Hoofdstuk 3 Driedimensionale kunst: materiaal wegnemen + materiaal toevoegen

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

Hoofdstuk 3 Driedimensionale kunst: materiaal wegnemen + materiaal toevoegen

Verschil tussen reliëf en ronde bosse?

1. Reliëf is aan een achtergrond bevestigd
2. Beide zijn altijd plat van vorm

Wat betekent 'plastiek' in de kunst?

1. Creatie van driedimensionale objecten
2. Schilderen met waterverf
3. Gebruik van alleen natuurlijke materialen

Wat is een kenmerk van het dadaïsme? (twee juiste antwoorden)

1. Absurditeit en willekeur
2. Realistische beeldhouwkunst
3. Kunst zonder regels
4. Nostalgische schilderkunst

Lesdoelen

• Ik kan de technieken van materiaal wegnemen en materiaal toevoegen van elkaar onderscheiden en van iedere techniek de eigenheid benoemen.
• Ik leg het verschil tussen 'taille directe' en 'taille indirecte' uit.
• Ik leg het verschillen tussen warm en koud modelleren uit.
• Ik vergelijk het uiteindelijke kunstwerk en zijn voorstudies.

Categorieën PLASTIEK

• Materiaal assembleren (samenstellen)
• Materiaal wegnemen
• Materiaal toevoegen 

Materiaal wegnemen: steen en hout

per forza di levare (=in steen of hout snijden of kappen)

Steen

• zandsteen, marmer, hardsteen of arduin en graniet: verschillende hardheden bepalen de keuze van de kunstenaar
• van grof naar fijnere toestand (verschillende soorten beitels)

Non finito-staat (kunstwerk nog niet af)

Duid op vorige afbeelding pp 44 van de slaaf zowel de sporen van de beitels als de boorgaatjes aan.

Vergelijk het beeld van de Stervende Galliër met de Slaven van Michelangelo

Vergelijking

• Wat is er bijzonder aan de oppervlakte van het beeld?
• De huid (of het oppervlak) van de stervende Galliër glanst mooi en reflecteert het licht.
• Hoe heeft de kunstenaar dat effect bekomen?
• Door op het einde van het werkproces het beeld te schuren en te polijsten.
• Hoe? slijpstenen, schuurlinnen en schuurpoeders.

Materiaal wegnemen: steen en hout

Hout

Verschil hout met steen?

• Hout is minder hard dan steen om in te kappen/snijden
• Hout is onderhevig aan temperatuur- en vochtigheidsschommelingen (uitzetten en krimpen)
• Hout blijft niet rechtop staan zoals een stenen blok

Materiaal wegnemen: steen en hout

• oorspronkelijk hout uit eigen regio bv. eik
• later exotisch hout
• houtsoort bepaalt elasticiteit of taaiheid
• nervenstructuur bepaalt mee het effect
• hout wordt meestal horizontaal gesneden
• organisch materiaal en dus meer kans op schade (schimmel, vocht, houtworm
• beeld meestal uitgehold om splijten van stam te voorkomen

Vergelijk de achterzijde van het beeld van Elisabeth van Hongarije met de voorzijde. Wat valt op?

Vergelijking

• De voorzijde is mooi afgewerkt en gepolijst. Het oppervlak reflecteert het licht.
•  De achterzijde is ruw en onbewerkt.
• Aan de achterzijde is de afgesloten uitsnijding zichtbaar waarlangs het beeld werd uitgehold.
  
• De achterzijde is aangetast door houtworm.
  
• Het beeld is samengesteld uit twee delen. Er loopt een lijn ter hoogte van de schouders

Materiaal wegnemen: steen en hout

• Polychromie: beschildering van bouw- en beeldhouwwerken met veel kleuren
• Houten beelden werden gepolychromeerd (meermaals over eeuwen heen)
• beschermende laag
• Afbeitsen = verf verwijderen, beelden werden gevoeliger

Taille directe en taille indirecte

• Taille directe = kunstenaar houwt beeld direct levensgroot uit in steen
• Taille indirecte = het nauwkeurig kopiëren van een tevoren geboetseerd model naar het steenblok met behulp van bijvoorbeeld een pantograaf of passers.

Materiaal toevoegen pp 47

• Materiaal toevoegen door boetseertechnieken  of giettechnieken
• Voordeel = meer kans om correcties aan te brengen tijdens het proces
• beeld vaak ondersteund door geraamte of armatuur

Materiaal toevoegen: boetseertechnieken

Warm boetseren of modelleren = verwerken van materiaal in warme toestand zoals met bijenwas, terracotta, keramiek of porselein

Koud modelleren: met stucco en papiermâché

Waar is de beeldhouwer in dit kasteel aan het werk geweest?

Materiaal toevoegen: boetseertechnieken

• De kunstenaar heeft reliëfs aangebracht op het plafond
• Stucco = vorm van ornamentele versiering in de architectuur (mengeling van kerksteen of gips met zand, marmerpoeder en water), versiering in vier of vijf lagen aangebracht met behulp van mallen of matrijzen
• Afwerking door bijsnijden, schaven en beschilderen

Materiaal toevoegen: boetseertechnieken

• papier-mâché = kneedbare massa van papiervezels, stro en lijm die geperst wordt in een mal of matrijs
• terracotta = 'gebakken aarde' = klei die koud geboetseerd wordt en daarna gebakken in oven
• Bijenwas = verwarmd is het gemakkelijk kneedbaar, kern van ijzerdraad
• Veel beeldjes in gips, was en terracotta waren bedoeld als model of bozzetto voor grotere werken (snel vuil)

Oefening Amor en Psychè pp 48-49

Vergelijk de drie versies van Amor en Psychè.

Toets 7/02

Pp 36-43