Kua les 10: Technische ontwikkelingen en exotisme

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vorige lessen:

Opkomst industrie / industriële revolutie

Romantiek

Realisme

Impressionisme

Post Impressionisme

Stromingen / stijlen

Stromingen?

De afgelopen hebben we vooral gekeken naar enkele culturele ontwikkelingen en stromingen die daardoor ontstonden. Tijdens deze les behandelen we enkele even belangrijke ontwikkelingen, die niet per definitie gekoppeld worden aan stromingen.

Van wie is dit lied?

Van wie is dit lied?

Van wie is dit lied?

Technische vooruitgang + wereldtentoonstellingen

Vrije tijd en de middenklasse

In de 19e eeuw vertrekken miljoenen arbeiders naar de steden voor werk in de industrie. De arbeids- en woonomstandigheden zijn ronduit slecht, zoals jullie weten. Maar: er ontstaat ook een middenklasse met genoeg tijd en geld om te genieten van het vertier dat een stad kan bieden.

Massaproductie en imperialisme

Industrialisatie levert massaproductie op. Door de verkoop van die producten ontstaat er een economie op wereldschaal. Het uitbreiden van de handel en het veiligstellen van voorraden grondstoffen bevorderen de groei van het imperialisme. Vanaf 1850 is zo'n beetje heel de wereld in de handen van Europese landen.

Wereldtentoonstellingen

Op wereldtentoonstellingen worden uitvindingen en producten getoond aan een internationaal publiek. Ook wordt er ruimte gereserveerd voor cultuur en nijverheid uit de kolonieën, meestal met als doel de 'superieure kwaliteit' van de westerse cultuur te benadrukken.

De wereldtentoonstelling van 1851

The Great exhibition of the works of industry of all nations is de eerste in een lange reeks wereldtentoonstellingen die overal ter wereld worden georganiseerd. Deze enorme tentoonstellingen vragen om een nieuw soort gebouwen. 

Crystal Palace

De commissie van de eerste wereldtentoonstelling nodigt architecten uit om zo'n nieuw soort gebouw te ontwerpen. Ze kiezen uiteindelijk voor een ontwerp van kassenmaker Joseph Paxton (1803-1865). 

Op de afbeelding: de koningin Victoria opent het Crystal Palace. 

Nieuwe materialen en moderne bouwtechnieken

Het gebouw moest natuurlijk net zo innovatief zijn als de producten en objecten die werden geëxposeerd. Crystal Palace is daarom bijna helemaal gemaakt van gietijzer en glas. Het duurt negen maanden om het gigantische gebouw af te maken. De onderdelen? Vooraf gemaakt door massaproductie! 

Helaas gaat Crystal Palace in 1936 in vlammen op, dus het gebouw is niet meer te bezoeken. 

Tiende wereldtentoonstelling 1889 Parijs

Ten ere van de honderste verjaardag van de Franse Revolutie wordt de wereldtentoonstelling in Frankrijk gehouden. Op de tentoonstelling zien de bezoekers o.a. elektrisch licht en de telefoon. Ook wordt de 300 meter hoge Eiffeltoren gebouwd voor dit evenement. 

Eiffeltoren en de ongekende staalconstructies

Gustave Eiffel (1832-1923), van huis uit een spoorbruggenbouwer, krijgt de opdracht om zijn Eiffeltoren te bouwen. Hij neemt de kans om de ongekende mogelijkheden van de staalconstructies te laten zien. Er is veel verzet tegen de bouw, dus er wordt afgesproken dat het gebouw na 20 jaar weer wordt afgebroken. 

Visueel herkenningspunt of vervuiling van het uitzicht?

Waar sommigen schande spraken van de bouw van de Eiffeltoren, zag kunstenaar George Seurat dat anders. Hij schildert het gebouw in pointilistische stijl (impressionistisch). Hij hoopte hiermee te voorkomen dat de kleuren mengen en grauw werden. 

Naar een nieuwe eeuw

Vrije tijd en beter loon middenklasse

Explosie in cultuur door betere economie, meer tijd en beter openbaar vervoer.

Komst bibliotheek en goedkopere druktechniek.

Naar een nieuwe eeuw!

Groeiende mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding

Waar vrije tijd eerst alleen voor de rijke bovenlaag bestemd was, wordt het o.a. voor de middenklasse ook een stuk aangenamer. Halverwege de 19e eeuw worden kortere werkdagen en betere betaling ingevoerd. 

Dit zorgt voor welvaart, met name voor die middenklasse. 

Explosieve groei bezoek aan cultuur en kunst

Door de hogere welvaart groeit het bezoek aan musea, theater, tentoonstellingen en concerten gigantisch. 

Afbeelding: Toulouse Lautrec - 1889. 

Meer tourisme - meer bezoekers!

Door de aanleg van treinen en trams wordt de mobiliteit verhoogd, met als resultaat een gigantische groei in tourisme. 

Crystal Palace - 1851

Exotisme

In de 19e eeuw groeit in Europa de interesse voor alles wat buitenlands en exotisch is (denk aan Gauguin). Het kolonialisme, wereldtentoonstellingen, de toegenomen mobiliteit en het opkomende toerisme dragen hieraan bij. Bovendien is er de romantische behoefte om te ontsnappen aan de alledaagse, grauwe werkelijkheid. 

Afbeelding: The Royal Pavillion, Brighton 1787 - 1823. 

Kolonialisme en exotisme

Ondanks het uiterlijk wat duidelijk Oosters is, staat dit gebouw toch echt in de Engelse kustplaats Brighton. Het Britse rijk strekt zich tot ver in het oosten, waardoor invloeden veel makkelijker het Britse vasteland bereiken. Alles wat oosters en exotisch is wekt de interesse. 

Eclectische stijl

De stijl is grootendeels geïnspireerd op India, maar de architect hield zich zeker niet aan vaste bouwregels en stijlen. John Nash laat een mengeling van stijlen zien.

Lees blz. 152 van de Bespiegeling!

Fantasie

Ingres is nooit in Turkije of het midden-oosten geweest.

Lees blz. 152: 

Sprookjespaleis

Arabische fantasieën

In de negentiende eeuw stijgt de culturele deelname van gewone burgers. Leg dit uit aan de hand van tenminste drie maatschappelijke ontwikkelingen.

Het japonisme is deels te herleiden tot de romantiek. Leg dit uit.

Ingaan op exotisme en witte dominantie in de hedendaagse kunst. Duidelijk maken dat deze geschiedenis heel erg Westers gecentreerd is. 

See, think, wonder! 

Louvre in Parijs is de locatie.