Nederlands Film Festival: De man die achter de horizon keek

• Nederlands
• Culturele en kunstzinnige vorming
• +6
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Door deze les maken de leerlingen kennis met filmeducatie en gaan zij dieper in op hoe de filmmaker het verhaal overbrengt. Film creëert een werkelijkheid. De maker zet allerlei middelen in om onze blik te sturen. Wij zien dus wat de filmmaker wil dat wij zien. In hoeverre is de leerling zich hiervan bewust? Wat doen de filmbeelden met de leerling? Deze bewustwording wordt bereikt door onderzoekend leren. Er zijn dus geen goed-fout opdrachten, wel kijkvragen, klassengesprekken en reflectievragen. Synopsis: Meer dan veertig jaar geleden besloot Bas Jan Ader op avontuur te gaan. In een klein zeilbootje vertrok de Nederlandse conceptueel kunstenaar vanuit de Verenigde Staten naar Engeland. Negen maanden later werd het bootje stuurloos op zee gevonden, zonder enig levensteken van Ader. De film, een ontdekkingstocht naar dit mysterie, volgt Aders voetstappen naar Hollywood. In een avontuurlijke montage van beelden die springen in tijd, plaats en personages, laat de maker zien dat Bas Jan Ader iets groters heeft achtergelaten dan alleen een mysterie. Won op IDFA de Special Jury Award for Children’s Documentary.

Instructies

Leerdoelen

• De leerling leert over filmsoorten en kan kenmerken van een documentaire opnoemen.
• De leerling leert over verhaalstructuren (begin, midden en eind).
• De leerling leert over het begrip montage en is zich ervan bewust dat de filmmaker kiest welke beelden, in welke volgorde en hoe lang in de film te zien zijn.
• De leerling maakt kennis met de term voice-over en is zich ervan bewust dat de filmmaker de rol van de verteller heeft in de film.
• De leerling maakt kennis met de zwijgende film.

Benodigdheden

• Eén smartphone per groepje.

Werkwijze

• Van de film De man die achter de horizon keek (2019, 28 min., Martijn Blekendaal) bekijk je met de klas de een kort fragment. Hierbij worden vragen gesteld over het narratief (op welke manier de inhoud verteld wordt), de filmische vormgeving en de context. 
• Nadat de klas de hele film heeft gezien, kun je nogmaals de vragen uit deze les behandelen. Verschillen de antwoorden?
• Deze opdrachten zijn geschikt voor primair onderwijs (groep 6, 7 en 8) De opdrachten kenmerken zich door natuurlijke differentiatie. Dit houdt in dat leerlingen op eigen niveau (onderdelen van) het probleem kunnen oplossen. Bij overleg zal discussie vaak noodzakelijk zijn.
• Deze les kan geprint worden met de notities per dia door op de print knop te drukken rechtsboven in het scherm.
• Je kunt kiezen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal. 
• De lessen kunnen uitgebreid worden. Hier worden tips voor gegeven. Ook kan naar eigen inzicht het materiaal ingekort worden naar een lesuur.
• De lesduur is exclusief de tijd van de film en nabespreking. 

NB: Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

DE MAN DIE ACHTER DE HORIZON KEEK

Introductie:

Leerdoelen:

• De leerling leert over filmsoorten en kan kenmerken van een documentaire opnoemen.
• De leerling leert over verhaalstructuren (begin, midden en eind).
• De leerling leert over het begrip montage en is zich ervan bewust dat de filmmaker kiest welke beelden, in welke volgorde en hoe lang in de film te zien zijn.
• De leerling maakt kennis met de term voice-over en is zich ervan bewust dat de filmmaker de rol van de verteller heeft in de film.
• De leerling maakt kennis met de zwijgende film.

Werkwijze:

• Van de film De man die achter de horizon keek (2019, 28 min., Martijn Blekendaal) bekijk je met de klas de een kort fragment. Hierbij worden vragen gesteld over het narratief (op welke manier de inhoud verteld wordt), de filmische vormgeving en de context. 
• Deze opdrachten zijn geschikt voor primair onderwijs (groep 6, 7 en 8) De opdrachten kenmerken zich door natuurlijke differentiatie. Dit houdt in dat leerlingen op eigen niveau (onderdelen van) het probleem kunnen oplossen. Bij overleg zal discussie vaak noodzakelijk zijn.
• Nadat de klas de hele film heeft gezien, kunnen de vragen nogmaals worden behandeld. Verschillen de antwoorden?
• Deze les kan geprint worden, inclusief de notities per dia, door op de print knop te drukken rechtsboven in het scherm.
• Er kan worden gekozen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal. 
• De lesduur is exclusief de tijd van de film en nabespreking. 

NB: Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

Vraag of opdracht

Extra informatie

Tip

Kijk

Luister

Legenda:

Waar staan de iconen voor, hoe werkt deze les? Klik in de volgende dia's op de iconen voor uitleg.

Wie heeft de film gezien?

Waar denk je aan bij de titel?

Bekijk de filmposter. Waar verwacht je dat de film over gaat?

Opdracht 1: Introductie

Vragen vooraf. 

De film die je gaat bekijken heet De man die achter de horizon keek. 

Antwoorden:

- Vraag 1, 2, 3: eigen antwoorden.

Je gaat nu naar

fragment 1 kijken >

Bekijk fragment 1

De man die achter de horizon keek is een film over Bas Jan Ader. Bekijk nu fragment één.

Fragment 1

Wat voor soort film is dit?

Een documentaire gaat over personen, dieren of gebeurtenissen die echt bestaan.  

animatie

documentaire

speelfilm

Een animatiefilm is een film waarin stilstaande beelden (gemaakt met de computer, getekend of met poppen) in beweging worden gebracht door ze beeldje voor beeldje op te nemen. 

Een speelfilm is een film met een verzonnen verhaal.

Wat is een documentaire? 

Opdracht 2: Filmsoorten

Vertel de leerlingen dat er verschillende filmsoorten zijn: een speelfilm, animatie en documentaire. Bespreek eerste de drie begrippen voordat de vragen worden gesteld.

Antwoorden:

- Vraag 1: Een documentaire.

- Vraag 2: Een documentaire is een film over mensen of gebeurtenissen die echt bestaan. 

Uitleg animatiefilm:

Film waarin stilstaande beelden (gemaakt met de computer, getekend of met poppen) in beweging worden gebracht door ze beeldje voor beeldje op te nemen.

Uitleg speelfilm:

Film met een verzonnen verhaal.

Uitleg documentaire:

Een documentaire gaat over personen, dieren of gebeurtenissen die echt bestaan.

Kun je een verschil noemen tussen een speelfilm en een documentaire? 

Hoe denk je dat de film gaat eindigen? 

Opdracht 2: Filmsoorten

Vragen vooraf.

Antwoorden:

Vraag 1: In een speelfilm spelen acteurs een verzonnen verhaal. In een documentaire worden echte mensen (of dieren of gebeurtenissen) gevolgd door een filmmaker.

Vraag 2: eigen interpretatie. Bij een documentaire weet je van tevoren nooit hoe het verhaal gaat eindigen. Je kunt dit niet plannen, zoals je bij een speelfilm of animatie het einde wel van tevoren kan verzinnen.

In het middenstuk maakt de hoofdpersoon allerlei avonturen mee. 

Bij het einde stopt de film en weet je hoe het afloopt met de hoofdpersoon. 

begin

middenstuk

einde

Een verhaal begint meestal met een scene waardoor je weet over wie het verhaal gaat en wie de hoofdpersoon is.

Opdracht 3: Verhaalstructuur

Een film bestaat uit een begin, middenstuk en een eind. Een verhaal begint meestal met een scène waardoor je weet over wie het verhaal gaat en wie de hoofdpersoon is. In het middenstuk maakt deze hoofdpersoon allerlei avonturen mee. Aan het einde weet je hoe het afloopt met de hoofdpersoon. 

Uitleg verhaalstructuur:

In een film wordt een verhaal verteld, net als in een boek. Een verhaal heeft een begin, midden en einde.

1. Een verhaal begint meestal met een scène waardoor je als kijker meer komt te weten over wie de belangrijkste personages zijn, in welke tijd het verhaal zich afspeelt en waar.

2. In het middenstuk maakt de hoofdpersoon vaak allerlei avonturen mee, het wordt spannend en je vraagt je af hoe het verhaal afloopt. Je blijft kijken en luisteren, want je wil het einde weten. 

3. Aan het einde komt alles samen en weet je hoe het verhaal stopt. Hoe loopt het af met de hoofdpersoon?

Je gaat nu naar

fragment 2 kijken >

Bekijk fragment 2

Bekijk het fragment en let goed op wat er gezegd wordt.

0

Fragment 2

Wat wordt er gezegd over het einde van een verhaal? Wanneer is een verhaal afgelopen?

Wat valt je op aan het begin van deze film?

Opdracht 3: Verhaalstructuur

Vragen bij een specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: Meerdere antwoorden mogelijk. De verteller zegt hierover:

1. “Waar eindigt een verhaal? Als een doel is bereikt? Als de vijand is verslagen? Als de held heeft gewonnen? Als ze elkaar hebben gevonden?”

2. “Wanneer is een verhaal echt afgelopen? In het begin ontmoeten we de held van het verhaal. Zo opent de film. En dan gaat het mis.”

3. “Een verhaal eindigt als de cirkel rond is, maar dan ben je toch juist weer bij het begin?”

- Vraag 2: De film lijkt te beginnen met het einde.

Van wie is de stem? 

Waarom denk je dat? 

voice-over

Een voice-over is een vertelstem in een film. 

Waarom denk je dat de filmmaker voor een voice-over (vertelstem) heeft gekozen? Waarom zie je hem niet de hele film in beeld terwijl hij het verhaal verteld?

Opdracht 4: Voice-over

In de film hoor je de stem van de verteller. 

Antwoorden:

- Vraag 1 en 2: De voice-over (vertelstem) is van de filmmaker, Martijn Blekendaal. Hij is de verteller en kent het hele verhaal.

- Vraag 3: Door de voice-over kan filmmaker Martijn Blekendaal jou vertellen wat hij denkt en uitleg geven over de fragmenten, terwijl jij ondertussen naar de beelden over het verhaal van Bas Jan Ader kijkt. Als je alleen de filmmaker in beeld zou zien die het verhaal vertelt, dan zou dat wel eens heel saai kunnen zijn. Nu kun je ondertussen kijken naar de beelden van en over Bas Jan Ader.

Uitleg voice-over (vertelstem):

Een voice-over is een vertelstem in een film. Het is de stem van iemand die je niet in beeld ziet praten. De vertelstem vertelt de kijker wat er gebeurt, gaat gebeuren of waar hij of zij aan denkt. De voice-over is eigenlijk een verteller die het verhaal aan elkaar praat.

Je gaat nu naar

fragment 3 kijken >

montage

Een ander woord voor het uitzoeken en achter elkaar zetten van alle filmbeelden is montage. 

Opdracht 5: Montage

De filmmaker kiest de filmbeelden en bepaalt zo wat jij ziet. Een ander woord voor het uitzoeken en achter elkaar zetten van alle filmbeelden is montage. 

0

Fragment 3

Wat voor beelden zie je? 

Wat valt je op aan de snelheid van de beelden? 

Wat hebben de beelden met elkaar te maken? 

Vind jij de beelden door het verhaal van de filmmaker (de vertelstem) toch bij elkaar passen? 

Opdracht 5: Montage 
Vragen bij specifiek fragment.

Antwoorden:

- Vraag 1: Je ziet allerlei korte fragmenten. Je ziet onder meer iemand die een bal vangt, een auto die kapot gaat, juichend publiek, een gevecht, een kruis, een grafsteen, een man en vrouw op een dak, een stel met een hondje, een ondergaande zon, een opkomende zon en een man hangend aan een boom.

- Vraag 2: De beelden worden snel achter elkaar laten zien. Ieder fragment is maar een paar seconden in beeld.

- Vraag 3: De beelden hebben eigenlijk niet veel met elkaar te maken. Het zijn telkens beelden van andere personen en andere plekken. Doordat je de stem van de filmmaker hoort, lijkt het wel bij elkaar te horen. Hij praat het verhaal aan elkaar en zorgt ervoor dat de beelden toch bij elkaar passen. Als je de filmmaker bijvoorbeeld hoort praten over de held die wint, zie je in beeld iemand winnen.

- Vraag 4: eigen interpretatie.

Uitleg montage:

Het uitzoeken en achter elkaar zetten van alle filmbeelden wordt montage genoemd. De filmmaker kiest welke beelden hij of zij wil laten zien, in welke volgorde en hoe snel de beelden elkaar afwisselen.

Je gaat nu naar fragment 4 kijken >

Bekijk fragment 4

In het begin van De man die achter de horizon keek zie je één film van Bas Jan Ader. Bekijk dit (korte) fragment opnieuw. 

0

Fragment 4

Waarom denk je dat dit soort films zwijgende of stille films worden genoemd? 

Waarom zijn de films van Bas Jan Ader zwart-wit? 

Wist je dat?

Voordat filmcamera’s kleur konden opnemen, waren er ook al filmmakers die de filmbeelden met de hand gingen inkleuren. Hoe dat eruit zag, zie je bijvoorbeeld hier. 

Opdracht 6: Zwijgende film

Vragen bij een specifiek fragment.

De films van Bas Jan Ader worden ook wel zwijgende of stille films genoemd.

- Vraag 1: De reden hiervoor is dat er geen geluid bij de films zit. Geluid kon vroeger (tot de jaren ’20) nog niet worden opgenomen door een filmcamera. Films waren eerder dus altijd stille films. In de bioscoopzaal was het trouwens niet altijd stil. Soms speelde een muzikant bijvoorbeeld muziek die bij de film paste of was er iemand in de bioscoop om uitleg te geven aan het publiek en geluidseffecten na te doen. Tegenwoordig hebben de meeste films wel geluid, maar nog steeds niet altijd. Sommige filmmakers kiezen er ook nu nog voor om een stille film te maken.

- Vraag 2: Vroeger konden camera’s geen kleur opnemen. Filmbeelden waren toen altijd zwart-wit. (Vanaf de jaren ’60 werden er steeds meer kleurenfilms gemaakt en steeds minder zwart-wit films).

Deze film is geselecteerd voor het educatieprogramma van het Nederlands Film Festival. Klik hier voor meer informatie.

Wat vond je van de film?

Vervolgsuggesties voor na het kijken van de film

Had je verwacht dat de film zo zou eindigen?

Wat is denk je de belangrijkste boodschap van de film? 

Wat denk jij dat er met Bas Jan Ader is gebeurd? 

Is je iets opgevallen aan de montage?

Wil je weten wat de filmmaker denkt dat er met Bas Jan is gebeurd? Bekijk dan het volgende fragment. 

Vervolgsuggestie:

Kijk de hele film. De vragen uit deze les kunnen ook na het kijken van de gehele film beantwoord worden. De leerlingen kunnen dan met elkaar in gesprek of hun antwoorden aangepast moesten worden of niet en door welke informatie dit nodig was.