Confrontatie en co-existentie (1955-1963) - les 17

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

3.4 Ontspanning (1963-1991)

Leidende vraag: Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af? 

Bron 32: Nederlandse prent (Behrendt, 1969). Het gezicht op de locomotief is van Dubcek (CSSR = Tsjecho-Slowakije). In de trein staan Breznjev en een andere Sovjetleider. Rechts staan leiders van andere communistische landen.

De Space race is de strijd om als eerste een mens de ruimte in te krijgen. 

Reconstructie: 

Space race

1. Op 4 oktober 1957 lanceerden de Russen de  Spoetnik, het begin van de ruimtevaart!

2. Op 3 november stuurden de Russen voor het eerst een levend wezen de ruimte in, het hondje Laika, dat tijdens de reis stikte.

3. Op 12 april 1961 maakte de Russische Yuri Gagarin als eerste mens een ruimtereis.

4. Op 20 juli 1969 landde de eerste Amerikaanse astronaut Neil Armstrong op de maan landde.

Leg uit waarom de space race past bij het kenmerkend aspect 'de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog'?

Reconstructie: 

Een nieuwe wapenwedloop

Oorzaken: 

1. De SU plaatste middellange afstandsrakketten waarmee heel Europa met atoombommen getroffen kon worden. 
2. De NAVO besloot honderden middenlange afstandsrakketten in West-Europa te plaatsen. 

Ontspanning of detente.

Reconstructie: 

Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam (1981) 

Ontspanning of detente.

Oorzaken: 

1. De Amerikaanse president Reagan was veel vijandiger t.o.v. de SU en noemde de SU een evil empire en de wapenwedloop 'een strijd tussen goed en kwaad'. 

2. Reagan lanceerde het SDI project. Ook wel het Strategisch Defensie Initiatief genoemd. Het was een plan voor een ruimteschild, met raketten die kernraketten uit de lucht konden schieten! 

Strategisch Defensie Initiatief (SDI)

Reconstructie: 

Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam (1981) 

Ontspanning of detente.

21 november 1981: 400.000 mensen protesteerden tegen in Amersterdam tegen de middellange afstandsraketten. 

Doel: Demonstreren tegen Amerikaanse kernwapens in Nederland. 

De demonstratie komt in een periode, dat: 

- er weinig vertrouwen meer was in regeerders door de sociaal-culturele veranderingen sinds de jaren 1960

- veel mensen gewend waren om de protesteren (zie de protestgeneratie)

• Amerikanen waren niet de bevrijders en brengers van de welvaart, maar ook verharding vijandbeeld V.S. tegenover S.U. (velen waren daarom anti-Amerikaans).
  
• Maakte weinig uit, ook een tweede demonstratie in Den Haag (550.000 mensen). Regering verzette zich niet tegen de kernwapens i.v.m. verhouding V.S..
  

Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam (1981) 

Bijbehorende kenmerkende aspecten: 

37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie. 

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog. 

48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20ste eeuw aanleiding geeft tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen. 

Reconstructie: 

Nieuwe politieke koers SU

Ontspanning of detente.

1985 Michaïl Gorbatsjov komt aan de macht. 

Nieuwe politiek: Liberaliseringspolitiek in de SU: 

1. Glasnost = openheid 
2. Perestroika = hervormingen 

Met glasnost bedoelde hij dat overal vrij moest kunnen worden gesproken, met perstrojka dat de economie anders georganiseerd moest worden. 

Met zijn politiek versnelde hij de ondergang van het communisme! De economie ging achteruit, de armoede nam toe en er kwam meer kritiek op het regime. 

De SU kon de bouw van een ruimteschild niet veroorloven én wilde de kosten van de bewapening verminderen. 

1987 Intermediate-Range Nuclear Forces (INF). Verdrag: afgesloten met Reagan: over het vernietigen van de kernrakketten voor de middellange afstand. 

Leg uit waarom Gorbatsjov een andere politiek voerde dan Breznjev?

Reconstructie: 

Het einde van het Oostblok

Ontspanning of detente.

1988 liet Gorbatsjov de Breznjev-doctrine los. 

Volkeren mochten vanaf nu hun eigen keuzes maken. 

Het communisme verdween in de Oost-Europese landen:

1989 Door vrije verkiezingen kreeg Polen kreeg een niet-communistische regering. 

1989 Hongarije hief het communisme zelf op. 

1989 In de DDR probeerden ze wanhopig de uittocht tegen te gaan. Zonder resultaat. 

= 9 november val van de Berlijnse muur. 

1991 Boris Jelsin kwam aan de macht, Gorbatsjov werd afgezet. In december kwam een verbod op de communistische partij. 

Leg uit waarom de val van de Berlijnse muur indirect grote gevolgen had voor Gorbatsjov en voor de communistische Sovjet-Unie?

Reconstructie: 

De Duitse hereniging 

Ontspanning of detente.

• Frankrijk en andere landen waren niet blij met de Duitse hereniging: ze vreesden voor een groot en sterk Duitsland. 
• Het leidde tot het Verdrag van Maastricht waarmee de Europese Unie werd opgericht en afspraken over de invoering van een Europese munt en samenwerking op veel andere gebieden werd vastgelegd. 

Huiswerk

Lees paragraaf 3.4 Ontspanning (1963-1991) de tekst onder het kopje 'Gorbatsjov', 'Het einde van het Oostblok' en 'Europese samenwerking'. 

Maak opdrachten 4, 5, 16 en 17.