2022 examen

• ANT2+
• Basisschool
• Groep 1-3

Programma

• Wat weten we al over het examen?
  


• Korte herhaling belangrijkste stof
  
• Belangrijke begrippen 
  
• Tips: open vragen (1p/2p)
  
• Hoe ziet de 3p vraag er (waarschijnlijk?) uit? Oefenen?


• Laatste tips

Wat weten we al over het examen economie?

• Je krijgt totaal 45 vragen
  
• Je kunt totaal 58 punten behalen. Met een N-norm van 0,0 (=laagst mogelijk N-norm) zou je 36 punten moet behalen voor een voldoende 5,6 (35 punten = 5,4).
  
• Van de 45 vragen zijn er 12 gesloten vragen (meerkeuze of keuze tussen bepaalde begrippen)
  
• Van de 45 vragen zijn er 33 open vragen
• Vraag 31 is de enige vraag die 3 punten waard is. Wat voor vraag is dat vaak op het examen? Daarover in dit spoed examenuurtje meer...
• Gemiddeld cijfer op het examen economie 6,1 (landelijk gemiddelde)

Internationale ontwikkelingen

Kies uit import of export

Weten: welke kant stroomt het geld op?

Nederland exporteert kaas naar Spanje. Geld gaat van Spanje naar Nederland

Nederland importeer wijn uit Spanje. Geld gaat van Spanje naar Nederland.

export

import

De kaasfabriek in NL verkoopt kaas aan een Duits bedrijf.

Een Amerikaanse DJ treedt op op het Amsterdam Dance Event.

Albert Heijn koopt sperziebonen uit Egypte

Een Duitser huurt een hotelkamer in Egmond aan Zee

3 goed = 2 punten

2 goed = 1 punt

1 goed = 0 punten

Kies in de volgende tekst telkens de juiste woorden:

''Met invoerrechten maakt de overheid de ...1... (import/export) van buitenlandse goederen ...2... (duurder/goedkoper). Hierdoor kopen consumenten ...3... (meer/minder) producten uit ons eigen land. Dat is ...4... (wel/niet) goed voor de werkgelegenheid in Nederland.''

Doel protectiemaatregelen?

Welke protectiemaatregelen moet ik weten?

Voor wie zijn protectiemaatregelen nadelig?

Landen die invoerrechten moeten betalen. Dat zorgt ervoor dat hun producten duurder worden en daardoor kunnen ze dus minder goed concurreren.

Bijvoorbeeld China wil goedkoop staal verkopen aan Nederland. Dat zorgt ervoor dat Nederlandse staalbedrijven niet/moeilijk kunnen concurreren en banen verdwijnen.

Waarom exportverbod?

Vreemde valuta

De bank kan ook geld omwisselen, je kunt buitenlands geld kopen of weer verkopen.

Vreemde valuta:

geldsoort van een ander land.

Wisselkoers:
prijs van vreemde valuta. De wisselkoers geeft aan hoeveel vreemde valuta je betaalt of ontvangt voor één euro.

Verandering wisselkoers

Koers 1-1-2022 

€1 = $1,10

Koers 1-2-2022

€1 = 1,15

Wat zijn hiervan gevolgen voor NL en Amerika?

Nationaal inkomen

Nationaal inkomen India:

$ 9.474 miljard

Nationaal inkomen Nederland:

$924 miljard

Welk land is welvarender? 

Nationaal inkomen per hoofd

Nationaal inkomen 

= alle inkomens in een land bij elkaar opgeteld. (BBP)

Nationaal inkomen per hoofd = Nationaal inkomen : aantal inwoners

Welvaart vergelijken eerlijk op deze manier?

Is dit een eerlijke manier om welvaart te vergelijken (vmbo: ja). Maar op examen wees kritisch! Inzichtsvraag?

Welvaart = kan ik in mijn behoefte voorzien.

Mooie veldjes? Parken? Ziekenhuizen? Scholen? Wegen? Misschien zijn spullen in een land wel erg duur - zegt niet direct wat over koopkracht!

Belangrijke onderwerpen: 

Internationale ontwikkelingen

• Open en gesloten economie
• Import en export (+ geldstromen! en waarom import/export)


• Protectionisme / handelsbelemmeringen
• Hoe concurrentiepositie verbeteren ten opzichte van andere landen?
• Import en exportquote
• Wisselkoersen en vreemde valuta
• Voor en nadelen van vrijhandel
• Verschil tussen rijke en arme landen 
• Rekenen met nationaal inkomen (per hoofd)
• De EU/EMU/ECB (Voordelen EU? EMU? Doelstelling ECB?)

Belangrijke onderwerpen: 

Internationale ontwikkelingen

• Internationale handel


• Protectionisme / handelsbelemmeringen
• Concurrentiepositie
• Verschil tussen rijke en arme landen 
• Rekenen met nationaal inkomen (per hoofd)


• 3e wereldlanden / Fairtrade
• Vicieuze cirkel - juiste volgorde zetten gebeurtenissen (elk examen 1 of 2 vragen)

Consumptie

PRIMAIR

SECUNDAIR

Plaats de behoeften in de bijbehorende vakken.

Primaire behoeften

Secundaire behoeften

Water

Netflix

Vakantie

Onderwijs

Tuinkabouter

Bed

Frietje mayo

Agenda

Appels

Welvaart en koopkracht

Welvaart:

• De mate waarin je in je behoeften kunt voorzien.
  

Koopkracht:

• De hoeveelheid producten die je kunt kopen met je inkomen.
• Kan stijgen/dalen
• Inflatie is daarbij een belangrijk begrip.

Let op: welvaart kan ook stijgen door de aanleg van een mooi park, voetbalveldje, enzovoort.

Als je daar behoefte aan hebt...stijgt je welvaart

Inflatie

INFLATIE betekent een algemene prijsstijging van goederen en diensten.

Door inflatie wordt de koopkracht kleiner, als je inkomen niet net zoveel stijgt als de inflatie.

Het tegenovergestelde van inflatie noemen we DEFLATIE.

Prijscompensatie

Nominaal inkomen: Inkomen waarbij je geen rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen: Inkomen waarbij je wel rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen = Nominaal inkomen - Inflatie

Positief = Koopkracht stijgt

Negatief = Koopkracht daalt

reële verandering in % = nominale verandering in % − inflatie in %

Koopkracht stijging/daling = hoeveel geld krijg ik er echt bij - inflatie

Gevolg steeds maar de inflatie compenseren met hogere lonen? Welk begrip?

loon prijsspiraal

Hoe ontstaan inflatie (oorzaken)

• Loonverhoging (hogere lonen)
  
• Geld bij drukken
• Hogere grondstofprijzen (olie/gas)
• Meer vraag naar goederen of diensten
• Minder aanbod van producten 
  
• Hogere belastingen (btw/accijnzen/andere belastingen)
  

Dit zorgt er allemaal voor dat producten en/of diensten (op langer of korter termijn) duurder worden (inflatie)

Belangrijke onderwerpen: Consumptie

Let op: rekenen in apart overzicht

• Schaarste & welvaart
  
• Indexcijfers
• Lorenzcurve



• (3) soorten uitgaven
• inflatie/deflatie/koopkracht (reëel inkomen + nominaal inkomen)/CPI
• (4) marktvormen
• Marketingmix (6 p's)
• (4) inkomensvormen
• Negatieve- en positieve externe effecten

Overheid en bestuur + Verrijkingsstof

Buik Lorenzcurve

Hoe groter de buik bij de Lorenzcurve, hoe schever de inkomensverdeling is.

Dus hoe ongelijker het inkomen is verdeeld over een land.

Kleine buik = inkomen gelijk verdeeld (bv. Nederland)

Grote buik = inkomen ongelijk verdeeld (ontwikkelingslanden)

Rekenvraag met de Lorenzcurve?

Hoeveel % verdient de rijkste 30% ?

Betekenis lijnen weten

Rood is secundaire inkomensverdeling.

Waarom?

Het inkomen is geniveleerd (inkomens verschillen zijn kleiner geworden) en inkomens worden dus gelijker verdeeld over de bevolking.

En de 20% van de bevolking?

CPI

Uitwerking

6921,8 : 65 = 106,5

Let op, indexcijfers nooit een procentteken achter plaatsen!

Indexcijfers

Berken het indexcijfer

Formule indexcijfer

nieuw getal : oud getal x 100

Uitwerking

(19,23 : 17,08) x 100 = 112,587822

Afronden op 1 decimaal, tenzij anders aangegeven

112,6 (geen %-teken)

Veelgemaakte fout

(19,23 - 17,08) : 17,08 x 100

= 12,6

Antwoord moet zijn 112,6

Belasting box 1

Voorbeelden leren!

Aftrekposten: hypothreekrente, reiskosten, giften goede doelen

Bijtellingen: eigenwoningforfait (!), auto van de zaak

Belasting box 3 = vermogensbelasting of vermogensrendementsheffing 

Is dit eerlijk?

6.3 Belasting over je spaargeld? (deel 1)

Ik At Bob's Hond

Te betalen belasting box 1

Te betalen belasting box 3

Te betalen belasting voor heffingskorting

Heffingskortingen

Verschuldigde inkomstenbelasting

• Heffingskorting
  
• Korting op de verschuldigde inkomstenbelasting.
• Bijv. algemene heffingskorting, arbeidskorting

Let op: heffingskortingen zijn wat anders dan aftrekposten

Ezelsbruggetje

Inkomsten - aftrekposten + bijtellingen - heffingskorten = te betalen belasting.

Progressief belastingstelsel

Bij een progressief belastingstelsel moet er procentueel meer belasting betaald worden naarmate het inkomen stijgt. Dus des te meer inkomen (of vermogen) je hebt des te meer belasting je daarover moeten betalen ten opzichte van lagere inkomens/vermogens.

Belangrijke onderwerpen: Verrijkingsstof

Let op: rekenen in apart overzicht

• Belastingstelsels (progressief, degressief, proportioneel) - let op: hogere inkomens betalen meer belasting ten opzichte van mensen met een laag inkomen!
  
• Box 1  (Woz-waarde, eigenwoningforfait, aftrekposten, bijtellingen - voorbeelden!) + eenvoudige berekeningen (%)
• Vermogensbelasting (Box 3) ? 
• Nivellering en denivellering
• Beginselen (uitgangspunten) overheid (3) - profijt, solidariteit en draagkracht
• Sociale verzekeringen (volks- en werknemers)
• Overheidsfinanciën (hoe betaalbaar houden - aow, ww, bezuinigingen, ...) 
• Inkomensverschillen

Belangrijke onderwerpen: Overheid en bestuur

Let op: rekenen in apart overzicht

• Collectieve en particuliere sector 
• Miljoenennota en prinsjesdag
• Sociale zekerheid/voorzieningen + hoe hou je dat betaalbaar? (vergrijzing)
• Adviesorganen (CPB/CBS/SER)
• Belasting (direct / indirect)
• Overheidsinkomsten
• Accijns en subsidie

Arbeid en productie

Tips

• Altijd exclusief BTW!
• Wordt er gerekend met BTW? Dan moet je dat eraf halen (=rekenen met procenten) - komt verderop in deze les terug
• Kom je al niet vraag 1? Verzin dan een logisch bedrag en reken dan verder = punten scoren!
• Alle begrippen in de afbeelding moet je kennen

Begrippen + berekeningen

Omzet: al het geld dat er binnenkomt (prijs x afzet)

Afzet: aantal verkochte producten

Inkoopwaarde: wat heb ik zelf voor de producten betaald (inkoopprijs x afzet)

Brutowinst: winst/verlies zonder rekening te hebben gehouden met bedrijfskosten

Bedrijfskosten: voorbeelden weten! Gas, water, licht, personeel, schoonmaak, afschrijvingen, ...

Nettowinst: wat blijft er onder de streep over? Winst of verlies. Brutowinst - bedrijfskosten.

Uitwerking

Aandelen zeer beperkt te koop

Niet op winst gericht

Eén eigenaar, soms personeel

Eén persoon is eigenaar/leiding

Meerdere eigenaren/samen de leiding

Aandelen zijn vrij verhandelbaar

Eenmanszaak

ZZP

VOF

BV

NV

Stichting

Soorten werkloosheid

1. Conjucturele werkloosheid
2. Structurele werkloosheid
3. Seizoenswerkeloosheid
4. Regionale werkloosheid
5. Frictiewerkloosheid

arbeidskrachten

werkgelegenheid 

arbeidsplaatsen 

werkgevers (overheid + bedrijven)

beroepsbevolking

werknemers

vacatures

werkzoekende

Aanbod van arbeid

Vraag naar arbeid

Wat betaalt de consument?

Van inkoopprijs naar consumentenprijs

• inkoopprijs
• brutowinstmarge + 
• verkoopprijs
• btw                          +  
• consumentenprijs

Kostprijs per stuk

Hiermee bereken je de kostprijs, verkoopprijs en consumentenprijs

PER STUK

Verkoopprijs : aantal producten 

In procenten of euro's

21% 9% 0%

Staat altijd aangegeven

Verlaagd BTW tarief op bijvoorbeeld:

9% brood/water

0% medicijnen

21% standaard (luxe goederen)

Rekenen met procenten

Van inkoopprijs naar consumentenprijs

• inkoopprijs
• brutowinstmarge + 
• verkoopprijs
• btw                          +  
• consumentenprijs

Standaardsom

De inkoopprijs van een tafel is 125 euro

De brutowinstmarge is 33%

Het BTW-tarief is 21%

Bereken de consumentenprijs (2p)

Verdiepend! Oefenen!

De consumentenprijs is 189 euro

Het BTW-tarief is 21%

De brutowinstmarge is 53,8%

Wat is de inkoopprijs?

3 minuten oefenen, daarna volgt het antwoord.

Uitwerking

Van inkoopprijs naar consumentenprijs

• inkoopprijs                              Antwoord in € ....
• brutowinstmarge +              53,8%
• verkoopprijs                            ?????      = 100%
• btw                          +              21%
• consumentenprijs                189 euro = 121%

1. SCHRIJF OP WAT JE WEET EN WAT ZE WILLEN WETEN

De consumentenprijs is 189 euro

Het BTW-tarief is 21%

De brutowinstmarge is 53,8%

Wat is de inkoopprijs?

2. Consumentenprijs naar verkoopprijs?

189 euro = 121%

.....  euro  = 100%

189 : 121 x 100 = 156,20 euro (afgerond

3. Verkoopprijs naar inkoopprijs?

Verkoopprijs is 156,20 euro

Brutowinstmarge is 53,8%

156,20 : 153,8 x 100 = 101,56 (afgerond)

Tip: narekenen, klopt mijn antwoord. Van inkoopprijs naar consumentenprijs

101,56 + 53,8% = 156,20 (klopt!) 

156,20 + 21% = 189,20 (klopt!)

Alle punten binnen :-)!

De som

De consumentenprijs is 189 euro

Het BTW-tarief is 21%

De brutowinstmarge is 53,8%

Wat is de inkoopprijs?

3 minuten oefenen, daarna volgt het antwoord.

Belangrijke onderwerpen: Arbeid en Productie

Let op: rekenen in apart overzicht

• Nationaal inkomen, productiefactoren + beloning (4)
  
• Bruto- en nettoresultaat (excl. btw!) + bijbehorende begrippen
• Inkoopprijs, brutowinstmarge, verkoopprijs, btw en consumentenprijs
• Vaste en variabele kosten
• Markten (vraag & aanbod)
• Marktvormen (4)
• Rechtsvormen (5) 
• Inkomensvormen (4)

Belangrijke onderwerpen: Arbeid en Productie

Let op: rekenen in apart overzicht

• Samenwerking tussen bedrijven (kartel, fusie, overname)
  
• Arbeidsverdeling en arbeidsproductiviteit
• Beroepsbevolking (+ verschil vraag en aanbod van arbeid)
• Werkloosheidsvormen (5) 
• Loonprijsspiraal

Leg uit vragen...       (1P)

Deel van de vraag herhalen

Een ander doel dat de overheid heeft met heffen van accijnzen is...

Antwoord

het afremmen van het gebruik van deze producten,

Eindconclusie

waardoor minder mensen gaan roken

Leg uit vragen...       (2P)

Gedeelte van de vraag overnemen

Huishoudens met jonge mensen geven in verhouding meer geld uit dan zij aan inkomen ontvangen, omdat ..... (1p)

+ reden 2 (1p)

ALTIJD CHECKEN, HEB IK DE VOLLEDIGE VRAAG BEANTWOORD?

Open vraag (2p)

• Je ziet dat deze vraag 2 punten waard is. 
  
• Je moet 2 negatieve externe effecten noemen
• Je krijgt genoemd 'negatief extern effect' 1 pt
  
• NOEM ER DAN NIET 3! JE KRIJGT ALLEEN PUNTEN VOOR DE EERSTE 2 ANTWOORDEN! 
  

Antwoord

Overzicht rekenen

1. Een getal bereken met procenten
   
2. Een percentage berekenen van een ander getal
3. Met hoeveel % stijgt/daalt een getal
4. Rekenen van week-maand-kwartaal-jaar
5. Inkomen per hoofd van de bevolking uitrekenen
6. Verandering van het reële inkomen berekenen
7. Rekenen met indexcijfers
8. CPI berekenen

1.  Een nieuw saldo berekenen
2. Enkelvoudige rente berekenen
3. Samengestelde rente berekenen
4. Kredietkosten berekenen
5. Berekenen hoeveel je moet reserveren
6. Kostprijs per product berekenen
7. Afschrijving berekenen
8. Verkoopprijs + consumentenprijs berekenen
9. Omrekenen incl. en excl. btw
10. Omzet, brutowinst en nettowinst berekenen
11. Arbeidsproductiviteit berekenen
12. Belastbaar inkomen (box 1)
13. Hoeveel inkomstenbelasting je moet betalen
14. Vermogensbelasting (box 3?)
15. importquote + exportquote
16. Zie evt. samenvattingsboekje of tekstboek (blz. 276 t/m 282!)

3p vraag, wat verwacht je?

Geen idee naar de vraag! Maar 3 punten vragen zijn vraag grotere rekenvragen. Nettowinst/verlies? Consumentenprijs? Inkomenstenbelasting? Of toch wat anders?

Tijdens het examen

1. Neem je tijd! Neem de tijd om de vraag heel goed te lezen. Markeer
   
2. Neem minimaal 2 pennen mee (zwart/blauw) en je REKENMACHINE!
3. Rekenvragen, schrijf je berekeningen op. Typ het 2x in op je rekenmachine, een klein foutje is zo gemaakt. Hoeveel decimalen? 



4. Woordenboek, soms staan begrippen ook in het woordenboek 
5. Geen ! ?? of *** (2e correctie kijkt mee!)
6. Noteer altijd een antwoord. 
7. Meerkeuze, geef ALTIJD een antwoord! in BLOKLETTERS A/B/C/D
8. Gebruik nooit 'ze' / 'hun' / 'dingen'.  'hun moeten meer belasting betalen' Wie is hun? Fout.
9. Klaar? Controleer of je echt alle vragen hebt gemaakt (tellen!) en vul altijd wat in!
10. Wil je thuis controleren hoe je het gemaakt hebt? Kladpapier je antwoorden overschrijven. Thuis nakijken!

Denk om....

1. Geef altijd een berekening. Begrijp je de rekenvraag niet? Wat kun je dan nog doen? Ergens simpel een puntje scoren?


2. Eenheden of getallen vergeten (€ / $ / x1000? / miljard / ..)
3. Wordt er verwezen naar een bron? Haal daar dan ook (deels) je antwoord uit!
4. Geef duidelijk antwoord op een vraag. Neem een gedeelte van de vraag over in jouw antwoord. 
5. Doe niet meer dan gevraagd. Bij open vragen zijn 2 of maximaal 3 zinnen ruim voldoende. 
6. De tijd.... (oefen met gehele examens, noteer de tijd)
7. Handschrift handschrift.... Neem de tijd