voorbehouden handelingen, basiskennis medicatie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Voorbehouden en risicovolle handelingen

en basiskennis over medicatie

Voorbehouden en risicovolle  handelingen

Wet BIG: Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg

Wet die voorwaarden schept voor het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg en de patiënt (zorgvrager) beschermt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen.

Zowel verzorgenden als verpleegkundigen vallen onder de wet BIG

Verzorgende IG = Artikel 34-beroep. 

• rechtmatig de titel Verzorgende-IG
• Je mag (onder voorwaarden) enkele voorbehouden handelingen uitvoeren. 
• Verpleegkundige staat geregistreerd in het BIG-register en valt onder het tuchtrecht.

Basishandelingen die je uit mag voeren op eigen initiatief

• meten van de temperatuur;
  
• tellen van de pols;
  
• meten van de saturatie (zuurstofverzadiging).

Risicovolle handeling

Als er bij de zorgvrager directe schade kan ontstaan bij het foutief uitvoeren van de handeling.

• toedienen van sondevoeding;
  
• spoelen van de blaas;
  
• verzorgen van een stoma;
  
• verrichten van complexe wondzorg;
  
• hanteren van domotica;
• verwijderen van hechtingen;
  
• toedienen van zuurstof;
  
• uitzuigen van mond- en keelholte;
  
• oplossen van medicijnen in een infuuszak;
• verwijderen van een infuusnaald.

Voorbehouden handelingen

Risicovolle handelingen zijn voorbehouden handelingen als er onaanvaardbare risico's bestaan bij ondeskundige uitvoering. 

• Inbrengen van een buis in een lichaamsholte, zoals het katheteriseren van de blaas en inbrengen van een maagsonde.
  
• Inspuiten van een middel via een holle naald in lichaamsweefsel of bloedvat, zoals bij de toediening van medicijnen of oplossingen per injectie of per infuus.
  
• Verwijderen van vocht of weefsel uit een orgaan met behulp van een naald, zoals bij bloedafname (venapunctie) en de hielprik bij de pasgeborene.

katheteriseren van de blaas bij een vrouw;
inbrengen van een neusmaagsonde;
subcutaan injecteren;
intramusculair injecteren;
intraveneus injecteren;
uitvoeren van de hielprik bij een pasgeborene.

Voorwaarden voorbehouden handelingen uitvoeren

De handeling vindt plaats in opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener.

Jij bent als zorgverlener voor het uitvoeren van de handeling bevoegd en bekwaam.

Voor verpleegkundigen: Functioneel zelfstandige bevoegdheid.

Je mag een opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener uitvoeren zonder dat deze opdrachtgever erbij aanwezig is

Bevoegd en bekwaam

Bevoegd zijn wil zeggen: je bent gekwalificeerd om als verzorgende te werken omdat je een diploma hebt behaald. 

Om bevoegd te blijven moet je wel jouw bekwaamheid op peil houden.

Bekwaam zijn houdt in dat je de handeling volgens de afgesproken regels en procedures uitvoert. Dat betekent dat je:

het doel en de gevolgen van de handeling kent;

de technische uitvoering kunt verrichten;

alle zorgvuldigheidseisen in acht neemt;

weet wat je moet doen als er complicaties optreden;

bij voorkeur de handeling recent hebt uitgevoerd.

Bekwaamheidsverklaring in instelling.

Drie vormen van aansprakelijkheid

Civielrechtelijke aansprakelijkheid, tussen burgers onderling of tussen werkgever en werknemer.

Strafrechtelijke aansprakelijkheid, tussen overheid en burger.

Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid, tussen zorgverlener en zorgvrager/naaste.

Medicijn

een chemische stof (of een combinatie van meerdere chemische stoffen) met een genezende werking op mens en/of dier.

Welk doel heeft een medicijn?

het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek, wond of pijn;

het stellen van een geneeskundige diagnose;

het herstellen, verbeteren of wijzigen van fysiologische functies in het lichaam.

Doel medicijn

Causale werking (bestrijden oorzaak, genezende werking) b.v. antibiotica

Symptoombestrijder b.v. pijnstiller, slaapmedicatie

Tekorten aanvullen b.v. vitamines of insuline

Profylactische werking (voorkomen van ziekte) b.v. tetanusinenting

Wat is een placebo?

1. Symptoombestrijder
2. Genezende werking
3. Tekorten aanvullen
4. Placebo

Antibiotica

1. Symptoombestrijder
2. Genezende werking
3. Tekorten aanvullen
4. Preventieve werking

Insuline

1. Symptoombestrijder
2. Genezende werking
3. Tekorten aanvullen
4. Placebo

1. Symptoombestrijder
2. Genezende werking
3. Tekorten aanvullen
4. Preventieve werking

Welke medicijnvormen ken je?

Welke toedieningswegen
zijn er voor een medicijn?

Toedieningswegen: enterale of parenterale toediening, lokaal toedienen.

Via het maag-darmstelsel, buiten het maag-darmstelsel om of direct op de plaats van werking.

pleisters, medicijnen onder de tong of medicijnen die ingeademd worden

Snelheid opname

Snelheid afhankelijk van toediening:

Opdracht

Geef van elk punt 2 voorbeelden van medicatie

Via maag/darmstelsel	Via bloedbaan	Langzame opname
Buiten maag/darmstelsel	Snel/rechtstreeks in bloedbaan	Snelle werking
Lokaal	Direct op de plaats	Niet in bloedbaan

via de mond (bijvoorbeeld tabletten, capsules, drankjes of druppels), via de anus (bijvoorbeeld zetpillen of klysma's)

Retard vertraagde afgifte

injecties of andere manieren (bijvoorbeeld pleisters, medicijnen onder de tong of medicijnen die ingeademd worden). 

Noem van elke soort opname een voorbeeld

 Farmacokinetiek: Wat doet het medicijn met het lichaam?

opname: snelheid en mate waarin medicijn wordt opgenomen (absorptie) en toedieningswegen.

verdeling: via maagdarmstelsel en bloedbaan verdeeld, verplaatsen naar weefsels buiten bloedbaan.

omzetten: in lever waarna uitscheiding kan plaatsvinden.

uitscheiding: voornamelijk via nieren en lever.

Met farmacokinetiek wordt bedoeld wat er in het lichaam met het medicijn gebeurt. Dit begint met de opname van het medicijn in de bloedbaan en eindigt met de uitscheiding ervan.

Je ziet dat er een aantal termen bij staan
 

Therapeutische werking/onderdosering/medicijnintoxicatie

Toxisch gebied - therapeutisch gebied - subtherapeutisch gebied

De halfwaardetijd (t1/2) is de tijd die nodig is om een medicijn de helft van de oorspronkelijke plasmaconcentratie te laten bereiken. De concentratie van het medicijn daalt deels door (re)distributie en gedeeltelijk door metabolisme en uitscheiding. De halfwaardetijd verschilt per medicijn en kan sterk uiteenlopen. Soms is de halfwaardetijd enkele minuten, maar soms ook vele uren tot een dag.

De halfwaardetijd bepaalt het interval waarmee je medicijnen moet toedienen. Een medicijn met een korte t1/2 moet je vaker toedienen, bijvoorbeeld wel 4 of 6 keer per dag. Bij een medicijn met een lange t1/2 kun je volstaan met 1 of 2 keer per dag.

Medicatietermen

Groepsnaam

Stofnaam/generieke naam

Merknaam/handelsnaam

Indicatie, contra-indicatie en interactie

Indicatie: voor welke klacht of ziekte wordt het medicijn voorgeschreven.

Contra-indicatie: reden of omstandigheid om een bepaald geneesmiddel niet of onder bepaalde voorwaarden toe te passen.

Interactie: onderlinge wisselwerking van geneesmiddelen die zorgen voor een  verminderde werking of een te sterke werking van het medicijn. 

Welke risico's zitten er aan het gebruik van medicatie?

Sleep het risico naar de juiste definitie.

Stapeling

Ontwennings verschijnselen als je stopt

Je hebt steeds meer nodig voor hetzelfde effect

Overgevoeligheid

Medicijnen werken op elkaar in

Ongewenste of onbedoelde effecten van de medicatie

Cumulatie

Verslaving

Gewenning

Allergische reactie

Interactie

Bijwerkingen

Medicatie kan onderverdeeld worden in groepen

Medicatie die bloeddruk beïnvloeden

Antistollingsmiddelen

Medicatie om bloedarmoede te behandelen

Medicatie voor hart- en bloedsomloop

Medicatie voor de luchtwegen (onderste en bovenste)

Maagmedicijnen

Plasmedicijnen

Laxeermiddelen

Medicijnen tegen diarree

Vitaminen

Kalmerende medicijnen

slaapmedicijnen

medicatie voor hormoonhuishouding

medicatie tegen suikerziekte

anti-epileptica

cytostatica

parkinsonmedicatie

pijnstillers

antibiotica

www.geneesmiddeleninformatiebank.nl

www.farmacotherapeutischkompas.nl

Lesopdracht deskundig omgaan met medicatie

Antistollingsmiddelen = anticoagulantia

Werking: Verminderen stollen van het bloed

Soorten: - Vitamine K antagonisten (VKA). 

                   - Directe orale anticoagulantia (DOAC's, ook wel 

                      NOAC's genoemd)

                   - Parenterale (subcutane) anticoagulantie.  

Voorbeelden medicatie:

Vitamine K antagonisten: Marcoumar ® Fenprocoumon = werkzame stof. Acenocoumarol

DOAC/NOAC: Xarelto ® (rivaroxaban), Pradaxa ® (dabigatran), Eliquis®(apixaban), 

                            Lixiana®(edoxaban)

Parenterale/subcutane: Clexane ® (enoxaparine), Fraxiparine ® (nadroparine) , 

                                                   Arixtra® (fondaparinux)

Anticoagulantia

Indicatie: 

• Het verminderen van het risico op beroertes en embolieën ten gevolge van bloedstolsels bij patiënten met bepaalde hartritmestoornissen
  
• Behandeling van bloedstolsels en embolen
  
• Kleplijden 

Contra-indicatie:

• Patiënten met een hoger bloedingsrisico
  
• Leverinsufficiëntie

Marcoumar

Merknaam: Marcoumar

Stofnaam: Fenprocoumon 

Medicijngroep: vitamine K antagonist

Indicatie: bij trombose, bepaalde hartritmestoornissen, na hartinfarct/CVA om herhaling te 

                     voorkomen

Werking: zorgt ervoor dat bloed minder makkelijk samenklontert (antistollingsmedicijn)

Bijwerking: bloedingen (meestal in huid, spieren, maag-darmstelsel, tractus urogenitalis (in 

                         urinewegen en geslachtsorganen), hersenen, baarmoeder, lever, galblaas, oog).

                          misselijkheid, diarree, braken, verminderde eetlust

Toedieningsvorm: tablet

Aandachtspunt bij inname: zonder kauwen innemen met wat vloeistof. Innemen aan eind van de middag of begin van de  avond.

Interactie met andere medicijnen: De ontstekingsremmende pijnstillers fenylbutazon en piroxicam mag u NIET gebruiken. 

                                             Voorzichtig met  ibuprofen, naproxen en ketoprofen: verhogen de kans op bloedingen in maag en darmen. 

                                                                        Noscapine, een hoestmiddel. De werking van fenprocoumon neemt toe.

Contra-indicatie: 

Veranderingen in medicatie 

doorgeven aan trombosedienst