Workshop - Introductie - Formatief handelen - HLZ

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Formatief handelen 

Hervormd Lyceum Zuid - Workshop 5 november 2024

Programma

1. Introductie: Welkom!                                                                                              
2. Introductie: Formatief handelen                                                                     (5 min) 
3. Voorkennis: Wat is formatief handelen niet & wel?                              (25 min) 
4. Waar staan we nu?                                                                                               (10 min) 
5. Formatief handelen in de praktijk: een diagnostische-vraag         (25 min)
6. Afsluiting                                                                                                                 (15 min)

Achtergrond

Op de CSB zijn verschillende werkgroepen

- formatief handelen

- toetsbeleid

- transformatieve school 

Werken aan ontwikkeling van de school en beleid.

Achtergrond

Formatief handelen een belangrijk onderdeel van betekenisvol onderwijs 

- persoonlijke ontwikkeling

- actualiteit en belevingswereld

- inzicht in eigen leerproces

Leerdoelen - formatief handelen

1. Ik kan onderscheiden wat formatief handelen wel én niet is. 
2. Ik kan de definitie van formatief handelen formuleren.
3. Ik kan een diagnostische vraag ontwerpen die past bij mijn eigen lespraktijk 

Waar denk jij aan bij formatief handelen?

Het afnemen van een (diagnostische) toets halverwege een hoofdstuk of een week voor de ‘echte’ toets,
en vervolgens het cijfer met een weging nul in een online systeem plaatsen is formatief handelen.

1. Juist
2. Onjuist

Er is sprake van formatief handelen wanneer docenten veel feedback geven, vooral op individuele basis.

1. Juist
2. Onjuist

Docenten zijn aan het formatief handelen wanneer zij gebruik maken van apps zoals Kahoot of LessonUp, of bij het gebruik van een wisbordje, het afnemen van een exit ticket
of het ophalen van voorkennis bij aanvang van een lesperiode.

1. Juist
2. Onjuist

Er is sprake van formatief handelen wanneer de docent één meerkeuzevraag stelt via LessonUp om erachter te komen welke twee veel gemaakte denkfouten de leerlingen maken. De leerlingen die een fout antwoord geven krijgen een verlengde instructie of een extra opdracht afhankelijk van de gemaakte denkfout, daarna krijgen deze leerlingen opnieuw een vraag om te bekijken of zij de kennis nu wel onder de knie hebben.

1. Juist
2. Onjuist

Wat is formatief handelen dan wél? 

• Formatief handelen is een: didactisch proces, kort-cyclisch als onderdeel van jouw lessen;
• een aanvulling op en geen vervanging van didactisch handelen van een docent;
• komt pas tot zijn recht binnen een doordacht onderwijsontwerp;
• zinvol als de uitvoering trouw blijft aan een aantal principes die gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten.

(Kneyber,  2022)

Definitie 

Formatief handelen is een kort-cyclisch proces. Het is een verzameling van didactische activiteiten waarbij de docent de leeractiviteiten van de leerlingen in kaart brengt, interpreteert en samen met de leerling gebruikt om betere beslissingen te maken over vervolgstappen. (Kneyber, 2022) 

Stappenplan formatief handelen

3 gouden regels

Leg uit wat formatief handelen inhoudt.

Beargumenteer waarom het inzetten van een Kahoot of het ophalen van voorkennis niet direct formatief handelen is.

Formatief handelen met diagnostische vragen

Doelen:

1. Je kunt een diagnostische vraag effectief inzetten in je les

2. Je kunt zelf een diagnostische vraag ontwerpen en onderbouwen

Je zit na te kijken...

Ik heb het nog zó gezegd. Dat frustrerende gevoel dat lln nog steeds een bepaald onderwerp niet lijken te snappen.

Hoe komt het toch dat ze dit zo moeilijk leren? En wat ik er aan doen om dit beter te maken?

Uitdagingen

• Als expert overschat je makkelijk de kennis van leerlingen (curse of knowledge)
• Bij sommige concepten ontstaan (door onze hersenen en onze omgeving) vaak misconcepten 

Een oplossing:

Diagnostische vragen stellen!

Een diagnostische vraag is een meerkeuzevraag waarmee je snel inzicht krijgt in hoeverre een misvatting aanwezig is.

Misvattingen/misconcepten

Er is nog veel over hersenen wat we nog niet weten maar het lijkt erop dat kennis in netwerken wordt opgeslagen, kennisschema’s.

Bij een misvatting is er sprake van foute voorkennis. Een bestaande connectie / associatie is moeilijk te verwijderen. Daardoor zijn misvattingen erg hardnekkig en blijven ze terugkomen

Bij welke groep van de gewervelden hoort dit dier?

A. Vissen

B. Amfibieën

C. Reptielen

D. Vogels

E. Zoogdieren

Zoogdieren

Bij welke groep van de gewervelden hoort dit dier?

A. Vissen

B. Amfibieën

C. Reptielen

D. Vogels

E. Zoogdieren

Vogels

Hoe werkt de morning after pil?

• Beantwoord eerst zelf de vraag
• Wat denk je dat leerlingen antwoorden?

Hoe werkt de morning-afterpil?

1. Het voorkomt ovulatie
2. Het voorkomt innesteling
3. Het veroorzaakt een abortus
4. Het voorkomt een SOA

Leerlingen komen hier zelf niet mee (heb je nog vragen?)

Door het gat zichtbaar te maken wat ze nog niet weten ontstaat er meer urgentie om gericht aan de slag te gaan. Om er op een juiste manier over te denken.

Je wil snel weten of een al bekend misconcept aanwezig is.

Open vraag: je haalt veel informatie binnen. DV: je ziet in een oogopslag in hoeverre een bekende misvatting aanwezig is

Het is geen duizend dingen doekje

Digitaal of analoog?

Digitaal: Via Lessonup/Kahoot/etc.

Analoog: Werken met vingers/wisbordjes

Wat vinden jullie de vóór- en nadelen?

Belangrijk:

- Iedereen is actief

- Denktijd

- Veilige omgeving (fouten maken mag)

Wanneer is het gebruik van diagnostische vragen formatief?

1. Als het niet meetelt voor een beoordeling

2. Als je de uitkomsten gebruikt voor een geïnformeerde vervolgstap

3. Je ermee checkt of de leerlingen het leerdoel behaald hebben

Vijf gouden regels volgens Barton

1. Eenduidige, gesloten vraag
   
2. Bevraagt één concept
   
3. Snel te beantwoorden
   
4. Foute opties geven informatie over denkwijze leerling
   
5. Niet mogelijk met de verkeerde strategie op juiste antwoord te komen
   

Nu zelf aan de slag in tweetallen:

Uitleg werkwijze

Kies een thema, bijv. iets wat je komende week of na de vakantie behandeld

Bespreek en bedenk welke hardnekkige fouten leerlingen hier maken

Individueel:

Kies een misvatting en schrijf deze op

Bedenk een vraag en schrijf deze bovenin

Op de onderste regel schrijf je de bijbehorende antwoordopties (hoeven niet persé alle 4 vol)

Vouw de regel om

Wissel van blad en bedenk antwoorden bij de vraag van je buur

Vouw open en bespreek

Vul de beste opties in op de bovenste regel

Aan de slag 

Formatief handelen in de praktijk

Aan de slag!

Groep van 2 personen: het nummer bepaalt met wie je werkt.

Doorloop fase 1 en 2 

Denk na over de volgende dingen:

- wat wil je met de leerlingen bereiken?

- hoe wordt leren zichtbaar?

Aan de slag!

Neem een leerdoel dat je morgen gaat behandelen. 

Probeer te bedenken wat jouw leerlingen aan voorkennis en vaardigheden nodig hebben om dat leerdoel te behalen. 

Hoe ga je vervolgens verder met formatief handelen?

Geef antwoord vragen op de vragen in de tekst.

Aan de slag!

- Creëer een eigen voorbeeld dat past bij 'jullie' fase.

- Beredeneer welke informatie je uit de voorgaande stap nodig hebt. 

- Hoe wordt het leren zichtbaar? 

- Wat maakt dit voorbeeld formatief?

- Welke rol heeft de leerling?

- Beredeneer welke vervolgstappen er zijn.   

Aan de slag!

Uitwisselen van voorbeelden.

Exit ticket

Formatief handelen is ...

Een voorbeeld van formatief handelen dat ik in mijn toekomstige les ga gebruiken is ... 

Een vraag die ik over formatief handelen heb is ...