10.2 Dekolonisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Dekolonisatie

Eerste helft 20e eeuw:

- Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme

Tweede helft 20e eeuw:

- De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.

Dekolonisatie

Dekolonisatie is het proces waarbij kolonies zelfstandig worden van een moederland. 

In de 20e eeuw verkregen ruim 87 landen hun onafhankelijkheid. Ruim 70 daarvan vonden plaats na de 2e WO

Modern imperialisme tot 1945

• Opkomend nationalisme / onafhankelijkheidsstreven in koloniën 
• Tweede (of derde) rangs burger
• Kinderen van elite studeren in Europa
• Doen ideeën op over vrijheid/gelijkheid 
• Keren terug: waarom hebben wij deze vrijheid/gelijkheid niet? 
• Steeds meer nationale groepen, hard onderdrukt door kolonisator --> die willen hun kolonie niet kwijt

Redenen tot (versnelde) dekolonisatie
na 1945

1. Japan capituleert, Europese landen waren niet in kolonie en verzwakt. 

2. Nationalistische groepen sterk aanwezig

3. VS was tegen het bezit van koloniën (was ook zelf kolonie geweest van Engeland)

4. Sovjet- Unie was tegen het bezit van koloniën

communisme=gelijkheid : kolonialisme = per definitie ongelijkheid

Engeland dekoloniseert relatief vreedzaam, Nederland minder, Frankrijk & Portugal voeren oorlogen uit.

Dekolonisatieproces in drie voorbeelden 

• Afrikaanse landen worden onafhankelijk 
• Nederlands-Indië wordt Indonesië  
• Brits-Indië wordt onafhankelijk

Voorbeeld 1
Brits-Indië wordt onafhankelijk

• Brits-Indië een van de belangrijkste koloniën van Britse Rijk 
  Naar schatting heeft de kolonie in 200 jaar 45 biljoen (45,000 miljard) opgeleverd 
• Desondanks verkreeg het z'n onafhankelijkheid in 1947 - maar waarom en hoe? 

De man op de voorgrond is een belangrijk voorvechter voor Indische onafhankelijkheid 

• Mahatma Gandhi 

Mahatma Gandhi 

• Volgde juristenopleiding in Londen
  
• Twee decennia in Zuid-Afrika gewerkt als advocaat, protesteert tegen ongelijke behandeling Indiërs in ZA. 
• Na 1919 leider van beweging voor onafhankelijkheid (economisch/spiritueel)
• Toonbeeld geweldloos protest, passief verzet, burgerlijke ongehoorzaamheid en boycots Britse geïmporteerde goederen. 
• Boycot 1: Britse (katoenen) kleding export naar Brits-Indië
  Voor WO 1 - 50%
  Rond 1932 - 25% 
• Boycot 2: Geen geïmporteerd Brits zout kopen 

Van 1 land naar 5 

• 1930: Engeland laat steeds meer over aan India.
  
• Gedurende 2e WO: belofte tot onafhankelijkheid
• 1947: Brits-Indië gescheiden in India en Pakistan (oost en west). Burgeroorlog volgt. 
• 1948: Gandhi vermoord door Hindoe-extremist (tegen religieuze tolerantie). 

Japan als 'bevrijder' van Azië

Het overheersende beeld was dat de kolonisator niet te verslaan was. Toen kwamen de Japanners

• Aziatisch volk dat als 'inferieur' werd beschouwd.
• "Deze 'inferieuren' trapten de Britten, Fransen en Nederlanders uit Azië."
• Japan belooft onafhankelijkheid aan alle koloniën. 
• Onafhankelijkheid blijft echter uit. Onvrede neemt toe. 
• Japan wordt verslagen. Kolonisator is er niet --> uitroepen onafhankelijkheid. 

Indonesië

Soekarno roept de onafhankelijk uit

17 augustus 1945

Reactie Nederland onmiskenbaar

Bersiap-periode

• najaar 1945-voorjaar 1946

• Gezagsvaccuüm: onduidelijk wie écht de macht heeft, daardoor kunnen pemoedas hun gang gaan (zonder dat er wordt ingegrepen)

• zeer gewelddadige periode met duizenden slachtoffers (vooral Nederlanders en pro-Nederlandse groepen)

En nu...?

• Engelsen zijn in de buurt, maar hebben geen zin in nieuwe oorlog: Nederland moet het zelf maar oplossen

• Nederland wil de onafhankelijke republiek Indonsië helemaal niet erkennen.

• Nederlander wil niet praten met Soekarno (verrader en opstandeling)

Akkoord van Linggadjati

• Wapenstilstand

• Nederland erkent de Republiek Indonesië op Java, Sumatra en Madoera

• Oprichting Verenigde Staten van Indonesië (met Nederland): de koningin is staatshoofd

• 15 november 1946

Het Akkoord van Linggadjati mislukt

• Zowel Nederland als Indonesië zijn er eigenlijk niet gelukkig mee

• Nederland past akkoord (via de Tweede Kamer) eenzijdig aan

• In Indonesië laait het geweld weer op

• Nederland zegt de overeenkomst op 20 juli 1947 op

1e Politionele actie 

(juli 1947-januari 1948)

• Herstellen van het Nederlandse gezag

• Bewuste keuze voor de naam 'politionele' actie en niet voor het woord 'militair', of 'oorlog'

• Militair een succes, politiek niet: Republiek bleef bestaan en er kwam veel kritiek uit het buitenland

Indonesische onafhankelijkheid erkend

• Grote druk op Nederland: Verenigde Staten dreigen met het stopzetten van het Marshallplan

• Soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949

Republik Indonesia

Relatie met Nederland blijft echter moeilijk: 

veel discussies over o.a.: de Molukken, mensenrechten en ontwikkelingshulp.

Weten jullie...

...wat dekolonisatie is?

...waarom de VS én de SU tegen kolonisatie waren?

...welke kenmerkende aspecten te maken hebben met dekolonisatie?

...welk handelen van de kolonisator bijdraagt aan dekolonisatie?

...welke rol WOII speelt in dekolonisatie?

...hoe de onafhankelijkheid wordt uitgeroepen in Indonesië?

...Hoe Nederland wanhopig probeert de kolonie vast te houden?

...Hoe in 1949 toch de soevereiniteitsoverdracht plaatsvindt?