Reinaert de vos

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Reinaert de vos

Reynaert de vos

Lesdoelen:

• Je kent het verhaal Van den vos Reynaerde.
• Je begrijpt de dubbele bodem van het verhaal Van den vos Reynaerde.

Reynaert de vos

Dit verhaal is een fabel.

En: alle personages zijn dieren.

Reynaert de vos

Het verhaal begint op de hofdag. Dat is de dag waarop het hof een soort rechtszaak houdt om iedereen die fouten heeft begaan, te veroordelen. Als die criminelen dan hun straf hebben gehoord, kan de rest daarna een feestje vieren. 

Reynaert de vos

In het filmpje op de volgende dia zie je een samenvatting van het verhaal. 

Hou op je werkblad bij welke dieren erin voorkomen en wat je erover komt te weten.

Zomaar dieren?

Alle dieren in het verhaal van Reinaert vertegenwoordigen bepaalde standen of figuren...

Koning Nobel

• tweede stand
• rechtvaardig (geeft Reinaert de kans zich te verdedigen), maar makkelijk beïnvloedbaar (de 'schat')

Bruun de beer

• Behoort tot de tweede stand
• Dom en inhalig: Bruun denkt alleen maar eten en kan niet vooruit denken

Tibeert de kater

-tweede stand

-denkt dat hij sluw is, maar dat valt wel mee (Reinaert is sluwer!)

-kan zich goed verdedigen wanneer hij in het nauw gedreven wordt.

Grimbeert de das

-tweede stand

-Grimbeert is goedgelovig en aardig: hij heeft als enige vertrouwen in Reinaert.

Belijn de Ram

-eerste stand (hofkapelaan van de koning)

-Belijn is gelovig, goedgelovig en eerzuchtig: hij schept op over de 'belangrijke brief' van Reinaert aan de koning

Cuwaert de haas

-tweede stand

-Cuwaert is angstig en volgzaam

-Cuwaert is betrokken bij de aanklacht (Pancer) en de pelgrimstocht.

Analyse

• Parodie op een ridderroman

• Satire

• Adel
• Kerk
• Dorpelingen
• Rechtsspraak
  

Schrijver van het verhaal

 Willem?

Willem

Er is een ding dat we zeker weten: hij heeft 'De Madocke' geschreven. 

Jacob van Maerlant verwijst er namelijk naar in zijn middeleeuwse encyclopedie Naturen bloeme (ca 1350)

De rest is een gok

• Derde stand? Waarschijnlijk was hij een advocaat (derde stand) of een troubadour
• Waarschijnlijk komt hij uit Gent.
• Hij heeft de Reinaert niet zelf bedacht, slechts vertaald vanuit Frankrijk

De rest is een gok

• Waarschijnlijk kijkt hij heel kritisch naar de adel en de maatschappij: hij stelt duidelijk belangrijke vragen over waarom bepaalde mensen de macht hebben en of dat wel juist is.
• Dapper dat hij zijn naam eronder heeft gezet. Kritiek is nu openbaar geuit. Dit gebeurde nooit!

Feodaal systeem

Het feodale systeem was een manier waarop de samenleving in de middeleeuwen was georganiseerd, vooral in Europa. Het werkte ongeveer van de 9e tot de 15e eeuw. 

Hiërarchie: De samenleving was verdeeld in verschillende lagen. De koning stond bovenaan, gevolgd door de rijke edelen (zoals hertogen en graven). Daaronder waren de lagere edelen (zoals baronnen), en onderaan stonden de boeren, die vaak horigen waren. Horigen waren mensen die het land bewerkten en niet zomaar mochten verhuizen.

Land en landbouw: Land was het belangrijkste middel om rijkdom te krijgen. De meeste mensen werkten als boeren op het land van de edelen. Ze gaven een deel van hun oogst aan de edelman in ruil voor bescherming en het recht om het land te bewerken.

Militaire dienst: De edelen moesten hun leenheren (de hogere edelen) helpen in oorlogen door soldaten te leveren. In ruil daarvoor kregen ze land en bescherming.

Belangrijkste kenmerken feodaal systeem:

1. Leenstelsel: De koning gaf land aan edelen in ruil voor militaire steun.

2. Hiërarchie: De samenleving was verdeeld in lagen. Bovenaan stond de koning, daarna de edelen en onderaan de boeren, die vaak horigen waren.

3. Land en landbouw: Land was belangrijk. Boeren werkten op het land van de edelen en gaven een deel van hun oogst in ruil voor bescherming. Ridders!!!

4. Militaire dienst: Edelen moesten soldaten leveren in oorlogen in ruil voor land en bescherming.

Vragen na h1. De hofdag

1. Is er volgens jou sprake van een eerlijk proces?

2. Gedragen de dieren zich volgens de middeleeuwse idealen?

Samenvatting h1

- hofdag

- aanklachten verschillende dieren

Samenvatting h1

Wolf Isegrim: vrouw tot hoer gemaakt en kinderen in ogen geplast. Ook ziet hij Reinaert seks hebben met zijn vrouw in het openbaar.

Hond Courtois: worst gestolen

Haas Cuwaert: bijna verkracht

Haan Cantecleer: kop van een kip afgebeten

hoofdstuk 2 'Belevenissen van een beer' geeft kritiek op de adel

De beer in het verhaal volgt zijn verlangens naar honing, ondanks waarschuwingen. Dit symboliseert kritiek op de adel, die vaak in luxe leefde en daardoor in problemen kwam. De beer verliest zijn verstand door hebzucht, net zoals de adel vaak ongecontroleerd leeft.

1.

Verlies van zelfbeheersing en hebzucht:

•

De beer in het verhaal is verleid door de zoetheid van de honing, ondanks de waarschuwingen en gevaren die voor hem liggen. Hij kan zijn verlangens niet beheersen en wordt gedreven door zijn hebzucht. Dit kan gezien worden als een symbolische kritiek op de adel, die vaak geassocieerd werd met overvloed en luxe. De adel had toegang tot enorme rijkdommen en genot, maar hun onmatigheid in het najagen van deze zonden kan leiden tot hun ondergang. De beer, als een krachtig en fier dier, wordt hier gezien als een figuur die zijn verstand verliest door begeerte, wat parallellen vertoont met de zelfgenoegzaamheid en onmatigheid die vaak aan de aristocratie werd toegeschreven.

Vragen na h2

3. Voor wie staat Bruun de Beer symbool in de middeleeuwse maatschappij?

4. Welke boodschap probeert Willem over te brengen met dit hoofdstuk?

5. Kun je een moderne situatie bedenken waarin iemand net als Bruun in de val wordt gelokt door slim taalgebruik?

Hoofdstuk 3 'Een kater van de muizenissen' geeft kritiek op de geestelijken en hun hypocriete gedrag.

- De pastoor wordt afgebeeld als hypocriet en corrupte geestelijke.

- Schending van celibaat (nooit seks hebben) en misbruik van rijkdom: Geestelijken leefden vaak in luxe, ondanks hun religieuze verplichtingen en sommigen hadden ook nog eens kinderen! 

Vragen bij hoofdstuk 3

1. Wat betekent het dat de muis bijdraagt aan de vernedering van de pastoor?

2. Waarom wordt de pastoor in zijn piemel en niet in zijn arm gebeten?

Zoek zelf vier foto's die het verhaal (inclusief diepere laag) samenvatten.

Vragen bij hoofdstuk 4

1.

Wat denk je dat Reinaard écht voelt als hij zijn daden opsomt? Heeft hij spijt, of gebruikt hij dit moment voor iets anders? Leg uit waarom.

2.

Waarom zou Reinaard religieuze taal gebruiken, zoals “bid God dat hij het mij vergeeft,” terwijl hij ondertussen trots lijkt te zijn op zijn daden?

3.

Reinaard geeft toe dat hij veel kwaad heeft gedaan, maar waarom lijkt hij daar niet écht spijt van te hebben? Wat zegt dit over zijn karakter en hoe hij zichzelf ziet?

(Deze vraag daagt leerlingen uit om na te denken over Reinaard als symbool van egoïsme en manipulatie.)

Hoofdstuk 4

Ironische spijt:

Reinaard zegt sorry voor zijn fouten, maar hij meent het niet echt. Hij doet alsof hij trots is op zijn acties, zoals het bedriegen van de vrouw van Isengrijn. Dit laat zien dat hij geen echte spijt heeft, maar doet alsof om straffen te vermijden.

Hoofdstuk 4

Misbruik van religie:

Reinaard zegt dat hij God om vergeving moet vragen, maar gebruikt het alleen om zichzelf beter voor te doen. Dit is een kritiek op hoe mensen religie soms gebruiken om hun fouten goed te praten zonder echte verandering.

Hoofdstuk 4

Kritiek op macht:

Reinaard zegt dat hij de koning en zijn vrouw heeft beledigd, maar hij heeft geen spijt. Dit laat zien dat machtige mensen vaak niet gestraft worden, of dat slimme mensen als Reinaard boven de regels staan.

Hoofdstuk 4

Onthulling van de menselijke natuur:

Reinaard laat zien dat mensen (of dieren) vaak niet om anderen geven. Hij vertegenwoordigt egoïsme en het buigen van regels om je eigen doelen te rechtvaardigen.

Kortom, Reinaard is niet alleen een slimme vos, maar ook een symbool van bedrog, hypocrisie en de strijd tussen goed en slecht.

Vraag na h5

1. Welke rol speelt de kerk in dit gedeelte van de tekst? Waarom is deze relatie belangrijk voor het verhaal?

Vraag na h6

1. De koning en koningin zwichten voor het goud. Wat zegt dit over hun karakter en hoe past dit binnen de boodschap van het verhaal?

2. De koning en koningin worden gemanipuleerd. Wie is hier volgens jou het meest verantwoordelijk voor?

Vervolg LessonUp

(zelfstandig maken)

De rap

Over Reinaert wordt nog steeds geschreven, gepodcast en gerapt. 
Luister naar de rap op de volgende dia en maak daarna de laatste paar meerkeuzevragen.

Welk antwoord is niet goed?

1. Koning Nobel = leeuw
2. Courtois = das
3. Tibeert = kater
4. Isengrijn = wolf

Twee welpjes zijn blind geworden door Reinaert de Vos. Wat heeft hij gedaan?

1. de ogen uitgestoken
2. de ogen uitgeschoten
3. in de ogen gepiest
4. zo laten schrikken dat ze blind werden

Waarom wordt Courbois niet serieus genomen?

1. hij heeft de worst zelf gestolen
2. we weten niet wie de worst heeft gestolen
3. de worst is al heel lang geleden gestolen
4. hij heeft de worst verstopt

Het verhaal van Reinaert de Vos is een parodie. Wat is een parodie?

1. dierenverhaal
2. verhaal in de middeleeuwen
3. spottende nabootsing
4. verhaal over leugens en bedrog

Wie is de schrijver van Reinaert de Vos?

1. onbekend
2. Willem
3. Machteld
4. Jasper

einde