De man die achter de horizon keek

• Filmeducatie
• Kunst
• +5
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

Introductie

Leerlingen leren aan de hand van de filosofische documentaire 'De man die achter de horizon keek' (2018) van Martijn Blekendaal om hun filmervaring te verwoorden en te onderzoeken. Ze onderzoeken de boodschap van de film en hoe de filmmaker zijn verhaalstructuur heeft vormgegeven. De leerdoelen van deze les staan beschreven onder 'lesinstructie'. Deze les is ontwikkeld door het International Documentary Filmfestival Amsterdam: het grootste documentairefestival ter wereld. Heel veel jongeren zagen deze film bij de schoolvoorstellingen. De film won de Special Jury Award voor Beste Jeugddocumentaire (IDFA 2018) en de Kinderjury Prijs Beste Documentaire (JEF jeugdfilmfestival). Meer films zoals deze? Bekijk de website van IDFA en ontdek een schat aan documentaires met lesmateriaal voor in de klas.

Instructies

Deze les duurt 100 minuten en is geschikt voor de onderbouw van het v.o.. Ook past hij goed binnen de CKV dimensie 'Herkenning en vervreemding'.

In deze les oefenen de leerlingen met de vaardigheden uit de doorlopende leerlijn filmeducatie. 

De les heeft de volgende leerdoelen:

- De leerling kijkt de korte film 'De man die achter de horizon keek'.

- De leerling verwoordt gevoelens en gedachten bij het kijken van deze film.

- De leerling beschrijft in eigen woorden wat hij ziet en hoort.

- De leerling onderzoekt de manieren waarop de documentaire vervreemding oproept.

- De leerling onderzoekt de verhaalstructuur van de film.

- De leerling maakt een kort filmpje waarin hij zelf door middel van een voice-over filosofische vragen stelt bij de beelden die je ziet.

De man die achter de horizon keek

Introductie les:

Vandaag kijken de leerlingen naar de documentaire De man die achter de horizon keek. De film duurt een klein halfuur. Nadien gaan leerlingen scènes uit de film terugkijken en onderzoeken hoe de boodschap van deze film tot uiting komt in zowel de verhaalstructuur (vb. volgorde begin-midden-eind) als de filmische vormgeving (vb. het gebruik van conventies uit andere genres). Aansluitend is er een maakopdracht.

Vraag of opdracht

Tip

Kijk

Legenda:

Als er een icoon in beeld staat kun je er op klikken. Er zijn vragen en kijk- en luisteropdrachten.

Vragen en opdrachten:

• Er zijn geen goed-fout opdrachten, wel kijkvragen, klassengesprekken en reflectievragen.
• Je kunt kiezen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal.
• De les kan uitgebreid worden met creatieve opdrachten om de opgedane kennis te verwerken en te presenteren.

N.B. Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

Herkenbaar en toch vreemd.

Kunstenaars - en ook filmmakers - zijn goed in je op een andere manier naar dingen te laten kijken. Iets waar je normaal gesproken niet zo over zou nadenken wordt ineens spannend, mysterieus en vreemd door de manier waarop een filmmaker het verhaal vertelt.

Belangrijke informatie wordt weggelaten, of er worden juist (net zo verwarrende) dingen toegevoegd die niet belangrijk lijken te zijn. Zodat je als kijker vragen gaat stellen over wat je ziet en hoort.

Documentairemakers beginnen vaak ook met een vraag. Iets waar ze door middel van onderzoek antwoord op proberen te krijgen, door bijvoorbeeld mensen te interviewen. Zoals in de documentaire die jullie gaan kijken: De man die achter de horizon keek.

Bas-Jan Ader

Deze documentaire is ook met een vraag begonnen. En wel de volgende:

Wat is er gebeurd met deze kunstenaar, Bas-Jan Ader?

Bekijk de film.

Bekijk de film

Bekijk de film en vergeet het geluid niet aan te zetten!

Wat vonden jullie van de film?

Wat viel je op bij het kijken? Wat trok je aandacht?

Wat was verwarrend? Waarom?

Is deze film anders dan andere films die je normaal gesproken kijkt? Hoe?

Vragen over de filmbeleving:

Leerlingen geven eigen antwoorden.

Waar ben je door verrast? Waar ben je het meest nieuwsgierig naar?

Hoe zou je daar achter kunnen komen?

Vragen over de filmbeleving:

Leerlingen geven eigen antwoorden.

Bekijk het volgende fragment.

Bekijk het fragment

0

Bekijk het fragment en vergeet het geluid niet aan te zetten!

Laten we eens praten over de manier waarop dit verhaal begint. Wat viel je op aan dit fragment?

Wat voelde er vreemd?

Wat voelde er bekend/vertrouwd? Iets wat we kennen van films.

Hoe wordt zo'n techniek van vertellende stem in film ook wel genoemd?

Vragen over het fragment:

• Bijv. dat het verhaal begint met "Einde".
• Bijv. dat het begint met een einde, dat er vragen worden gesteld over wat een einde eigenlijk is, terwijl dit niet iets is waar je in een film over nadenkt, het is gewoon zo. Het is vreemd dat de beelden elkaar zo snel afwisselen. Snelle beelden hebben ook een verwarrend effect.
• Een verteller/voorlezer, dat is een bekend gegeven voor ons.
• Een voice-over.

We gaan nu verder onderzoeken naar de manier waarop dit verhaal wordt verteld.

"Ik kan filosofische vragen oproepen door wat ik vertel, of in beeld. Als een van beide maar prikkelend is, zodat je geïnteresseerd bent."

Quote van Martijn Blekendaal

Vraag aan leerlingen:

Is Martijn hierin geslaagd? Waarom wel? Waarom niet?

Bekijk het volgende fragment en let goed op de manier waarop het verhaal verteld wordt.

Bekijk het fragment

0

Bekijk het fragment en vergeet het geluid niet aan te zetten!

Wat zag en hoorde je in dit fragment?

Wat voor gevoel riep dit fragment op? Hoe kwam dat?

Als je een filmgenre zou moeten kiezen, waar doet deze film je dan aan denken? Waarom?

Vragen over het fragment:

• Je hoorde Martijn een verhaal vertellen, je hoorde mysterieuze muziek, je hoorde en zag een kraai, je zag dat de deur van de kluis werd opengedaan met een piepend geluid.
• Bijv. een mysterieus gevoel, spannend gevoel in je buik, etc.
• De mysterieuze stijl waarop het verhaal verteld wordt is typisch thriller/horror. De constante spanningsopbouw hoor je vooral goed aan de geluiden en de vertelstem.

"Hoe vertel je een ingewikkeld verhaal?

Mijn zoon las Harry Potter. Dat is heel duidelijk geschreven: toen gebeurde dit en toen gebeurde dat. Eenvoudige trucjes die ik heb toegepast om het verhaal op een zo spannende manier te vertellen.

En ik heb gekeken naar thrillers."

Quote van Martijn Blekendaal

Bekijk het volgende fragment.

Bekijk het fragment

0

Bekijk het fragment en vergeet het geluid niet aan te zetten!

Welk verhaal eindigt hier nu eigenlijk?

Wie vond je het meest interessant? Was dat ook de belangrijkste persoon in de film?

Ging de film over Bas-Jan Ader? Of over Martijn Blekendaal, de regisseur, die een film maakt?

Weet je wat de personen in deze film voelden of dachten? Of weet je dat helemaal niet? Van wie weet je het wel, van wie niet?

Hoe weten we hoe de maker zich voelt? Kun je dat zien? Of horen?

Vragen over de film:

• Van Bas-Jan helemaal niet, dat is het mysterie. Je ziet zijn werk waarin hij huilt. Maar waarom hij huilt, dat weten we niet. En van Martijn Bleekendaal weet je wel wat hij denkt of voelt.
• Martijn geeft commentaar op hoe hij zich voelt. En wanneer hij in het vliegtuig stapt moet hij 'ineens plassen', daardoor zien we dat hij bang is.

Bekijk het volgende fragment ZONDER geluid.

Bekijk het volgende fragment ZONDER geluid!

0

Bekijk fragment ZONDER geluid!

Wat zie je Bas-Jan Ader doen?

Welke vragen komen er bij je op?

Waar gaat het werk van Bas-Jan Ader volgens jou over?

Vragen over het fragment:

• Bas-Jan Ader kiest er in deze filmpjes telkens voor om zich te laten vallen.
• Eigen antwoorden: bijv. het voelt vreemd omdat de filmpjes van Bas-Jan Ader abrupt eindigen en je mist vaak belangrijke informatie.
• Eigen antwoorden.

Bekijk het volgende fragment.

Bekijk het volgende fragment

0

Bekijk het fragment en vergeet het geluid niet aan te zetten!

Vergelijk de films van Bas-Jan Ader en de documentaire van Martijn Blekendaal.

Welke overeenkomsten zie je? En welke verschillen?

Wat zou de boodschap van de films van Bas-Jan Ader kunnen zijn?

Wat zou de boodschap van deze documentaire van Martijn Blekendaal kunnen zijn?

Antwoorden op de vraag:

• Martijn Blekendaal neemt het advies van Bas-Jan Ader ter harte, dat is een overeenkomst. Hij doet een poging om het mysterie rondom de verdwijning van Bas-Jan Ader op te lossen. Ook al lukt het hem niet het mysterie op te lossen, hij heeft wel een nieuw inzicht gekregen: het gaat om de sprong, niet om de val.
• Dat je kunt mislukken, maar dat het helemaal niet gaat om het einde maar om het proces ernaartoe.

Wat is de grootste angst die er bestaat volgens beide makers?

Opdracht

Maak een eerbetoon aan Bas-Jan Ader.

• Werk in groepjes.
• Duur filmpje: max. 15 seconden.
• Creatief maar veilig!
• 1 shot: close-up, mediumshot of totaal.
• Muziek of een voice over voor de spanning.
• Vertonen maar!

Werkwijze opdracht:

• Werk in groepjes.
• Duur filmpje: max. 15 seconden.
• Wees creatief maar veilig! Voor een veilig voorbeeld: bekijk het filmpje in de volgende slide.
• Je filmpje bestaat uit 1 close-up, mediumshot of totaal.
• Voeg eventueel muziek of een voice-over toe om de spanning te verhogen.
• Vertoon je filmpje in de klas.

Wees creatief maar veilig! Fiets niet het water in of val niet van een dak. Voor een veilig voorbeeld: bekijk het filmpje.

Meer films in de klas? ►