renaissance 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Renaissance: de literatuur

Vandaag

• Warenar en ander toneel
• Emblemata
• Scheepsjournalen
• Geuzenliederen

Planning

Opstel Warenar: handgeschreven in de les op donderdag 26 januari.

P.C. Hooft

1581-1647

Pieter Cornelisz. Hooft

• Vnl. sonnetten, liefdespoëzie
• Classicisme: Latijnse zinsconstructies
• Ook purisme: neologismen, archaïsmen
• Rederijker (D'Eglantier), Muiderslot
• Nederlandse Historiën (1642)
  
• Warenar
  

Warenar

• Aemulatio: bewerking van Aulularia van Plautus

• Speaking names

• Warenar
  
• Ritsaert
• Rijckert
  

Warenar

- Blijspel

- 1617 anoniem in première

- bewerking van Aulularia (= het spel van de pot)

- dialogen zijn erg levendig (hulp van Bredero en Coster?)

- proloog tussen Mildheid en Gierigheid (Goden)

- nieuw: Amsterdamse taal en actualiteit, levensechte figuren

Wat is het verschil tussen een blijspel (komedie) en een tragedie?

blijspel

- 3 of 5 bedrijven

- eenheid van tijd, plaats en handeling 

- een toneelstuk met een goede afloop

- hoofdpersoon maakt zich schuldig aan een ondeugd

- doel: lachen en leren

Van wie komt het voorschrift: eenheid van tijd, plaats en handeling?

Hoe zie je dit terug in Warenar?

Leg uit hoe de eigenschappen van de renaissancekomedie terugkomen in Warenar?

Emblemata (embleemboeken)

• Naast toneel waren er andere vormen van literatuur, zoals de emblemata en scheepsjournalen.
• Emblemata zijn raadselachtige, vaak humoristische prenten waarin een boodschap verborgen zit. Deze ging meestal over zaken als liefde en het huwelijk. Het oplossen van deze raadsels was een geliefde bezigheid, met name in Nederland en Duitsland.
• Emblemata bestaan uit drie onderdelen: motto (opschrift), pictura (afbeelding) en subscriptio (onderschrift).   

Emblemata

• Abstracte begrippen als liefde en trouw werden meestal gepersonifieerd (in menselijke gedaante weergegeven); liefde werd bijvoorbeeld uitgebeeld door de figuren Venus en Cupido. 
• In zowel de gedichtjes als de tekeningen was sprake van allegorische beeldtaal (vergelijkingen, zoals een vuur als symbool voor liefde, wind als symbool voor levensstormen).

Emblemata bestaan uit drie onderdelen. Welke?

Kijk goed naar het embleem: wat is de oplossing van het 'raadsel'?

Utile e dolce zijn belangrijk in de renaissance. Hoe zeg je dat in het Nederlands?

VOC en WIC

1602 richt de staatssecretaris Johan van Oldebarnevelt de Vereenigde Oostindische Compagnie op. 

1621 wordt de Wester-INdische Compagnie opgericht

Monopolie op de handel en kaapvaart. Later ook de monopolie op slavenhandel.

Scheepsjournalen

Populaire avontuurlijke verhalen

Journal ofte Gedenckwaerdigebeschrijvinghe van de Oost-Indische Reise van Willem IJsbrandtsz Bontekoe van Hoorn

Gerrit de Veer, "Waerachtighe beschryvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt ghehoort", 23 en 25 september 1596

Inspiratie

Scheepsjongens van de Bontekoe  (1924) is geïnspireerd op het scheepsjournaal van de Bontekoe.

Welke opstand?

Geuzenliederen

• In de volkscultuur ontstonden liederen die de historische ontwikkelingen schetsten. 
• Tevens hadden ze een troostende of klagende inhoud, verheerlijkten de heldendaden der geuzen, hadden soms een meer geestelijke inspiratie, of dienden om de tegenpartij te beschimpen of bespotten. 

Reisverslagen waren populair. Hoe kwam het dat zoveel mensen deze reisverslagen lazen.

1. iedereen kon lezen door de plicht op onderwijs
2. door de boekdrukkunst konden de verslagen makkelijk verspreid worden
3. er waren geen andere verhalen dan verhalen over de handel en de zeevaart
4. mensen hebben nu eenmaal zucht naar avontuur

Wat voor liederen stonden er in de bundels van 16e en 17e eeuw?

1. politiek getinte liederen
2. boertige liederen
3. religieuze liederen
4. liefdesliedjes

Een ... is een lied met een nieuwe tekst op een bestaande melodie.

1. contrafact
2. troostlied
3. ballade
4. lacrimoso