Actieve aarde les 5

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Actieve aarde

Les 5

Deze les

Programma van vandaag

• Herhaling: bespreken vragen thema B
• Vulkanisme
• Soorten vulkanen

Leerdoelen: aan het einde van deze les...

• ken je het verschil tussen lava en magma;
• weet je bij welke plaatbewegingen vulkanisme ontstaat;
• ken je de ontstaanswijze van drie verschillende soorten vulkanen;
• weet je wat een pyroclastische stroom of gloedwolk is.

Wat heb je nodig:

• Pen en papier
• Boek de Geo
• iPad (2de deel les)

Bespreken antwoorden thema B

Controleer je antwoorden:

- Klopt je antwoord?

- Is je antwoord volledig?

Vulkanisme

Thema C

Vulkanisme (B102)

Vulkanisme: materiaal uit de aarde komt door openingen in de aardkorst naar buiten.

Materiaal: heet vloeibaar gesteente met gassen en brokken gesteente

        - Magma: gesmolten gesteente onder het aardoppervlak

        - Lava: gesmolten gesteente boven het aardoppervlak

Vulkaanuitbarsting (of eruptie): magma dat soms explosief de lucht in wordt geslingerd.

Uitbarsting Sulawesi (Indonesië) april 2024

Vulkanisme (B102)

Vulkaan: een berg gevormd door het uitgestroomde en uitgeworpen materiaal rondom het uitstroomgat (krater). 

Vulkanisme ontstaat bij twee plaatbewegingen:

    1. Subductie

   2. Divergentie (MOR)

Soorten vulkanen (B103)

1. Stratovulkaan

2. Caldeiravulkaan

3. Schildvulkaan

Verschillende vulkanen op basis van:

    - Opbouw

    - Kracht van uitbarsten

    - Soort lava dat eruit komt

    - Of er veel gas in het magma zit

Soorten vulkanen (B103)

Stratovulkaan: bij subductie (convergente beweging)

- Aardplaten bewegen naar elkaar toe

- Magma komt naar boven richting het aardoppervlak.

- Onder het aardoppervlak verzamelt zich magma en er 

  bouwt druk op

- Magma is dik en stroperig, kan moeilijk eruit

- Explosieve uitbarstingen wanneer druk hoog is

- Laagje voor laagje wordt de vulkaan opgebouwd.

  Stratus = laag

Popocatépetle (Mexico) - actieve stratovulkaan

Soorten vulkanen (B103)

Caldeiravulkaan: oude vulkaan met een grote (km's brede) krater.

- Krater ontstaat door instorten leeggelopen magmakamer

- Kratermeer: meer in de krater 

- Vaak ontstaat er een nieuwe krater

Crater Lake, Oregon (VS)

Caldeira van de vulkaan Fogo, Kaapverdië

Soorten vulkanen (B103)

Schildvulkaan: berg met een flauwe helling.

- Meestal bij divergentie (uiteendrijven van platen)

- Magma is dun en vloeibaar

- Lava stroomt bij uitbarsting uit over groot gebied

- Meestal niet explosief, lava kan makkelijk naar 

  buiten stromen

Een schildvulkaan op IJsland

Soorten vulkanen (B103)

Bij/door een eruptie:

- lava

- vulkanische bommen

- as

- giftig gas

- stoom

- gevaar voor modderstromen

Pyroclastische stroom (gloedwolk): gloeiend hete wolk die met een hoge snelheid de vulkaanhelling afdaalt.

Pyroclastische stroom / gloedwolk

Pompeï - jaar 79, uitbarsting Vesuvius - volledige stad bedolven onder meters as en lava

Aan de slag

Wat: maak opdracht 1 t/m 5 van thema C in je schrift.

Hoe:

• Lees de lesstof in het boek dat hoort bij de begrippen van vandaag.
  
• Lees de vragen die je moet maken eerst door.
  
• Beantwoord de vragen.
  
• Check na elke vraag: is de vraag volledig beantwoord? Heb je de juiste begrippen gebruikt?
  
• Klaar? Noteer de datum op de bladzijde en laat zien aan je docent. Maak de herhalingsvragen op de volgende dia. 
  

Wie: jij alleen, maar je mag een vraag stellen aan je buurman/-vrouw

Tijd: Tot 5 minuten voor het einde van de les.

Resultaat: de leerdoelen van deze les zijn behaald.

Hoe controleer je dat? Lees de leerdoelen op de volgende dia en schrijf je antwoorden op.

Korte herhaling

Noteer het antwoord op de volgende vragen in je schrift:

1. Uit welke 3 lagen is de aarde opgebouwd?
2. Noteer een gevolg van endogene krachten.
3. Wat zijn exogene krachten?
4. Waardoor ontstaan breuken in de aardkorst?
5. Wat is een mid-oceanische rug?
6. Welke 3 bewegingsrichtingen van platen zijn er?
   
7. Welke 2 soorten platen zijn er?
8. Welke plaat is zwaarder? Leg uit waarom deze zwaarder is.
9. Wat is subductie?
10. Welke plaat duikt weg bij convergentie?
11. Hoe ontstaat een trog?

Terugblikken

Leerdoelen: aan het einde van deze les...

• ken je het verschil tussen lava en magma;
• weet je bij welke plaatbewegingen vulkanisme ontstaat;
• ken je de ontstaanswijze van drie verschillende soorten vulkanen;
• weet je wat een pyroclastische stroom of gloedwolk is.

Vooruitblikken

Volgende les

• Hotspots en vulkanische

      verschijnselen