2.3 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Burgers aan de macht

paragraaf 2.3

Vandaag

• Terugblik 2.2
• Uitleg 2.3
• Lezen 2.3 en maken opgaven 1 t/m 10 

Terugblik 2.2

• De Gouden Eeuw
• Vier lagen in de samenleving
• Twee redenen voor migratie
• Kunst, religie en wetenschap

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd en wat daar bijzonder aan was.
  

• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen dat de stadhouder en de regenten soms verschillende belangen hadden.

• Je kunt aangeven hoe de Gouden Eeuw tot een einde kwam.

Republiek was uniek in Europa 

2 verschillen t.o.v. rest van Europa:

1. Geen koning maar regenten

2. Nauwelijks centraal bestuur, maar zeven gewesten met een eigen bestuur (Gewestelijke Staten).

Bestuur van de Republiek

• Republiek werd bestuurd door klein groepje regenten: rijke mannen die vaak rijk waren geworden door handel
• Nieuwe regenten werden benoemd door andere regenten (coöptatie)
• Zo werd gezorgd dat de macht van de regenten altijd bij een kleine groep rijke mannen bleef
• Overal in Europa: besturen was een

mannenzaak (soms ergens een Koningin)

Een onafhankelijk bestuur (2)

• Grote beslissingen: Verdediging van het land, Buitenlandse politiek en bestuur van de Koloniën: beslist door de Staten-Generaal
• Een vergadering waar afgevaardigden uit alle gewesten bijeen kwamen, iedereen had 1 stem (Holland de meeste macht)
  
  
• Stadhouder voerde het leger van de Republiek aan.

De raadspensionaris en stadhouder

De twee belangrijkste bestuurders waren de raadspensionaris van Holland en de Stadhouder

• Raadspensionaris: de hoogste ambtenaar van het gewest Holland, adviseerde de Staten-Generaal en onderhield contacten met het buitenland
• Stadhouder: Gaf leiding aan leger en vloot en in dienst van de Gewestelijke Staten (en altijd iemand die familie was van   Willem van Oranje)

Willem II en de Regenten in tijden van vrede

• Na 1648: vrede 

==> teleurstelling Willem II (machtige legeraanvoerder)

==> Regenten waren blij (oorlog duur en ongunstig voor de handel)

• Na de vrede: kleiner leger. Willem II was boos en de regenten verbaasd want zij waren toch de baas?

==> 1650 plotselinge dood Willem II: geen nieuwe stadhouder

==> Raadspensionaris machtigste bestuurder in de Republiek

Het einde van de Gouden Eeuw

In 1672 brak met het Rampjaar het einde van de Gouden Eeuw aan. 

Oorzaken:

1. Engeland wilde de handel op zee overnemen van de Republiek en verklaarde de oorlog op zee (Michiel de Ruyter won wel)
2. De Franse koning  Lodewijk XIV wilde zijn grondgebied uitbreiden
3. De Duitse steden Munster en Keulen vielen aan door een samenwerkingsverbond met Frankrijk (stukken Republiek bezet)

==> Johan de Witt (raadspensionaris) als schuldige aangewezen ==> Willem III werd stadhouder en Johan de Witt vermoord

==> Oorlogen kosten geld, belastingen omhoog, slecht voor de handel: einde Gouden Eeuw

                                                                                 Redeloos, radeloos, reddeloos

een gebied dat zichzelf bestuurt

aanvoerder van het leger van de Republiek

hier kwamen bestuurders samen om beslissingen te maken op landsniveau

manier van nieuwe leden benoemen voor het bestuur van de Republiek

hoogste ambtenaar van het gewest Holland en daarmee de hele Republiek

een bestuurder van een stad of gewest in de Republiek

Staten-Generaal

raadspensionaris

regent

gewesten

coöptatie

stadhouder

Aan de slag

Opgaven 1 t/m 10