5.5 Gevolgen splitsing Christelijke kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Geschiedenis

Introductie

5.5 Gevolgen splitsing Christelijke kerk

Geschiedenis

Leerdoel

Je leert meer over centralisatie vs. particularisme.

Je weet wat de bloedplakkaat inhoudt.

Je weet hoe de Nederlanden bestuurd werden.

quizizz.com

Reformatie in de Lage Landen

(ka 18 +19)

Erasmus

Inspireert: 

Samenvattend...

Rijksdag in Worms

- Karel V en het Heilige Roomse Rijk.

- Verdeeld gebied.

- Niet iedereen was het eens met de ban van Luther.

- 1521, Rijksdag Worms -> maar Luther sprak niet.

- Edict van Worms -> Luther 'vogelvrij'.

- Statenvertaling Bijbel (Duits).

- 1555, Vrede van Augsburg -> wiens grond, diens religie.

3. De Contrareformatie hervormt de Kerk

Godsdienstvrede van Augsburg 1555

Vrede van Augsburg 1555

• cuius regio, eius religio
• Duitse vorsten bepalen zelf de religie van de burgers

Hendrik VIII van Engeland (ja, die van de zes vrouwen)

Links: Catharina van Aragon

Rechts: Anna Boleyn

Breken met Rome

Hendrik VIII wil een mannelijke opvolger, .

Hendrik VIII valt op Anna Boleyn en wil scheiden van Catharina. 

Hendrik benoemt een eigen aartsbisschop van Engeland en breekt met de paus in 1534 --> act of Supremacy. Het hoofd van de Anglicaanse kerk is de koning van Engeland.

Hendrik dwingt ieder (waar nodig) een gelofte van trouw te doen.

De bijbel wordt in het Engels vertaald en het celibaat wordt afgeschaft. 

Strijd!

In Duitse landen --> strijd tussen edelen/steden en zelfs boeren. Godsdienstvrede van Augsburg 1555 --> elk gebied mag zelf weten welk christelijk geloof het kiest.

Frankrijk --> strijd tussen hugenoten (Franse calvinisten) en katholieken. (Bartholomeusnacht of (Parijse) bloedbruiloft in 1572. Hierin worden duizenden hugenoten vervolgd en gedood.)

Later ook: 80-jarige oorlog in de Nederlanden (1568 - 1648)

De 30-jarige oorlog in de Duitse gebieden (1618 - 1648)

Het bestuur van de Nederlanden

- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.

Aan geld komen (voor voeren oorlog) landheren met ieder gewest onderhandelen voor belasting. Gewestelijke staten:

- voornaamste edelen, geestelijken eb afgevaardigden van de steden.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Van centralisatie naar de Opstand

Godsdienstige wetten tegen de protestanten= plakkaten

• Karel V was katholiek en wilde ook dat iedereen dat was in zijn rijk.
  
• Invoering plakkaten: tegen ketters.  1550: Bloedplakkaat, altijd doodstraf protestanten.
  
• Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd=> In strijd met het particularisme.
  

Wat is particularisme? Noem hier ook zo veel mogelijk voorbeelden van.

Wat is centralisatie?

Particularisme

Centralisme

Staten-Generaal

Gewesten

Stadhouder

Gewestelijke Staten

Landvoogd

1 hoofdstad

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Door huwelijken, veroveringen en erfenissen is zijn rijk enorm geworden

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Filips II volgt zijn vader op

• Karel V heeft veel bereikt, maar moet toezien dat de protestantse kerk in zijn gebied veel aanhangers heeft gekregen.
• Als oude man treedt hij af en zijn zoon Filips II volgt hem op in Spanje (1556), Zuid-Amerika (1556) en de Nederlanden (1555), niet in het Rooms-Duitse Rijk.
• Filips zal dingen heel anders doen dan zijn vader... De Nederlanden hadden nu een Spaanse koning...

Filips II

Reist niet rond, stelt zijn halfzus (Margaretha van Parma) aan als Landvoogdes.

Hij wil:

- In alle gewesten zelfde wetten en regels.

- In het hele rijk één godsdienst (katholiek)

Margaretha van Parma

Bestuurt als landvoogdes vanuit Brussel de Nederlanden.

De Beeldenstorm

1566

• 
  
• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.

Filips is woedend!

• Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
• Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Willem van Oranje

• De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V. Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.

Hoe werkt het bestuur van de Nederlanden?

Gewestelijke Staten

Elk gewest geleid door een...

Vorst uit...

Vervanger uit Spanje

Adel

Stadhouder

Rijke stedelingen

Spanje

Geestelijken

Landvoogd