Taalkunde (ambiguïteit)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Taalkunde (introductie)

Vandaag: spelen met taal

Geef antwoord op de vraag:

"Geef kikkers een trap!"

Wat vind jij van deze oproep, die werd gedaan op Facebook?

a) Zeer dieronvriendelijk en dus onacceptabel;

b) Goed voorstel!

c) Ik heb meer informatie nodig

Geef kikkers een trap (Partij voor de dieren, 2020).

Leerdoelen

Je kent de termen ambiguïteit en intuinzinnen;

Je kent de verschillende vormen van ambiguïteit;

Je kunt ambiguïteit herkennen;

Je kunt ambiguïteit toepassen in een eigen tekst.

DUBBELZINNIGHEID

Verschil tussen intuinzinnen en ambiguïteit

Als een zin dubbelzinnig is, dan noemen we zin ook wel ambigu. Het is afgeleid van het werkwoord ‘ambigere’, wat staat voor ‘twijfelen’. Je hebt in deze zinnen een grammaticaal probleem (ambiguïteit) dat meestal opzettelijk is toegepast. 

Een intuinzin is meestal een onopzettelijk misleidende zin die naar doorlezen wordt opgelost. De lezer wordt alleen een kort moment op het verkeerde spoor gezet. Doorlezen lost het probleem dus op.

Ambiguïteit

Je kunt iets op twee manieren opvatten.

Ambiguïteit

Ambiguïteit of dubbelzinnigheid betekent dat je woorden, woordgroepen of zinsdelen op meerdere manieren kan vertalen. Soms is dat erg grappig, maar in een officieel document moet je ambiguïteit juist zien te voorkomen.

uitleg ambiguïteit (1)

Ambiguïteit  = dubbelzinnigheid. Een zin heeft daardoor twee of meer betekenissen.

Dat kan tot onduidelijkheid voor de lezer leiden. Dat is soms gewenst (grappig, reclame of cabaret), maar vaak ook niet (zakelijke teksten).

Op welke manier past de maker van Evert Kwok hier ambiguïteit toe?

Ambiguïteit

Ambigue = dubbelzinnig 

(op meerdere manieren op te vatten door bijvoorbeeld):

1) gebruik van homoniem (woord met meerdere betekenissen)

2) woordgroep met meerdere betekenissen

3) Redekundig ontleden

4) onduidelijke verwijzing

1. gebruik van homoniem

1) Homoniem:

Aan de diarree? Neem Diacure mee, dat scheelt een hoop!

1) Homoniem:

- Aan de diarree? Neem Diacure mee, dat scheelt een hoop!

2) Woordgroep:

- Het schilderij van Mathilde. (gemaakt door Mathilde, waarop Mathilde is afgebeeld, Mathilde is de eigenaar)

3) Ontleden: 

- Ferdinand groette de man met de pet.

4) Onduidelijke verwijzing:

- Peter ging op vakantie met een oud-collega en zijn vrouw.

Welke fout?

Hij viel een kind met een knuppel aan.

1. Geen formuleerfout
2. Ambiguiteit
3. Pleonasme
4. Tautologie

Dus jij bent deze zomer met het vliegtuig naar Japan én naar Brazilië gevlogen? Dat klinkt niet als een vervelende vakantie hoor!

1. eufemisme
2. understatement
3. ambiguiteit
4. pleonasme

Verheugd en blij =

1. Een contaminatie
2. Een pleonasme
3. Een tautologie
4. Ambiguïteit

Hoe duur kost deze fiets?
- Er is hier sprake van:

1. Een contaminatie
2. Een pleonasme
3. Een tautologie
4. Ambiguïteit

De politie heeft een dood lijk gevonden. - Er is hier sprake van:

1. Een contaminatie
2. Een pleonasme
3. Een tautologie
4. Ambiguïteit

Die schreeuwende kleuren van die broek vind ik niet mooi.

1. Personificatie
2. Ambiguiteit
3. Pleonasme
4. Hyperbool