H1 tm H3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Markten

Lesdoelen

• Hoe proberen producenten hun marktaandeel te vergroten?
• Welke verschillende marktvormen zijn er?
• Wat zijn de kenmerken van deze marktvormen?

Marktaandeel

De omzet of afzet van een bedrijf uitgedrukt als percentage van de totale omzet of afzet van de productproep.

Formule = (wat : waarvan) x 100%

Zorgverzekeringen:

Afzet, aantal verkochte zorgverzekeringen.

Sleep de goederen naar de juiste plek

Heterogene goederen

Homogene goederen

Elektriciteit

Frisdrank

Graan

Suiker

Auto

Geld

Melk

Even tussendoor:
Hoe meer aanbieders er op een markt zijn...

1. ...hoe groter de concurrentie is (en dus een hogere prijs voor een product).
2. ...hoe kleiner de concurrentie (en een hogere prijs voor een product).
3. ...hoe groter de concurrentie (en een lagere prijs voor een product).
4. ...hoe kleiner de concurrentie (en een lagere prijs voor een product)

Marktvormen

Als je weet hoeveel aanbieders en vragers er zijn, en welke aard het product heeft (homogeen/heterogeen) kan je de marktvorm bepalen:

• Volkomen concurrentie
• Monopolie
• Oligopolie
• Monopolistische concurrentie

Kenmerken en voorbeelden

Lijkt op een volkomen concurrentie. Maar hier is het een heterogeen goed. Marketing en reclame zijn belangrijk om een aandeel in het markt te krijgen. 

Volkomen concurrentie

In een volkomen concurrentie zijn veel vragers en aanbieders. Het is een homogeen product. De prijs is al bepaald door de hoeveelheid aanbieders en hoeveelheid vragers. In mijn eentje naar een andere aanbieder stappen, verandert de prijs niet. 

Volkomen concurrentie

• Veel aanbieders
• Veel vragers
• Homogeen product

Voorbeeld:

aandelen van een bedrijf,

valutamarkt

Monopolie

Bij een monopolie zijn er veel vragers en is er maar één aanbieder. Logischerwijs een homogeen goed.  

De prijs is meestal hoog, want er is geen concurrentie. 

Monopolie

• Eén aanbieder
• Veel vragers
• Homogeen product
• Mogelijkheid tot kartels

Voorbeeld:

De NS

Waarom heeft de NS (Nederlandse Spoorwegen) een monopolie in Nederland?

Bij een monopolie zijn er veel aanbieders.

1. Juist
2. Onjuist

Bij een monopolie is er sprake van een heterogeen goed.

1. Juist
2. Onjuist

Oligopolie

Een oligopolie heeft veel vragers en weinig/beperkt aantal aanbieders. Veel producten die je kent zijn producten van een oliopolist. De bedrijven houden elkaar in de gaten: als een grote concurrent de prijs verlaagt, kan jij als bedrijf niet 200 euro duurder zijn.

Producten kunnen homogeen of heterogeen zijn.

Soms is er ook sprake van kartels tussen bedrijven.

Oligopolie

• Enkele aanbieders
• Veel vragers
• Homogeen of heterogeen product

Voorbeeld:

Supermarkten, benzine, vliegtuigmaatschappij

Bij welke producten kan de marktvorm oligopolie ontstaan?

1. Benzine
2. Mobiele telefoons
3. Cola
4. Vliegreizen

Monopolistische concurrentie

Lijkt op een volkomen concurrentie. Maar hier is het een heterogeen goed. Marketing en reclame zijn belangrijk om een aandeel in het markt te krijgen. 

Monopolistische concurrentie

• Veel aanbieders
• Veel vragers
• Heterogeen product

Voorbeeld: 

Auto's, kleding, restaurants in een grote stad 

Kenmerken van marktvormen

• Hoeveel aanbieders zijn er?
• Hoeveel vragers zijn er?
• Zijn de producten verschillend of hetzelfde?

Marktvorm:

Hoeveel macht heeft de producent.

Hoeveel macht heeft de consument.

In welk marktvorm functioneert Transavia?

1. Monopolie
2. Monopolistische concurrentie
3. Homogeen oligopolie
4. Heterogeen oligopolie

Wat voor een marktvorm vormen de terrasjes in Maastricht?

1. Volkomen concurrentie
2. Monopolie
3. Oligopolie
4. Monopolistische concurrentie

I Bij homogene goederen is de concurrentie feller dan bij heterogene producten

II Naarmate er minder concurrentie is, hebben aanbieders meer invloed op de prijs van hun product.

1. Beide beweringen zijn juist.
2. Beide beweringen zijn onjuist.
3. Bewering I is juist en bewering II is onjuist.
4. Bewering I is onjuist en bewering II is juist.

I. Bij monopolistische concurrentie is er altijd sprake van heterogene producten.

II. De kans op een kartel is bij een oligopolistische marktvorm veel groter dan bij volkomen concurrentie.

1. Beide beweringen zijn juist.
2. Beide beweringen zijn onjuist.
3. Bewering I is juist en bewering II is onjuist.
4. Bewering I is onjuist en bewering II is juist.

Plaats de vier marktvormen in volgorde van veel concurrentie op de markt tot weinig tot geen concurrentie op de markt.

Oligopolie

Monopolie

Volkomen concurrentie

Monopolistische concurrentie

Hieronder staan vijf marktvormen. Geef van elke martkvorm aan of het gaat om een monopolie of een oligopolie. Sleep de zinnen naar de juiste plek.

Monopolie

Oligopolie

Uitgifte van rijbewijzen

Internet

NS

Microsoft

Onderwijs

Welke oppervlakte geeft de maximale winst van deze monopolist weer?

1. A
2. B
3. A+B
4. er is geen winst

De grafiek geeft de kosten en opbrengsten van een monopolist. Welk oppervlakte geeft het consumentensurplus bij maximale winst van de monopolist?

1. driehoek BCE
2. vierkant ABCD
3. driehoek CDF
4. driehoek EAF