Landaanwinningswerken

Kwelders

transgressie - kustlijn schuift landinwaarts

regressie - kustlijn schuift zeewaarts

1. Hoogste zeeniveau: waterpeil is stabiel
2. Slib zakt naar beneden
3. Eb: slib blijft achter
4. Grond komt hoger te liggen
5. Gebied overstroomt zelden meer
6. Gebied raakt begroeid = kwelder

Schor en kwelder zijn verschillenden benamingen voor hetzelfde ecosysteem.

Uitleg

Terp

Bewoners van Laag-Nederland beschermden hun gebouwen tegen overstromingen. Dit deden ze door een kunstmatige heuvel op te werpen waar bovenop ze de gebouwen bouwden. Dit worden terpen genoemd. De plaats Usquert in Groningen is zo ontstaan.

Dijk

Na een aantal eeuwen hielpen de terpen niet genoeg meer om droge voeten te houden. Ook werden de gemeenschappen steeds groter. Uiteindelijk werden de terpen met elkaar verbonden. Zo ontstond er een dijk om het water buiten de deur te houden. Het buitendijkse gebied kende nog steeds sedimentatie, waardoor het binnendijkse gebied lager kwam te liggen.

Wad

Onze Waddenzee is Unesco-erfgoed. Dit waddengebied is uniek in de wereld. In deze ondiepe zee ontstaan er zandbanken. Het zeewaterpeil is afhankelijk van de getijden; bij eb zijn de zandbanken hoger en bij vloed staat alles onder water. 

Polder

"God created the Dutch, the Dutch created the Netherlands". Wij zijn kampioen landaanwinning. Al sinds de middeleeuwen bouwen wij machines om binnendijks moerassig gebied te ontwateren. Deze polders worden tegenwoordig ontwaterd door gemalen. 

Zeekleilandschap

500 v.c - wonen op terpen

1000 n.c. - wonen achter dijken

eerst defensief, later offensief

inpoldering kwelders

Voormalige zeedijk

Terpdorp

Welk kenmerk hoort bij een zeekleipolder?

Een zeekleipolder......

1. ......overstroomt bij extra hoog water.
2. ........is een ingedijkte kwelder.
3. In een zeekleipolder wordt het water niet geregeld.
4. ...........is een natuurgebied.

Welke terpen zijn het jongst: die aan de noordkant of aan de zuidkant? Uitleg?

De terpen aan de noordkant zijn het jongst.

De zee ligt in het noorden en vandaaruit slibt land aan. Richting het noorden kon het land dus uitbreiden.

Hoogste terp van Nederland (Friesland): Hogebeintum (bijna 9 meter hoog)

Wat is hier omheen (dus) de grondsoort?

Zeeklei natuurlijk.............

Welke vier plaatsen worden
hier aangegeven?

Hoe weet je, dat hier sprake is van een terpdorp?

Veenlandschap

 TEKENING 

Wat is de ontginningsbasis in dit figuur?

Hoe weet je dat?

*Het riviertje de Vlist

*Dat zie je aan de ligging van de bebouwing. Je ziet ook aan beide kanten van het riviertje twee weteringen lopen. Deze zorgden voor de afwatering van het gebied.

Welke gebiedskenmerken van het veenlandschap zie je in dit figuur?

*lange, smalle strokenverkaveling

*veel sloten/water

*lintdorp

In welke tekening in dit
figuur is er een natuurlijke
afwatering in het
veengebied: A, B of C?

1. A
2. B
3. C

Waarom is een natuurlijke afwatering in de twee andere tekeningen niet mogelijk?

B: De veenrivier ligt hoger dan het ingeklonken veengebied.

C: De veenrivier ligt hoger dan de droogmakerij.

Legakkers en petgaten 

Legakker

Legakker = Smalle strook land waar het Veen te drogen werd gelegd.

Petgaten

Petgaten =  Water dat overblijft wanneer het Veen is afgegraven

Dit patroon van water en land veranderde in de loop van de tijd, doordat stormen golven veroorzaakte die de resterende zachte veengrond van de legakkers aantasten. Dit resulteerde in uitdijende meren, zoals de Nieuwkoopse Plassen. Sommige van deze meren werden drooggelegd en werden polders. Tegenwoordig zijn de overige plassen uitstekende plekken voor recreatie en natuur, dichtbij de Randstad (Loosdrechtse plassen, Vinkeveense plassen)

Van veenmeer naar droogmakerij

Wat is nu eigenlijk een droogmakerij?

Een drooggelegd meer, plas of een deel van de zee.

 

§3

droogmakerij        getij

inklinking     jonge zeeklei

kwelder     kwelderwerken

oude zeeklei    polder

regressie      sedimentatie

slib  terp

transgressie      veen

veenontginning     veenoxidatie

verkaveling     zeekleipolder

Landaanwinningsprojecten wereldwijd

Circa 7.150 km², een vijfde deel van Nederland, is uit de zee gewonnen, het grootste deel in de vorm van polders (indijkingen en droogmakerijen). De laatste jaren wordt ook nieuw land opgespoten (Maasvlakte, IJburg, Marker Wadden e.d.)

Welk land heeft de grootste landaanwinning wereldwijd?