Oefenvragen

Oefenvragen 5e klas

Hoe zie je aan de voorstelling dat er wordt gedanst?

Gebruik het vormgevingsaspect RUIMTE in jouw antwoord.

Liturgie =Liturgie is het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremoniën en handelingen die een eredienst uitmaken. Zo spreekt men over de katholieke liturgie, de oosterse liturgie, etc.

Liturgisch drama = de teksten van de eredienst worden nagespeeld. 

Bekijk afbeelding 4.8 en 4.9.

De vensters van middeleeuwse kerken werden voorzien van glas-in lood ramen.

C. Noem twee functies die glas-in-loodramen in de middeleeuwen hadden.
Laat de bescherming tegen weer en wind buiten beschouwing.

De Russisch-joodse kunstenaar Marc Chagall heeft verschillende
gebrandschilderde ramen gemaakt. 

E. In welk opzicht wijkt de vormgeving van Chagall (afb. 4.9) af van de
gotische traditie?

Bekijk afbeelding 4.4. De sterke ruimtelijke effecten verhogen het realisme van het veelluik.
A. Noem twee middelen waarmee Van Eyck erin is geslaagd de tweede laag met De boodschap aan Maria een sterk ruimtelijk effect te geven.

Bekijk afbeelding 4.5. Het geopende veelluik is horizontaal in twee lagen verdeeld. Hoewel het onderste deel uit vijf aparte panelen bestaat, is daar een duidelijke eenheid aanwezig.B. Leg aan de hand van twee aspecten van de voorstelling uit hoe hier een eenheid wordt bereikt.

Reliek-houder

Reliek-houder

(VWO) gilden

In steden verenigden ambachtslui zich in gilden. Er is voor elke beroepsgroep een gilde.

Als jongen treed je in dienst mij een ' meester' die je vak leert. Na een poos mag diegene de ' meesterproef' afleggen en is bij succes afgestudeerd.

Om je ambacht te blijven uitvoeren moet je wel lid blijven van het gilde.

Gildepenning van het Sint Lucasgilde van de Amsterdamse glazenmakers, schilders, grofschilders [ververs], beeldhouwers, speelkaartenmakers

ROMAANS

GOTIEK

GEWELFBOUW

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, LOMP, LOG

OPEN EN SIERLIJK

Leg uit hoe het komt dat de muren van een gotische kathedraal geen dragende functie hebben en waarom dit ervoor zorgt dat er grote ramen in
gemaakt kunnen worden.

Bekijk afbeelding 4.10. Zoals op veel figuratieve schilderijen wordt de driedimensionale ruimte omgezet naar een beeld op een vlak.
F. Noem vier aspecten waardoor op afbeelding 4.10 diepte wordt gesuggereerd.

G.Noem twee aspecten van de vormgeving waardoor de schilderingen zo goed op elkaar aansluiten.

Beschrijf de voorstelling.

Bekijk de afbeelding goed.

vorm, kleur, licht, ruimte,

compositie, materiaal en 

techniek

Hoe wordt deze vorm van meerstemmigheid genoemd?

1. parallel organum
2. tweestemmig
3. melismatisch organum
4. cantus firmus

Syllabisch en melismatisch.

Bij welke manier van zingen hoort dit fragment?

1. syllabisch
2. melismatisch

Beschrijf de voordelen van de muzieknotatie voor Gregoriaanse gezangen.

Noem op basis van het muziekfragment
vier kenmerken van Gregoriaanse muziek.

Dit lied is geschreven door Hildegard von Bingen. Omschrijf twee muzikale kenmerken waarop deze muziek verschilt van het traditionele Gregoriaans.

Syllabisch en melismatisch.

Bij welke manier van zingen hoort dit fragment?

1. syllabisch
2. melismatisch

Waarom is gregoriaanse muziek altijd a capella?

1. omdat er nog geen goede instrumenten waren
2. kloosters bezaten geen instrumenten
3. omdat de menselijke stem het beste instrument is
4. instrumenten zouden de aandacht afleiden van de tekst

MARIKEN

Een familiefilm, gebaseerd op een bekend Nederlands verhaal uit de Middeleeuwen. Mariken vertelt het meeslepende en poëtische verhaal van het pittige jonge meisje genaamd Mariken. De wees Mariken woont in een afgelegen bos met een excentrieke oude kluizenaar. Op een dag besluit ze haar omgeving te verlaten en vertrekt ze naar de stad om een  nieuwe geit te kopen. Op haar avontuurlijke reis naar de 'echte' wereld ontdekt ze de goede en slechte kanten van mensen.

https://www.imdb.com/title/tt0239593/plotsummary/?ref_=tt_ov_pl

In het fragment zien we de een opvoering van het Mirakelspel Marieke van Nieumeghen. De opvoering vindt plaats in de open lucht voor publiek op een plein. Dit heeft effect op het SPEL van de acteurs, namelijk op gebied van STEM en LICHAAM. Geef aan wat dit effect is en waarom de acteurs op deze manier hun rol moeten spelen.

In het fragment zien we de afwisseling van een opvoering een toneelstuk en de verhaallijn waarbij de kluizenaar op zoek is naar Mariken. Leg uit hoe het de afwisseling duidelijk wordt aan de hand van het verschil in SPEELSTIJL.

In het fragment wordt gesuggereerd dat de kluizenaar gevoelens heeft voor een vrouw. Leg uit hoe dit gesuggereerd wordt aan de hand van de MISE-EN-SCENE.

Theatervormgeving

Theater spel

Decor

Kostuum

Grimering

Muziek

Belichting

Lichaam

Stem

Mise-en-scene

Locatie

speelstijl

Voorstelling:

Wat is er te zien en/of te horen? Wat voor soort drama/theater wordt er uitgevoerd? Bijvoorbeeld:

teksttoneel, fysiek theater, cabaret, poppenspel of locatietheater, musical.

Wat is het verschil tussen een mysteriespel en een mirakelspel?

1. Een mysteriespel is gebaseerd op de Bijbelverhalen.
2. Een mirakelspel staat losser van de Bijbel en gaat over zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven verbeteren.
3. Een mirakspel is gebaseerd op de Bijbelverhalen.
4. Een mysteriespel staat losser van de Bijbel en gaat over zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven verbeteren.

A

B

(2p) Vraag 5: 

Hoe noem je de bogen van afbeelding A en B? 

1

3

(3p) Vraag 4: 

Welke onderdelen van een kathedraal zie je hiernaast bij nummers 1, 2 en 3 ? 

2

2

Liturgisch drama

• Liturgie (kerkdienst) moet aantrekkelijker worden voor leken: liturgisch drama ontstaat.
• ​Voorgelezen verhalen uitbeelden voor de kerkgangers in dialoogvorm. ​
• Beperkte regie.​
  
• Werd groot --> verplaatst eerst in de kerk (per scene), later ​naar buiten
• Eerst in Latijn, later ook in de volkstaal. 
• ​Wordt steeds minder een mis en steeds meer theater.
• Begin 14e eeuw geen liturgisch drama meer in de kerk --> mysteriespel

Mysteriespel: kenmerken

• ​Vindt plaats buiten de kerk.​
• Gebaseerd op Bijbelverhalen of het leven van heiligen​
• Kan dagenlang duren.​
• Wagenspel: de verschillende scènes worden op boerenwagens gespeeld met elk een eigen decor. 
• Passiespel: over lijdensweg en kruisiging Jezus Christus​

Mirakelspel: kenmerken

• Staat losser van de Bijbelteksten
• Onderwerp: zondaars die hun leven beteren, vaak door een wonder.
• Sterke morele boodschap (goed/kwaad): 'memento mori'
• Voorbeeld: Mariken van Nieumeghen, Elkerlyck

Theatervormgeving

Spelvormgeving

Decor

Kostuum

Grimering

Muziek

Belichting

Lichaam

Stem

Mise-en-scene

Locatie

speelstijl

Processie: plechtige kerkelijke optocht. Vaak worden er heilige voorwerpen meegedragen in deze optocht.

Veel Middeleeuwse volksfeesten zijn verbonden met de indeling van het Katholieke kerkelijke jaar. Zoals 2 november; Allerzielen. Dan wordt er gebeden voor de zielen van overledenen. Allerzielen is voor ons nog te herkennen in Halloween. Maar deze feesten komen steeds meer los te staan van de kerk. De kerk gaat ze eerder als duivels zien.

Bij een wagenspel werd het toneelstuk letterlijk op platte wagens gespeeld. Elke wagen is een ander decor. De wagens gingen langs het publiek of het publiek langs de wagens.

Mirakelspel: Middeleeuws theatergenre met volkse én religieuze inhoud. Niet in kerk gespeeld en ook niet per sé Bijbels.

Zoals Mariken van Nieumeghen.

Analyseschema

Afbeelding 9

30 x 21 cm

Afbeelding 8

19 x 14 cm

De miniatuur op afbeelding 8 is romaans, die op afbeelding 9 gotisch van stijl. Dat is onder meer te zien aan de manier waarop ruimte is gesuggereerd.

Bekijk afbeelding 9.

(1p) Vraag 28) Bespreek een manier van ruimtesuggestie op afbeelding 9 die in de gotiek, dus in de late Middeleeuwen, veel werd toegepast.

Mariken gaat met de duivel mee omdat zij heel leergierig is en hij haar belooft alle talen en de zeven vrije kunsten te leren. In de middeleeuwen was onderwijs voor jongens niet vanzelfsprekend en voor

meisjes nog minder.

1p 4 Noem voor een meisje in de middeleeuwen één mogelijkheid om te studeren.

De naam ‘Mariken’ komt van de naam ‘Maria’. De duivel Moenen wil dat Mariken

haar naam verandert.

1p 5 Waarom is het voor Moenen zo belangrijk dat Mariken haar naam verandert? 

video 1

In het wagenspel op videofragment 1 speelt Moenen de rol van de duivel. Zowel

de duivel als God draagt daarin een masker. De maskers zijn tegen het eind van

het fragment nog eens te zien.

2p 7 Hoe kun je aan de maskers zien dat de een de duivel is en de ander God? 

De dansers staan in twee rijen tegenover elkaar opgesteld en kijken elkaar aan. Over welk aspect gaat dit?

1. Ruimte
2. Tijd
3. Kracht
4. Choreografie

Mirakelspel

Lijken veel op 

mysteriespelen, maar:

Wonderen centraal

Verhalen van heiligen

(zoals Maria)

-> spektakel en humor

Spelen van het volk