Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Samentrekking

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je samentrekkingen herkennen en toepassen op verschillende niveaus.

Wat is samentrekking?

Als in een samengestelde zin dezelfde (delen van) woorden of zinsdelen twee keer voorkomen, kun je die woorden meestal een van beide keren weglaten. 

Dat heet 'samentrekking'.

Voorwaartse samentrekking

Het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel van de samentrekking en verderop weggelaten: 

een antieke lamp en een moderne (lamp).

Achterwaartse samentrekking

Het gemeenschappelijke deel wordt genoemd in het laatste deel van de samentrekking en daarvóór weggelaten: 

binnenland en buitenland > binnen- en buitenland.

Samentrekking op woordniveau

Op de plaats van het samengetrokken woorddeel wordt een streepje geschreven: 

keukenstoel en -tafel; 

zon- en feestdagen.

Bij deze samentrekkingen gebruik je wel een streepje.

Samentrekking op woordgroepsniveau

Binnen een woordgroep worden een of meer hele woorden weggelaten: 

dure ringen en (x) armbanden; hoge (x) en lage bergen.

Gebruik bij deze samentrekkingen geen streepje

Samentrekking op zinsniveau

Een of meer zinsdelen die twee keer voorkomen, worden weggelaten: 

Iris volleybalt op zaterdag en Peter (x) op zondag. 

De persoonsvorm wordt weggelaten. 

Gebruik bij deze samentrekkingen geen streepje

Wanneer / Op welk 'niveau' gebruik je een (-)

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Maak een samentrekking:
zaterdagen / zondagen / feestdagen

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Maak een samentrekking:
groene auto's / rode auto's / blauwe auto's

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.