Regeling en waarneming basisstof 6 BVJ H4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 6

Het zintuigenstelsel

Organen voor prikkelverwerking

• Verschillende organen met specifieke zintuigen voor het waarnemen van diverse prikkels
  
  
• Zetten prikkel om in een impuls
  
  
• Bijvoorbeeld: Oren bevatten het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig 

Zintuigen

• Zintuigen bestaan uit zintuigcellen oftewel receptoren
  
  
• Gespecialiseerde zenuwcellen die onder invloed van een prikkel neurotransmitters afgeven aan gevoelszenuwcellen

• Zintuigen reageren op prikkels van buiten en binnen het lichaam

Prikkels

• Prikkels van buiten het lichaam zijn bijvoorbeeld
   warmte, kou, druk, licht, hete smaak, geluidsgolven
  
  
• Prikkels van binnen het lichaam zijn bijvoorbeeld
  bloeddruk, lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel

Receptoren

• Zijn zintuigcellen
• Oor slakkenhuis: Gehoorreceptoren
            evenwichtszintuig: evenwichtsreceptoren
• Neusslijmvlies: reukreceptoren
• Tong: smaakreceptoren
• Netvlies: lichtreceptoren
• Huid: tast-, druk-, koude-, warmte-, pijnreceptoren

Receptoren

Verschillende soorten receptoren

• Mechanische receptoren
• Chemische receptoren
• Temperatuurreceptoren
  
• Pijnreceptoren
• Lichtreceptoren

Mechanische receptoren

• Reageren op verschillende vormen van mechanische energie (druk, tast)
  
  
• Prikkel wordt waargenomen als het celmembraan bewogen wordt.

In de afbeelding zie je de trilharen die in het slakkenhuis zitten. Als de stijgbeugel tegen het venster tikt dan komt de vloeistof in beweging en wordt de prikkel waargenomen.

Chemische receptoren

• Reageren na binding met moleculen
  
  
• Smaak: opgeloste moleculen
  
  
• Reuk: moleculen uit de lucht

Temperatuurreceptor

• Liggen in de huid
  
  
• Reageren waarneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Pijnreceptoren

Reageren als de prikkels extreem worden/zijn zoals hitte

Kan ook reageren op chemische
verbindingen bij beschadiging of
ontsteking van weefsel

Lichtreceptoren

• Liggen in het netvlies
  
  
• Reageren op contrasten
  (staafjes)
  
  
• Reageren op kleuren
  (kegeltjes)

Het oog wordt uitgebreid behandeld in basisstof 7

Het ontstaan van impulsen

Impuls ontstaat alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijd

Dit heet de prikkeldrempel

Het ontstaan van impulsen

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren

Als je dicht bij een bas staat dan voel je de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische receptoren in de huid voor geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een niet-adequate prikkel

Gewenning

Ontstaat bij dagelijkse blootstelling aan een prikkel

De zintuigcellen geven de prikkel nog wel door maar worden steeds minder gevoelig voor de prikkel, de impulsfrequentie neemt af.

Ook de hersenen reageren niet meer altijd op de impulsen

Einde les basisstof 6

Je bent nu klaar met de les van basisstof 6. Je gaat nu verder met het lezen van basisstof 6 in je tekstboek. Als je dit gedaan hebt dan maak je de opdrachten 27 en 28.

Als je klaar bent kijk je je werk na!