01. Thema 1 hoofdstuk 1: Moraal en ethiek

• Filosofie
• Secundair onderwijs

Moraal en ethiek

Begrippenkader

Welke gevoelens roept dit bij jou op?

Vind jij dat dit kan? Waarom wel/waarom niet?

Mag/moet de overheid hier regels voor opstellen?

Mag de overheid dit verbieden?

Wat doe je in volgende situaties

Je wandelt door een drukke winkelstraat en ziet een bedelaar zitten.

Je komt tijdens de middagpauze het schoolgebouw binnen en ziet dat een leerling uit het zesde middelbaar belaagd wordt door twee andere leerlingen. Je hebt nog nooit een woord met hem gewisseld.

Je loopt op een verlaten pleintje als je een portefeuille ziet liggen.

Is wat je zou doen in elk van die situaties goed of slecht? Waarom is dat goed of slecht?

Wat betekent het goede doen?

Moraal

1.1 MORAAL

•  Moraal: geheel van gebruiken, waarden en normen die verbonden zijn met het goede leven en het juiste handelen. 
• Ontwikkelt zich al in de kinderjaren (cfr. Piaget en Kohlberg)

1. tot  10 jaar: overweging van goed of slecht < --> straf of beloning
2. bij jongeren: vooral gericht op sociale verwachtingen
3. bij volwassenen: gevormd vanuit eigen referentiekader

Geef een voorbeeld van een waarde die jongeren belangrijk vinden

Geef een voorbeeld van een norm die jongeren belangrijk vinden

Geef een voorbeeld van een gebruik die jongeren belangrijk vinden

Door wie of wat laat je je beïnvloeden in je morele keuzes?

Deontologie

• = geheel van plichten die bij een bepaalde beroepsgroep bepaalt hoe men zich moet gedragen, synoniem: plichtenleer  vb Eed van Hipocrates

Toon met twee voorbeelden aan dat moraal kan veranderen.

Geef een gelijkenis met vandaag.

Stellingenspel

Waardeconflicten

Waardeconflicten

• Niet iedereen vindt dezelfde waarden even belangrijk.
• Hierdoor kunnen er conflicten ontstaan. 

Intrapersoonlijk waardeconflict

Conflict waarbij de waarden van één persoon met elkaar botsen.

vb.: Ik vind geweldloosheid belangrijker dan veiligheid.  Wanneer ik echter 's avonds op straat me bedreigd voel, zal ik mezelf toch wel verdedigen

Interpersoonlijk conflict

Conflict waarbij de waarden van verschillende mensen met elkaar botsen.

vb.: In de jeugdbeweging is er een conflict tussen twee leiders over het uur waarop de leden op kamp moeten gaan slapen. De ene leider vindt dat de leden hierin vrij zijn en zelf mogen kiezen. De andere leider vindt gehoorzaamheid belangrijk en stelt dat de leden nog te jong zijn om zelf te bepalen wanneer ze gaan slapen.

Maatschappelijk waardeconflict

Conflict waarbij maatschappelijke waarden met elkaar botsen.

vb.: In Amerika staan de twee grote politieke groepen, de democraten en de republikeinen, tegenover elkaar wat betreft het wapenbezit. De democraten vinden dat wapenbezit omwille van de veiligheid van de Amerikanen moet beperkt worden. De republikeinen vinden dat alle Amerikanen vrij moeten zijn om wapens te kunnen bezitten.

Welke waardeconflicten herken je in de volgende situaties?

Vermeld telkens welke waarden worden afgewogen. 

De zestigjarige Roger verneemt dat hij ongeneeslijk ziek is. Bij zijn wekelijkse bezoek aan zijn moeder merkt die op dat haar zoon er bedrukt uitziet. Op haar vraag of er iets scheelt, brengt Roger het gesprek op een ander onderwerp, uit angst dat de waarheid haar bezorgd zou maken.

De Vlaamse plastisch chirurg Jeff Hoeyberghs deed in 2019 een aantal vrouwonvriendelijke
uitspraken tijdens een lezing voor de Gentse studentenclub KVHV. Hij werd veroordeeld tot
een celstraf van tien maanden (waarvan de helft met uitstel), voor onder meer seksisme en
discriminatie. Naast de vele positieve reacties op de uitspraak, waren er verschillende stemmen te
horen die ontgoocheld waren over de uitkomst van het proces.

Keuzes

Als we handelen op een manier die ervoor zorgt dat we juist handelen of daardoor een goed mens zijn, is er sprake van moreel handelen. We kiezen voor die optie die moreel de beste is. Handelen we op een manier die niet hoort, omdat het gedrag bijvoorbeeld ingaat tegen een bepaalde norm, dan gaat het om

immoreel handelen.

Als het handelen alleen afhangt van persoonlijke voorkeuren, bvb je lievelingskleur, dan spreken we van amoreel handelen.

Filmfragment

onderwijs.hetarchief.be

Beantwoord volgende vragen:

Wat wordt bedoeld met de 3 P’s?

Wat is fast fashion?

Welke morele afwegingen kun je maken bij de aankoop van kleren?

Is de keuze voor tweedehandskleren altijd een goede keuze? Motiveer je antwoord.

Is de aankoop van kleding volgens jou een morele of een amorele handeling? Motiveer je antwoord.

Keuzes

Filosofen wijzen erop dat er ook voorbeelden zijn van de omgekeerde beweging, namelijk van beslissingen die vandaag amoreel zijn, maar vroeger een moreel karakter hadden. Zo werd de keuze om kinderen te krijgen een aantal decennia geleden onder invloed van de kerk beschouwd als een morele

keuze.