H3.3 Additie, substitutie & kraken

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H3 Additie, substitutie, kraken

NOVA H3.3 - HAVO (extra)

Additie van waterstof aan propeen

Eerst een voorbeeld:

Kenmerken van een additiereactie

• De beginstof is onverzadigd (C=C)
• Je voegt klein molecuul toe, bijvoorbeeld: 

             Br2,    Cl2,    H2,    HF,    HCl,    HBr,     HI  of    H2O.

• De C=C verdwijnt en er ontstaat één nieuwe stof
• De reactie verloopt snel

additie van HCl aan etheen

Aan elke C van de C=C wordt een atoom toegevoegd

Welke stof ontstaat er bij de reactie van propeen met broom (dus Br2)?

1. 1-broompropaan
2. 1,2-dibroompropaan
3. 1,3-dibroompropaan
4. 2,3-dibroompropaan

0

Additie met water

Additie met water

Bij een additiereactie met water splitst het H2O molecuul in een H-atoom en een -OH groep. Het H-atoom komt aan het ene C-atoom en de -OH groep aan het andere C-atoom

Teken in je schrift de additie van water aan propeen. Welk(e) stof(fen) ontstaan in het mengsel?

1. propaan-1-ol
2. propaan-2-ol
3. beide
4. geen van beide

Teken in je schrift de additie van water aan but-2-een. Welk(e) stof(fen) ontstaan?

1. butaan-1-ol
2. butaan-2-ol
3. butaan-3-ol
4. butaan-2-ol en butaan-3-ol

Welke type chemische reactie vindt plaats bij kraken?

1. een verbrandingsreactie
2. een vormingsreactie
3. een katalytische reactie
4. een ontledingsreactie

Voorbeeldopdracht

Geef de producten die kunnen ontstaan bij de additie van water aan but-1-een

Substitutie

Substitutie = vervanging

Vervanging waterstof voor een halogeen

UV-licht nodig

Kraakreacties

KRAKEN= grote moleculen in kleine stukjes breken
              

               C₁₀H₂₂    -->  C₈H₁₈  +  ........

             alkaan        -->   alkaan  +  ........

Voorbeeldopdracht

Geef de producten die kunnen ontstaan bij het kraken van het alkaan decaan (C10H22), dat daarbij in twee stukken uiteenvalt. Hierbij ontstaat een koolwaterstof met vier koolstofatomen.

wat komt er op de ...........?

1. het alkaanmolecuul C2H4
2. het alkeenmolecuul C2H4

Bij het kraken van een koolwaterstoffractie ontstaan...

1. alleen verzadigde koolwaterstoffen
2. koolstofdioxide en water
3. een mengsel van verzadigde en onverzadigde koolwaterstoffen
4. alleen onverzadigde koolwaterstoffen

Alkaan

Alkeen

Sleep de woorden naar het juiste vak

onverzadigd

verzadigd

C6H12

C18H38

C4H10

C23H46

propaan

etheen

antwoord

Kraken

• Ontledingsreactie van koolwaterstoffen.
• Thermisch of katalystisch kraken.
• Lange koolstofketens worden in kleinere fragmenten 'geknipt'.
• Uit een alkaan ontstaat altijd minimaal een alkaan en een alkeen.
• Alkeen = onverzadigde koolstofverbinding (dubbele C=C aanwezig).

Voorbeeld: kraken van hexaan

C₆H₁₄ -> C₄H₈ + C₂H₆

Heptaan wordt gekraakt in propaan en nog 1 andere stof. Welke stof kan dat zijn?

1. C3H6
2. C3H8
3. C4H8
4. C4H10

Geef de naam van het molecuul.

1. Penteen
2. Pent-1-een
3. Pent-2-een
4. Pent-3-een