Zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Zinsdelen

Zinsontleding: zinsdelen benoemen.

Na de les kun je:

  zinsdelen in een zin aanwijzen.

Wat weet je al over de persoonsvorm?

Voorkennis activeren. Kort de antwoorden en belangrijkste punten bespreken.

Wat weet je al over het werkwoordelijk gezegde?

Werkwoordelijk gezegde

• Doe-zinnen
• Persoonsvorm + andere ww
• Splitsbare werkwoorden: 

Hij ruimt de kamer op.

Zij valt de taart aan.

• 'Te' en 'aan het' horend bij het ww: 

aan het zoeken, uit te lachen

Zinsdelen

Leerlingen hoeven het goede antwoord nog niet te weten. Het is vooral bedoelt om nieuwsgierigheid op te wekken.

Welke zin bestaat uit meer zinsdelen?

1. Bo kan hard slaan
2. De zus van Bo slaat nog veel harder

Vraag leerlingen om uitleg, waarom hebben ze voor A of B gekozen?

Het is een 'instinker' en ik verwacht dat er leerlingen zijn die dat wel inzien.

Zeggen: let goed op, want dan snap je aan het eind van de les waarom de korte zin meer zinsdelen heeft dan de lange zin én kun je van beide zinnen vertellen uit hoeveel zinsdelen het bestaat.

Wat zijn zinsdelen?

• Een zin bestaat uit zinsdelen.
• Een zinsdeel kan bestaan uit één woord, maar ook uit een paar woorden die bij elkaar horen.
• De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
• Zinsdelen hebben een betekenis (een functie) binnen een zin.

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter heeft aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Wijs iemand aan

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven.

Oefening

Stap 3: welke woorden kunnen voor de persoonsvorm staan? Verander de volgorde van de zin.

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Na deze slide zijn twee routes mogelijk:

1. naar het online schoolbord (link in volgende dia), en hier meeschrijven met de antwoorden van de leerlingen.

2. De leerlingen laten vertellen en met de dia's 14-16 nog eens kort uitleggen en illustreren hoe het werkt.

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

...... | heeft | .................................| gegeven.

Oefening

De dokter | heeft| aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt | een pijnlijke prik | gegeven

Zoek de zinsdelen

• Stap 1: zoek de persoonsvorm.
• 
  
• Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde. Het volledige wwg is één zinsdeel
  
• 
  
• Stap 3: verander de volgorde binnen de zin. Alles dat voor de persoonsvorm staat of kan staan, is een zinsdeel.
  

Even oefenen

Uit welke zinsdelen bestaan deze zinnen?

Geef antwoord in de app.

De baby slaapt zacht

In de middag probeerde hij te leren

De harige spin weefde het mooiste web

Op het terras valt de plant opeens om

Moeilijk, want een splitsbaar werkwoord en een dubbelzinnige zin. 

welke zinsdelen
ken je nog meer?

1. zoek de persoonsvorm (pv)	verander de tijd verander het getal
2. zet een streepje tussen de zinsdelen	let op: voor de persoonsvorm past maar 1 zinsdeel
3. zoek het onderwerp (ow)	wie of wat + pv
4. zoek het werkw. gez.	kijk naar alle ww in de zin
5. zoek het lijd. voorw. (lv)	wie of wat + pv + ow
6. zoek het meew. vw. (mv)	aan wie + pv + ow + lv

Het stappenplan

7. zoek de bijw. bep.

waar? wanneer? waarom? waardoor? waarheen? hoe?

ontleed deze zin

Mijn oude, lieve oma gaf haar mooie tas aan de straatrover.

Wat zijn de werkwoordelijk gezegdes in de volgende zinnen?

In de jaren zeventig van de vorige eeuw maakten autofabrikanten auto's met drie wielen.

Die modellen gebruiken in het algemeen weinig brandstof.

Bovendien beschouwen veel landen deze auto's als motoren

Je mag als gebruiker dus minder belasting betalen.

stap 1
stap 2
stap 3
stap 4
stap 5
stap 6
stap 7

zoek het ow

zoek de pv

zoek de bwb

zoek het mv

zet streepjes

zoek het lv

zoek het wg

Wat is de persoonsvorm?
Plastic tassen vormen nog steeds een ernstige bedreiging voor het milieu.

1. plastic tassen
2. een ernstige bedreiging
3. voor het milieu
4. vormen

Wat is het onderwerp?
Plastic tassen vormen nog steeds een ernstige bedreiging voor het milieu.

1. plastic tassen
2. een ernstige bedreiging
3. voor het milieu
4. vormen

Wat is de persoonsvorm?
Waarom heeft de mens anders dan andere zoogdieren geen dikke beharing op zijn lichaam?

1. heeft
2. dikke beharing
3. op zijn lichaam
4. de mens

Wat is het onderwerp?
Waarom heeft de mens anders dan andere zoogdieren geen dikke beharing op zijn lichaam?

1. heeft
2. dikke beharing
3. op zijn lichaam
4. de mens

Wat is de persoonsvorm?
Voor de groene Heinz-Ketchup uit 2004 hebben de klanten geen belangstelling getoond.

1. geen belangstelling
2. getoond
3. de klanten
4. hebben

Wat is het onderwerp?
Voor de groene Heinz-Ketchup uit 2004 hebben de klanten geen belangstelling getoond.

1. geen belangstelling
2. getoond
3. de klanten
4. hebben

Wat is de persoonsvorm?
Bij patiënten met een huidkleurige pyjama stelt de arts gemakkelijker ziektes vast dan bij zieken met een gekleurde pyjama.

1. stelt
2. een huidkleurige pyjama
3. de arts
4. ziektes

Wat is het onderwerp?
Bij patiënten met een huidkleurige pyjama stelt de arts gemakkelijker ziektes vast dan bij zieken met een gekleurde pyjama.

1. stelt
2. een huidkleurige pyjama
3. de arts
4. ziektes

Wat is de persoonsvorm?
In 2011 heeft NASA voor de laatste keer een spaceshuttle gelanceerd.

1. een spaceshuttle
2. heeft
3. in 2011
4. NASA

Wat is het onderwerp?
In 2011 heeft NASA voor de laatste keer een spaceshuttle gelanceerd.

1. een spaceshuttle
2. heeft
3. in 2011
4. NASA

Wat is de persoonsvorm?
Op elke eerste maandag van de maand testen de Nederlandse gemeenten de sirenes van hun alarmsysteem

1. op elke eerste maandag van de maand
2. testen
3. de Nederlandse gemeenten
4. de sirenes van hun alarmsysteem

Wat is het onderwerp?
Op elke eerste maandag van de maand testen de Nederlandse gemeenten de sirenes van hun alarmsysteem

1. op elke eerste maandag van de maand
2. testen
3. de Nederlandse gemeenten
4. de sirenes van hun alarmsysteem

Wat is het lijdend voorwerp?

Deze klas kan het lijdend voorwerp vinden.

1. Deze klas
2. kan
3. het lijdend voorwerp
4. vinden

Wat is het meewerkend voorwerp in de volgende zin?
Hij geeft haar een bos bloemen.

1. Hij
2. geeft
3. haar
4. een bos bloemen

Welke zin heeft geen meewerkend voorwerp?

1. Je moet je slippers aan de waterkant laten staan.
2. Marlies heeft voor haar moeder bloemen meegenomen.
3. Neem je een glaasje water voor me mee?
4. Ik heb na afloop iets lekkers voor de kinderen

Huiswerk

Maak de stencils en lees minimaal 20 bladzijden in je boek.

Evaluatie