Rembrandt van Rijn: meester van het licht

• Geschiedenis
• Kunst
• Basisschool
• Groep 6-8

Leerdoel

Leerdoel:

Aan het einde van de les kun je benoemen wat Rembrandt van Rijn uniek maakt.

Rembrandt van Rijn

Wat weet je al over Rembrandt van Rijn?

Meester van het licht

Rembrandt heeft geen schijnwerpers tot zijn beschikking, maar toch gebruikt hij heel veel lichteffecten in zijn schilderijen. Hij weet zulke bijzondere effecten te bereiken, dat hij de Meester van het licht wordt genoemd. 

Hoe hij het licht gebruikt, leggen we aan de hand van afbeeldingen uit.

Je hebt vast wel eens een popconcert gezien, in het echt of op de tv. En het is je vast opgevallen dat er heel veel met lichteffecten wordt gewerkt.

Een popconcert zonder lichtshow is bijna niet meer denkbaar. In het licht van schijnwerpers werken de zangers zich in het zweet. Spotlichten flitsen aan en uit en spelen met kleur.

Hij weet zulke bijzondere effecten te bereiken, dat hij de Meester van het licht wordt genoemd. Hoe hij het licht gebruikt, leggen we aan de hand van afbeeldingen uit.

Rembrandt maakt in zijn schilderijen ook gebruik van ‘spotlights’.

Kijk maar eens naar dit Landschap met stenen brug, geschilderd in 1638. Het licht komt vanuit één kant en belicht de bomen en het wegdek van  de brug. De rest van het schilderij is donker.

Wat valt als eerste op in het schilderij?

Als je langer kijkt, zie je de rest van de voorstelling. Zoals de man in het bootje op de voorgrond.

valt op: de brug en de bomen

Het schilderij De Heilige Familie’ 

uit 1634

Hoeveel spotlights gebruikt Rembrandt hier?

Zo belicht Rembrandt de belangrijkste onderdelen van de voorstelling op het schilderij.

Wat je op dit schilderij ook goed kunt zien, is dat de voorwerpen in het lichtschijnsel de meeste kleur hebben. Hoe donkerder het wordt, hoe minder kleur je ziet."

Eentje valt op het wiegje, eentje op het gezicht van de vrouw en eentje op de engelen in de hoek van het schilderij.

Bekende meesterwerken

Enkele bekende meesterwerken van Rembrandt zijn 'De Nachtwacht', 'De Staalmeesters' en 'Het Joodse Bruidje'. Deze schilderijen tonen zijn meesterschap in het portretteren van mensen.

De nachtwacht

Ook de Nachtwacht is donker. Twee figuren staan in de spotlights en vallen daardoor het eerste op. Het meisje in haar goudgele jurk en de man in het goudgele pak op de voorgrond, Kapitein Frans Banning Cocq. Ze staan niet voor niets in de schijnwerpers. Ze zijn de dragers van een verborgen boodschap. Aan de riem van het meisje hang een kip op z’n kop. Je kunt de omhoog gestoken kippenpoten - klauwen- heel goed zien. Deze klauwen zijn het wapen van de Kloverniers.

Het woord Kloveniers is afgeleid van Klovers, de naam van de vuurwapens in die tijd. En kijk eens naar de schaduw van de hand op de jas van de kapitein. In de rand van de jas is het wapen van Amsterdam geborduurd. Daar valt de schaduw precies omheen.

Zo geeft Rembrandt weer dat de Kloveniers de stad beschermen. Het meisje en de kapitein in de spotlights zeggen dus eigenlijk: 

"Wij, de compagnie van de Kloveniers, beschermen Amsterdam."

Rembrandt maakt naast olieverfschilderijen, zoals de Nachtwacht, ook heel veel etsen. Hij beheerste die techniek als geen ander. Hieronder zie je een van zijn meest beroemde etsen, de Predikende Christus. Rembrandt verkoopt de ets voor honderd gulden (45 euro), in zijn tijd een gigantisch bedrag! De tekening wordt daarom wel De Honderdguldenprent genoemd. Het hangt nu in het Rijksmuseum.

Etsen

Rembrandt maakt naast olieverfschilderijen, zoals de Nachtwacht, ook heel veel etsen. Hij beheerste die techniek als geen ander. 

Hier zie je een van zijn meest beroemde etsen, de Predikende Christus. Rembrandt verkoopt de ets voor honderd gulden (45 euro), in zijn tijd een gigantisch bedrag! De tekening wordt daarom wel De Honderdguldenprent genoemd. 

Het hangt nu in het Rijksmuseum.

Tronies

Rembrandt maakte ook studies van opvallende gezichten van mannen en vrouwen, zogenaamde tronies. Vaak stonden oudere mensen model. Ze vormden een goed studieobject, vanwege hun oude, gerimpelde gezichten.

De tronies waren niet bedoeld als portret, maar vormden een manier om te oefenen in het weergeven van gelaatsuitdrukkingen, emotie en karakter.  Die gebruikte hij later dan weer in een schilderij.

De tronies waren niet bedoeld als portret, maar vormden een manier om te oefenen in het schilderen van gelaatsuitdrukkingen. Die gebruikte hij later dan weer in een schilderij.

Trek een gekke bek, kijk in de spiegel en maak een ‘troniefoto’s’ van elkaar.

Quizvraag 1

Quizvraag 4

Slide 9: Quizvraag 5

Welke schilderijen tonen het meesterschap van Rembrandt in het portretteren van mensen?