§2.2 Arbeiders eisen meer rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

2.2 Arbeiders eisen meer rechten

Nederland als industriële samenleving

...uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden

en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren

...uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders
eind 19e eeuw sterk verbeterde

...kan je een aantal kenmerken noemen
van het moderne Nederland rond 1920

...de begrippen liberalen, vakbonden, algemeen kiesrecht,

socialisten en confessionelen uitleggen

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Opdracht individueel/groep

Herhaling

Klassikale uitleg

Zelfstandig werken

Afsluiting

DOEN

§2.1 Industriële revolutie

§2.2 Arbeiders eisen meer rechten

§2.3 Van industrie naar diensten

SE H2

§2.4 Milieuproblemen

Herhaling

TERUG KIJKEN

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

A

Grote economische verschillen

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom België eerder industrialiseerde dan Nederland

Begrippen:

• Industriële revolutie

B

Industrie in Nederland

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wanneer en waardoor de industrialisatie in Nederland op gang kwam

Begrippen:

• Infrastructuur
• Afzetgebied

C

Ondernemers en arbeiders

Leerdoel:

• Je kunt de arbeidsomstandigheden en woonomstandigheden van ondernemers en arbeiders in de 19e eeuw beschrijven

Begrippen:

• Arbeidsomstandigheden
• Arbeidsdeling
  
• Verstedelijking

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

A

Grote economische verschillen

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom België eerder industrialiseerde dan Nederland

Begrippen:

• Industriële revolutie

Industriële revolutie
= Grote verandering in de 18e en 19e eeuw in West-Europa door de komst van fabrieken en machines

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

A

Grote economische verschillen

Belgie:

Rond 1800:

• Textielfabrieken
• Stoommachines
• Steenkool en ijzererst in de grond
• 1830: Snel voor spoorwegen

Nederland:

Rond 1800:

• Landbouw
• Handel
• Nauwelijks industrie

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

A

Grote economische verschillen

Oorzaken uitblijven industrie NL

Ondernemers hadden geïnvesteerd in windmolens en watermolens. Overstappen op stoom was duus

Rond 1800 nog geen steenkool beschikbaar.

Pas in 1900 steenkolenmijnen in Limburg

Tot 1860 weinig spoorwegen. Aanvoer steenkool uit BE was daarom duur

Weinig vraag naar producten ivm hoge belastingen

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

A

Grote economische verschillen

Koning Willem 1 had plannen

België en Nederland kunnen elkaar goed aanvullen

Landbouw

Handel

Industrie

1830

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

B

Industrie in Nederland

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wanneer en waardoor de industrialisatie in Nederland op gang kwam

Begrippen:

• Infrastructuur
• Afzetgebied

Infrastructuur

• Aanleg kanalen
• Aanleg spoorwegen (1839 Amsterdam-Haarlem)

1830:

• Eerste textielfabrieken in Twente

Veel huisnijverheid

Lage lonen

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

B

Industrie in Nederland

Oorzaken groei industrialisatie

Regering investeerde meer in de infrastructuur

Door winst Nederlands-Indië kon de belasting omlaag en groeide de vraag naar nieuwe producten

De kolonie was een belangrijk afzetgebied voor katoenen stoffen

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

C

Ondernemers en arbeiders

Leerdoel:

• Je kunt de arbeidsomstandigheden en woonomstandigheden van ondernemers en arbeiders in de 19e eeuw beschrijven

Begrippen:

• Arbeidsomstandigheden
• Arbeidsdeling
• Verstedelijking

Ondernemers

Arbeiders

Fabriekseigenaar

Grote huizen

Rand van de stad

Werken in de fabriek

Grootste groep

Slechte omstandigheden

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

C

Ondernemers en arbeiders

Arbeidsomstandigheden

Lage lonen

Vrouwen en kinderen waren goedkoopste

14 uur per dag, 6 dagen per week

Werk was slecht voor de gezondheid

Daarnaast was het ook zeer onveilig

Door arbeidsdeling was het werk eentonig

Je was afhankelijk van de fabriekseigenaar

Er waren geen wetten die je beschermde

§2.1

De industriële revolutie

BASIS

C

Ondernemers en arbeiders

Woonomstandigheden

Op loopafstand van de fabriek

Zo ontstonden steden: verstedelijking

Donkere kleine woningen, dicht op elkaar

Dag en nacht rook van de fabriek

Geen stromend water

Geen riolering

Slechte hygiëne

IETS NIEUWS LEREN

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

Begrippen:

• liberalen
• vakbonden
• algemeen kiesrecht

B

Nieuwe wetten

Leerdoel:

• Je kunt door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

C

Een modern land

Leerdoel:

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

 

• socialisten
• confessionelen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

1860:

Alleen rijke mannen die een bepaalde hoeveelheid belasting betaalden, die mochten stemmen.

Arbeiders dus niet!!

Begrippen:

• liberalen
• vakbonden
• algemeen kiesrecht

 

• socialisten
• confessionelen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

1860:

Parlement zijn liberalen: zoveel mogelijk vrijheid voor burgers en bedrijven. 

• Niet te veel wetten en regels rondom arbeidsomstandigheden

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

• Arbeiders willen hun leefomstandigheden verbeteren:
• minimum loon
• 8-urige werkdag

• Oprichting vakbonden: organiseren demonstraties en stakingen.

• Elke beroepsgroep eigen vakbond, rond 1900 gaan deze vakbonden samenwerken

• Probleem: het lukt vakbonden niet om de problemen op te lossen.

• Wat lost de problemen dan wel op?
  Algemeen kiesrecht!

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Algemeen kiesrecht

Arbeiders stemmen op mensen die arbeiders willen helpen

Deze mensen kunnen in het parlement komen

Nieuwe wetten om arbeiders te beschermen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Maar op wie moeten ze dan stemmen? 

Socialisten: Overheid moet regels maken om geld en bezit eerlijker te verdelen. 

Confessionelen: katholieken en protestanten. 
Wilden het leven van arbeiders verbeteren en voorkomen dat ze op socialisten zouden stemmen

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Doel: algemeen kiesrecht

Katholieken

Protestanten

Arbeiders

Niet bemoeien met bedrijven

Gelovigen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

Liberalen zien noodzaak om omstandigheden arbeiders te veranderen:

• Arbeiders lukten het niet zelf om verandering in te zetten
• Bang voor rellen of grote opstanden
• Bang voor macht arbeiders (vakbonden, politieke partijen)

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

1874: Kinderwetje van Van Houten: kinderen onder 12 jaar mogen niet in een fabriek werken

1889: Arbeidswet: verbod op lange dagen, gevaarlijk werk, nachtwerk voor vrouwen en kinderen 

1901: Leerplichtwet: Kinderen moeten van 6 tot 12 jaar naar school

1919: Nieuwe arbeidswet: maximaal 8 uur per dag, 45 uur per week

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Arbeiders wilden nog 1 ding: algemeen kiesrecht.

1917: Mannen vanaf 25 jaar mogen stemmen

1919: Vrouwen vanaf 25 jaar mogen stemmen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Leerdoel:

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

Economische groei:

• Nieuwe uitvindingen op gebied van elektronica, bewerking van olie en chemische stoffen ➜ nieuwe bedrijven die auto's, gloeilampen, radio's, benzine en kunstmest maken
• Vanaf 1920: grote groei haven Rotterdam ➜ Doorvoerhaven naar Duitse Ruhrgebied

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Bevolking, transport en communicatie:

• Door betere voeding, hygiene en ziekenzorg stijgt bevolking tot 8 miljoen in 1930
• Aantal mensen in de industrie groeit door, net als verstedelijking
• 1890: groot netwerk aan spoorwegen en kanalen
• 1900: eerste auto's
• 1920: veel mensen een radio in huis
• 1924: eerste vliegtuig naar Nederlands-Indië

Crisis en oorlog

• 1929: internationale crisis
• Handel nam enorm af
• 1940: Tweede Wereldoorlog

Klassikaal: blz 61 opdracht 5

"Ik begrijp het al"

"Herhaling is fijn"

Vind het lastig

Zelfstandig maken:
Opdracht 1 t/m 15

Bekijk nogmaals de instructie in LessonUp

Zelfstandig maken:

Opdracht 1 t/m 15

§2.7

Opdracht 1 t/m 4

Kom bij meneer Harmsen zitten voor verlengde instructie

Met Harmsen maken:

5, 10, 14, 15

De rest van de opdrachten.

Daarna: 

§2.1afmaken

§2.7

Opdracht 1 t/m 4

HEB JE HET GESNAPT?

...uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden

en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren

...uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders
eind 19e eeuw sterk verbeterde

...kan je een aantal kenmerken noemen
van het moderne Nederland rond 1920

...de begrippen liberalen, vakbonden, algemeen kiesrecht,

socialisten en confessionelen uitleggen

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Geef je inzet tijdens deze les een cijfer

110