Zinsbouw

Zinsbouw

S03 - Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Doelen

1. Je kunt enkelvoudige en samengestelde zinnen herkennen en benoemen.

2. Je kunt de betekenis van de verschillende voegwoorden weergeven.

3. Je kunt de voegwoorden in samengestelde zinnen juist gebruiken.

4. Je kunt een vlotte tekst schrijven door afwisselend enkelvoudige en samengestelde zinnen te gebruiken.

Hoe herken je een enkelvoudige/samengestelde zin?

Enkelvoudige zin: maximum 1 PV 

Bv. Het is mooi weer vandaag.

Samengestelde zin: meer dan 1 PV

Bv. Het is mooi weer vandaag, want de zon schijnt fel.

De samengestelde zin

Twee (of meer) enkelvoudige zinnen worden als het ware 'samengesteld' tot één zin door ze samen te voegen aan de hand van een 'voegwoord'.

Bv. Het is mooi weer vandaag, want de zon schijnt fel.

De samengestelde zin

Tip: Doe de 'persoonsvorm-test'!

Als er meer dan één persoonsvorm in een zin staat, spreken we van een samengestelde zin.

Buiten was de storm losgeslagen.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Takken vlogen tegen het raam en de wind floot in de schoorsteen.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Was het de wind of speelde zich daarbuiten iets minder natuurlijks af?

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Plots hoorden we in de slaapkamer gestommel en een ijzingwekkende gil.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Nevenschikking en onderschikking

Eerst even opfrissen...

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een zin waar de persoonsvorm en het onderwerp naast elkaar staan en er geen andere woorden tussen kunnen staan, noemen we ...

1. een hoofdzin
2. een bijzin

Een zin waar de persoonsvorm en het onderwerp NIET naast elkaar staan en er wel andere woorden tussen kunnen staan, noemen we ...

1. een hoofdzin
2. een bijzin

Waaruit kan een samengestelde zin bestaan? Sleep de woorden naar de juiste vakjes.

 = beide zinnen zijn even belangrijk en hebben vaak dezelfde zinsbouw

 = de hoofdzin bevat altijd de belangrijkste boodschap

hoofdzin + hoofdzin

hoofdzin + bijzin

De samengestelde zin

Ik ga vandaag naar de markt en ik koop vers fruit.

Ik ga vandaag naar de markt, omdat ik vers fruit wil kopen. 

Nevenschikking	Onderschikking
Hoofdzin + hoofdzin	Hoofdzin + bijzin
Nevenschikkende voegwoorden	Onderschikkende voegwoorden

Onderschikking

1. onderschikkende voegwoorden
2. zin vragend maken (1 vraag mogelijk)
3. o en pv staan niet 2x naast elkaar (of zinsdeel tussen)

Ik hou van de zon, omdat ik het graag warm heb.

Rompzin + bijzin

Bij een onderschikking staan o en pv altijd uit elkaar.

1. Juist
2. Fout

Bij een nevenschikking heb je minstens 2 hoofdzinnen.

1. Juist
2. Fout

Nevenschikking

Onderschikking

Enkelvoudig

geen voegwoord

voegwoorden: en, of, maar, want, dus...

voegwoorden: (om)(zo)dat, hoewel, terwijl, die...

De bijzin in een onderschikking staat altijd achteraan.

1. Juist
2. Fout

In een onderschikking staan o en pv in de hoofdzin altijd naast elkaar.

1. Juist
2. Fout

Als je bij een nevenschikking het voegwoord weglaat, heb je 2 zinnen die op zichzelf kunnen staan.

1. Juist
2. Fout

Nadat we gescoord hadden, gaven we elkaar een knuffel.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

We scoorden en (we) gaven elkaar dan een knuffel.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Omdat ik niet goed zie, moet ik een bril dragen.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Neem je al je boeken mee naar de klas of laat je er in je locker?

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

samengestelde zinnen

Hij maakt zich geen zorgen omdat hij goed voorbereid is.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

Hij maakt zich geen zorgen omdat hij goed voorbereid is.

• Hij maakt zich geen zorgen = hoofdzin
• Hij goed voorbereid is = bijzin
• omdat = onderschikkend voegwoord

Marije gaat waarschijnlijk naar Zuid-Amerika en anders gaat ze naar Australië.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

Marije gaat waarschijnlijk naar Zuid-Amerika en anders gaat ze naar Australië.

• Marije gaat waarschijnlijk naar Zuid-Amerika = hoofdzin 1
• Anders gaat ze naar Australië = hoofdzin 2
• en = nevenschikkend voegwoord

De leraar weet waarom hij te laat kwam.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

De leraar weet waarom hij te laat kwam.

• De leraar weet (iets) = hoofdzin
• Hij te laat kwam = bijzin
• waarom = onderschikkend voegwoord

Eigenlijk is ze 104, maar die leeftijd kun je niet invoeren op Facebook.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

Eigenlijk is ze 104, maar die leeftijd kun je niet invoeren op Facebook.

• Eigenlijk is ze 104 = hoofdzin 1
• Die leeftijd kun je niet invoeren op Facebook = hoofdzin 2
• maar = nevenschikkend voegwoord

De sneeuw, die voor veel overlast zorgde, werd vakkundig opgeruimd.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

De sneeuw, die voor veel overlast zorgde, werd vakkundig opgeruimd.

• De sneeuw werd vakkundig opgeruimd = hoofdzin
• die voor veel overlast zorgde = bijzin
• die = betrekkelijk vnw ('de sneeuw' = antecedent)
• ! die = ook onderwerp in de bijzin

De wegen en straten zijn hier niet breed.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

De wegen en straten zijn hier niet breed.

• 1 persoonsvorm = enkelvoudig
• ! geen verbindingswoord in enkelvoudige zinnen
• niet elke 'en' fungeert als nevenschikkend voegwoord (samentrekking op woordniveau tussen 'wegen' en 'straten')

Ik loop haastig door het bos en val plots in een diep gat.

1. nevenschikking
2. onderschikking
3. enkelvoudig

Ik loop haastig door het bos en val plots in een diep gat.

• Ik loop haastig door het bos = hoofdzin 1
• (Ik) val plots in een diep gat = hoofdzin 2
• en = nevenschikkend voegwoord
• onderwerp wordt niet herhaald -> herhaling vermijden

Welke vijf voegwoorden duiden meestal op een nevenschikking?