5.2 Ontdekkers van nieuwe werelden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Terugblik - wat is Renaissance?

Wat is de Renaissance?

1. Italiaans voor "middeleeuwen", dat woord ontstond in de 16e eeuw
2. Bloeiperiode van de kunst en wetenschap, waarbij ze terugkeken naar de Klassieke Oudheid.
3. Strijd tussen paus en keizer over wie de meeste macht in de wereld had.
4. De "nieuwe" tijd na de middeleeuwen, waarin men totaal nieuwe ontdekkingen deed.

Waarom is het logisch dat de renaissance in Italië begon?

1. Dit was een rijk gebied, kunst en cultuur is luxe en kan pas betaald worden als er genoeg geld over is.
2. De Italianen zijn erg gericht op hun eigen plezier en wilde altijd al meer luxe dan andere volken.
3. De Italianen zijn natuurlijk begaafde kunstenaars .
4. De italianen waren minder gelovig. Daarom werd het leven na de dood minder belangrijk gevonden.

Humanisme betekent

1. Leven waarin God centraal staat
2. Leven waarbij de mens centraal staat
3. Godsdienst waarbij de natuur belangrijkst is
4. Een ander woord voor reformatie

Wat past niet bij het humanisme?

1. Je moet alles wat de paus zegt voor waar aannemen.
2. Bestuderen van geschriften uit de oudheid
3. Kritiek op de kerk
4. Erasmus

Leg uit waarom humanisme goed past bij de Renaissance.

Een van de bekendste humanisten was

1. Cicero
2. Leonardo Da Vinci
3. Erasmus
4. Luther

Lees de bron over Erasmus. Welke uitspraken zijn juist?

1 In de tekst geeft Erasmus een uitleg over het aanzien van geestelijken.
2 In de tekst keurt Erasmus de mentaliteit van geestelijken af.
3 In de tekst keurt Erasmus de mentaliteit van geestelijken goed.
4 In de tekst laat Erasmus zien dat hij een nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament nodig vindt.

1. 1, 2 en 4
2. 2, 3 en 4
3. 1, 3 en 4
4. 1, 2 en 3

Erasmus, Kunst, Bijbel, Humanisme

Galenus, Humanica Fabrica, Vesalius, Chloris

Vulgaat, Da Vinci, Latijn, Kerk

Ruïnes, boeken, Vesalius, voorbeeld

Carpe Diem, Rijke burgers, Spanje, Italië

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

5.2 Ontdekkers van nieuwe werelden 

Theorie

Ontdekkers en Hervormers (1500-1600)

KA's tijdvak 5:

18. Het begin van Europese overzeese expansie.

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21. De protestantse reformatie die een splitsing in de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Vroegmoderne tijd 1500-1800

Leerdoelen 

Je kent de economische, politieke, en religieuze motieven voor ontdekkingsreizen en kolonisatie.

Je weet hoe in de 16e eeuw de kolonisatie van Midden-Amerika door de Spanjaarden verliep. 

Je kunt de gevolgen van de ontdekkingsreizen voor de inheemse bevolking van Amerika en voor de Europeanen beschrijven. 

Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld van de Europeanen veranderde door een combinatie van ontdekkingsreizen en kolonisatie

4 motieven voor ontdekkingreizen.

Economisch motief: Geld verdienen door handel.

Religieus motief:  Het geloof verspreiden.

Politiek motief: Uitbreiding van de macht en status van de vorst.

? motief:   Op zoek naar avontuur en nieuwe vreemde zaken.

leerdoel 1. Je kent de economische, politieke, en religieuze motieven voor ontdekkingsreizen en kolonisatie.

Welke motieven zouden belangrijker zijn geweest voor iemand in de zestiende eeuw dan voor ons nu?

Columbus aan het Spaanse hof - Ricardo Balaca

Welke motieven voor ontdekkingsreizen zie je in de afbeelding terug?

Beredeneer hoe Europeanen in de 15 en 16e eeuw in contact kwamen met het werk van Ptolemais?

De Italiaan Toscanelli combineerde informatie van kaarten uit de Oudheid met kennis van de Europese en Aziatische handelsroutes.

Theorie

Omstreeks 1450 beperkte het wereldbeeld van de Europeanen zich tot Europa, Noord-Afrika en kleine delen van Azie. De wereld was voor hen gewoonweg niet groter. In de late Middeleeuwen werd de handel steeds internationaler (o.a. door ontstaan van jaarmarkten). 

Wereldbeeld: voorstelling van de werkelijkheid en van de wereld. 

leerdoel 1. Je kent de economische, politieke, en religieuze motieven voor ontdekkingsreizen en kolonisatie.

Theorie

- Handelaren uit Genua en vooral Venetie kochten producten uit Azie en Noord-Afrika. 

- Handelaren uit Noord-Europa brachten handelsgoederen uit het Noordzee- en Oostzeegebied.  

Samen kwam dit allemaal samen in Brugge in Vlaanderen. Dit werd een knooppunt tussen beide handelsnetwerken. 

Theorie

Iedereen wilde rijk worden aan de handel en producten uit Azie. Maar omdat iedereen hier aan wilde verdienen werden de producten erg duur over de Zijderoute. 

Theorie

Toen gebeurde er iets wat Europa deed schudden op haar grondvesten. 

In 1453 veroverde een grote groep Turkse stammen Constantinopel. 

Met de verovering van Constantinopel:

1. Viel het Oost-Romeinse Rijk;
2. Was de toegang naar Indie/Azie afgesloten voor Europese handelaren;
3. Moesten Europese landen op zoek naar een nieuwe route naar Indie.

PROBLEEM!

Theorie

Het eerste land dat ontdekkingsreizen organiseerde om via het water een route naar Indie te zoeken was Portugal. Portugezen verkenden lang de Afrikaanse kust om deze in kaart te brengen. 

Theorie

Bartholomeus Diaz was een Portugees die als eerste om Kaap de Goede Hoop voer (1488). 

Theorie

In 1498 bereikte Vasco da Gama als eerste Indie door om Afrika heen te varen. 

Theorie

De Portugezen bezetten kustplaatsen en eilanden en versterkten deze met forten en soldaten. Vanuit deze factorijen dreven zij handel met de inheemse bevolking. 

Het economische gevolg was dat de handel zeer winstgevend was en dat Portugal rijk werd (negatief gevolg: het was erg riskant, veel schepen werden tot zinken gebracht. 

Factorij: versterkt handelsfort van Europees land in Afrika of Azie. 

Inheemse bevolking: oorspronkelijke bewoners van gebied.

Theorie

Na het zien dat Portugal zo ontzettend rijk is geworden na het ontdekken van een zeeroute naar Indie kan Spanje niet achterblijven. Zij hadden eerst niet het geld voor deze ondernemingen omdat Spanje in oorlog was met de Moren (Islamieten die het zuiden van Spanje in bezit hadden). 

Weet iemand nog hoe deze oorlog/strijd heette..? 

Reconquista

Theorie

De Spaanse koning Ferdinand en koningin Isabella waren nu zeer geïnteresseerd in het vinden van een zeeroute naar Azie. Maar welke ontdekkingsreiziger kon dit doen? 

De Genuese handelaar Christoffel Columbus wist dat de aarde rond was en voer naar het Westen, op zoek naar Indie. Hij ontdekte Amerika in 1492 namens Spanje. Hij gebruikte de kaart van Toscanelli.

Theorie

Na een zestal weken arriveerde Columbus op 12 oktober 1492 in Amerika. Hij noemde de bewoners indianen, omdat hij dacht Indië te hebben bereikt. 

Indianen: oorspronkelijke bewoners van Amerika. 

Verdrag van Tordesillas (1494): Om te voorkomen dat Spanje en Portugal in oorlog zouden komen over de macht in de Nieuwe Wereld kwam onder leiding van de paus, een verdrag tot stand waarin de westelijke helft van de wereld werd toegewezen aan Spanje. Oostelijke helft aan Portugal. 

Beeldmateriaal

Theorie

De Nieuwe Wereld trok avonturiers aan, die werden gelokt door verhalen over enorme goudvoorraden. Vooral verarmde Spaanse adel ging op zoek naar rijkdom en geluk. Deze mannen noemen we conquistadores.

Conquistadores zijn Spaanse veroveraars die een groot deel van Midden- en Zuid-Amerika onder Spaanse bestuur brachten. 

Lesdoel 2. Je weet hoe in de 16e eeuw de kolonisatie van Midden-Amerika door de Spanjaarden verliep. 

Theorie

Hernan Cortez viel bijvoorbeeld met een groot leger het gebied van de Azteken binnen. 

Azteken waren oorspronkelijke bewoners Zuid-Amerika met hoogontwikkelde cultuur. Handelaren, ambachtslieden en boeren zorgden voor een bloeiende economie. 

Welke gevolgen van de ontdekkingsreizen zie je hier?

Theorie

Conquistadores die gebieden veroverden, kregen als beloning grote landgoederen. Lokale indianen werkten als slaaf op plantages en in de mijnen. Maar zij waren niet bestand tegen dit zware werk en de uitbuiting leidde tot veel slachtoffers. 

Leerdoel 3. Je kunt de gevolgen van de ontdekkingsreizen voor de inheemse bevolking van Amerika en voor de Europeanen beschrijven. 

Theorie

Door de Spaanse geestelijke De Las Casa kwam er in de 1542 de Nieuwe Wetten: 

1. Indianen zijn volwaardige mensen, mits ze christelijk worden. 

2. Afrikaanse slaven worden ingezet ipv indianen. 

In de praktijk kwam er maar weinig van terecht. 

Theorie

Om er voor te zorgen dat de Afrikanen naar Amerika konden worden gebracht werd de trans-Atlantische slavenhandel bedacht. 

De trans-Atlantische slavenhandel zorgde voor het transport van Afrika over de Atlantische Oceaan naar Amerika. 

Theorie

Zo ontstond eigenlijk ook de driehoekshandel. De handel tussen Europa, Afrika en Amerika. 

Theorie

Het wereldbeeld van de Europeanen veranderde omdat zij met veel meer gebied en culturen in contact kwamen dan voorheen. Men ontdekte nieuwe landen, volken, culturen, producten en gewoonten. Daardoor verandert de manier waarop je naar de wereld kijkt. De wereld werd veel groter. 

Door kolonisatie (gebieden innemen voor het eigen land/vorst) werden de gebieden waarover een vorst macht uitoefende ook veel groter, kreeg hij meer onderdanen en waren de opbrengsten ook voor het moederland.

leerdoel 4. Je kunt beschrijven hoe het wereldbeeld van de Europeanen veranderde door een combinatie van ontdekkingsreizen en kolonisatie.

Geef drie gevolgen van de ontdekkingsreizen die invloed hebben op onze wereld van vandaag de dag

Aan de slag

mk opdr 8 in je boek op blz 90.

Inleveren aan het eind van de les.

Huiswerk

Lees par 5.3 en vat deze vast samen.

Laat bij dingen die je lastig vindt in je samenvatting ruimte over om tijdens de les extra aantekeningen te maken.