Grieken herhaling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Oude Grieken herhaling

Landbouw

Landbouw belangrijkste middel van bestaan, maar:

• veel bergachtig gebied
  
• droog klimaat
  
• 20% van het land is geschikt voor landbouw
  
• Producten als olijven en druiven (olie en wijn)
  

1600 v. Chr. Minoïsche cultuur

1. 3000 v.Chr. rondom de Middellandse zee overal landbouw
2. Ontstaan van zeilschepen i.p.v. roeischepen -> verdere reizen mogelijk
3. Paleis-economie: gebied wordt vanuit het paleis bestuurd -> voedsel in paleis opgeslagen en verdeeld
4. Geschreven taal lijkt op hieroglieven maar is nooit ontcijferd

HV/VWO

Griekse stadstaten 

• Griekenland bestond nog niet als één land

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning

• Zo'n zelfstandige stad heet een polis (stadstaat)

Griekse stadstaten 

• Poleis (meervoud van polis) worden op verschillende manieren bestuurd

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden

• De bekendste poleis waren Athene en Sparta

Kolonies buiten Griekenland

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood
• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven
• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

Kolonies buiten Griekenland

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije
• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)
• Hierachter zie je een kruik. Deze werden gebruikt voor het vervoeren van olie. 

Kenmerken van de Atheense democratie

• Elke stadstaat of polis had zijn eigen manier en wetten 

• Stadsstaat Athene was een democratie

• Alle  vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen: het was daardoor niet een echte democratie

• Veel slavernij
• Solon zorgt er in 594 v. Chr voor dat mensen niet meer door armoede slaaf kunnen worden

Het volk beslist

• Ondanks Solon's wetten blijft het verschil tussen arm en rijk groot

• Arme Atheners hadden het zwaar en er kwamen nieuwe ruzies

• Rond 500 v. Chr. komt Kleisthenes met nieuwe wetten en voert een échte democratie in

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Directe democratie
• Ostracisme  voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Voorkomen van teveel macht:

• Atheners mogen elk jaar een leider wegstemmen
• meer dan de helft stemt weg
• 10 jaar verbannen uit de stad

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Indirecte democratie

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

Stadstaat: Sparta

Sparta kende drie sociale groepen:

1. Mannen en vrouwen geboren in Sparta.
2. Overwonnenen. Zij woonden in gebieden die door Sparta waren onderworpen.
3. Bewoners van stadstaatjes verder van Sparta af.

Sparta

• Hoplieten (soldaten) de enige burgers met alle rechten.
  
• Twee koningen de baas (monarchie)
  
• Maar ook: een groep van 30 oude mannen: de dertig.  Zo'n kleine groep van machthebbers noem je: oligarchie

• Plus: een volksvergadering van de burgers (democratie)
• De macht lag vooral bij de Dertig

De Eerste Perzische Oorlog (490-499 v. Chr.)

Ionië hoort bij het Perzische Rijk: hier liggen veel Griekse koloniën => zij waren ontevreden:

1. hoge Perzische belasting
2. Perzië verhinderde handel met Griekse steden

• Daarom kwamen zij in opstand tegen Perzië => Ionische opstand
• Griekse steden kwamen helpen en bevrijdden de koloniën van Perzië
• Dareios wil een boete van Athene, maar Athene vermoordt de boodschappers...

De Eerste Perzische Oorlog (490-499 v. Chr.)

• Koning Dareios wil wraak op de Griekse steden
• In 490 valt Perzië Griekse stadstaten aan bij Marathon (40 km ten oosten van Athene) met ongeveer 20.000 man 
• Athene vraagt hulp aan Sparta omdat zij het beste leger hebben...maar die komen niet vanwege een religieus festival
• Athene staat er dus alleen voor met ongeveer 10.000 man...

op de afbeelding is Perzische infanterie te zien

Tweede Perzische Oorlog

• De zoon van Dareios, Xerxes valt opnieuw aan via een brug over de Hellespont
• 480 v. Chr.: Slag bij Thermopylae: de Spartanen proberen de Perzen tegen te houden, maar worden verraden
  
• 479 v. Chr.: Slag bij Salamis: snelle Atheense schepen verslaan de Perzen en daarna worden de Perzen ook op land verslagen
• De Griekse stadstaten laten zien dat ze kunnen samenwerken!
• Grieken zien de overwinning op de Perzen als een overwinning van burgers op de tirannie

daarna voortdurend oorlog!

tot de man van paragraaf 4 (Alexander de Grote) de boel overneemt.....

Alexander de Grote

Alexander wilt de Griekse koloniën voor eens en voor altijd bevrijden van de Perzen. 

• 334 v.Chr: Alexander begint zijn oorlog in Perzië. 
  
  
• Alexander weet het hele Perzische rijk te veroveren, en zelfs tot in India te komen. 
  
  
• Het verspreid hiermee de Griekse cultuur over de hele wereld: Hellenisme. 
  
  

Na Alexander zijn dood werd zijn rijk opgedeeld; alle generaals wilde een eigen stukje hebben. 

Het Hellenisme

• Veel soldaten van Alexander blijven achter in de veroverde gebieden, ook andere Grieken gaan daar wonen.
  
  
• Grieken werden als belangrijk gezien > bovenlaag van de bevolking.
  
  
• Konden volgens hun eigen cultuur blijven leven.
  
  
• De oorspronkelijke bewoners wilde deze gebruiken ook overnemen.
  
  
• Ontstaan Hellenisme

Van Mythe...

Stel je voor....

Van Mythe...

Stel je voor....

De wereld/natuur begrijpen door: 

• Goden 
  
• Orakels 
  
• Magie
  
• => Mythes 
  

(vóór 600 v Chr)

Van Mythe...

Stel je voor....

   ...naar wetenschap           (600 v Chr)

De wereld/natuur begrijpen door: 

• observeren/ bestuderen
  
• redeneren 
• => Filosofen
• => wetenschap 
  

Contact met volken met ander mythen zorgt voor twijfel. 

Thales van Milete

Filmpje

Hippocrates

• Geneeskunde
• Eed van Hippocrates
• Zou een afstammeling van de halfgod Asclepius (Esculaap)