H 1.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Lesdoel:

- Hoe Nederlanders ontevreden werden over de politiek van hun vorsten.

- Hoe Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.

- Waardoor de Nederlanden verdeeld raakten.

- Hoe een onafhankelijk Nederlandse staat ontstond.

De Opstand der Nederlanden

Personen uit de paragraaf

Karel V

Landsheer van de Nederlanden 1506-1555

Filips II

Landsheer van de Nederlanden 1555 - 1581

Willem van Oranje

Stadhouder 1572 - 1584†

Hertog van Alva

Landvoogd 1567 - 1573

Karel V

• Soevereine vorst (de hoogste macht) van het Heilige roomse rijk (alle gekleurde gebieden).

• Nederland bestaat op dat moment uit 17 zelfstandige staten (gewesten).

• Elk gewest heeft zijn eigen bestuurd, wetten en belasting.

• Karel V bestuurt zijn rijk vanuit Brussel

• Voor de contacten met de gewesten benoemt hij een stadhouder.

• Als Karel V niet in Brussel is benoemt hij een landvoogd als tijdelijke vervanger.
  

De stadhouder is de plaatsvervanger van Karel V als hij niet in Brussel is.

1. Juist
2. Onjuist

 Sleep de woorden in naar de juiste plek in de zin.

Karel V werd erfelijk vorst van alle zeventien

      ...[1]...     maar was daar niet vaak. Daarom benoemde

hij een       ...[2]...         over het hele gebied en in ieder

     ...[3]...      een       ...[4]...       In ieder gewest namen de 

     ...[5]...       de beslissingen. De Staten stuurden 

vertegenwoordigers naar de     ...[6]...     in Brussel.

stadhouder

landvoogd

gewest

Nederlanden

Staten

Staten-Generaal

Karel V streefde naar eenheid in het bestuur van de Nederlanden. Wat paste daar goed bij?

1. De stadhouders
2. De Staten
3. De Staten-Generaal
4. De landvoogd

• Karel V is ook koning van Duitsland, Spanje en delen van Italië.

Het probleem:

• Karel V wil dat binnen zijn rijk overal de zelfde regels gaan gelden:

1. Meer belasting
2. Dezelfde wetten
3. Vanuit één plek regeren
4. Eén geloof: katholiek

• De Nederlandse gewesten zijn bang hun zelfstandigheid kwijt te raken.
  

Karel V stond het toe dat iedereen zijn eigen geloof mocht kiezen in Nederland voor 1555

1. Juist
2. Onjuist

Filips II koning van Spanje en de Nederlanden

belangrijk gegeven: diehard katholiek

• Volgt de zelfde lijn als zijn vader : meer belasting en meedogenloze vervolging van protestanten.

• Verblijft niet meer in Brussel maar trekt permanent naar Spanje. Stelt zijn halfzus Margaretha van Parma aan als landvoogd.

• Protesten laaien op tegen de vervolgingen van de protestanten. O.l.v stadhouder Willem van Oranje

• Edelen vragen in een brief aan de landvoogd om te stoppen met de vervolgingen. Margaretha staat dit tijdelijk toe (tegen de wil van Filips in)
  

Waarom zou Margaretha dit toestaan?

1. Ze vond de vervolgingen zelf ook te ver gaan.
2. Ze was bang dat de mensen in opstand zouden komen.
3. Ze wilde de edelen te vriend houden.
4. Ze was niet zo'n groot fan van Filips II

Waardoor groeide de ontevredenheid in Nederland?

Ontevredenheid groeide

Sleep onjuiste antwoorden in dit blok

Karel V wees Filips II aan opvolger.

De centralisatie-politiek werd voortgezet.

Filips II verhuisde van Brussel naar Spanje.

Filips II benoemde zijn halfzus als landvoogdes.

Filips II verkleinde de invloed van hoge adel.

Door de oorlogen waren de belastingen hoog.

De vrijheid van de stedelijke burgerij werd verkleind.

Protestanten werden fanatiek vervolgd.

• Protestanten beginnen openlijk kerkdiensten te houden in de buitenlucht

• Bij een kerkdienst in Vlaanderen roept een dominee op om vernielingen aan te richten in een nabij klooster; veel protestanten volgen dit voorbeeld in Nederland. De Beeldenstorm

• Margaretha van Parma wordt vervangen door de hertog van Alva samen met een groot leger.

• Alva richt rechtbanken van Inquisitie op in de Nederlanden

• De missie: Nederland katholiek maken aan de hand van terreur.

• Duizenden protestanten vluchten naar Duitsland (waaronder Willem van Oranje)
  

Video

De beeldenstorm - SchoolTV (03:05)

Sleep de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

6

A Calvinisten houden openlijk hagenpreken

B De beeldenstorm gaat door de Nederlanden.

C De Tachtige jarige oorlog (de Opstand) begint met de inval van het leger an Willem van Oranje (1568)

D Edelen en calvinisten vluchten door het harde optreden van Alva.

E Edelen vragen Margaretha van Parma de protestanten met rust te laten.

F Filips II stuurt Alva met een leger naar de Nederlanden.

De Opstand begint

Filips II was woedend toen hij hoorde over de beeldenstorm. Hij stuurde de Hertog van Alva samen met een leger.

Alva wilde niet alleen de daders maar ook de edelen straffen omdat zij de beeldenstorm niet konden voorkomen.

Hij zette een speciale rechtbank op die die honderden de doodstraf op legde.

Velen (waaronder Willem van Oranje) vluchtte het land uit.

in 1568 trok Willem van Oranje met vier legers ten strijde tegen Alva. Hiermee begon de Nederlandse Opstand, ook wel de Tachtig jarige oorlog genoemd.

Fernando Álvarez de Toledo, hertog van Alva, landvoogd van de Nederlanden en kapitein-generaal, door Willem Key.

Slag bij Heiligerlee - Frans Hogenberg. (de eerste veldslag waarmee de Nederlandse Opstand begon)

Hertog van Alva

Een duivel die slechte gedachtes in het hoofd van Alva blaast.

Alva eet onschuldige mensen (kinderen) op.

Het driekoppige monster bestaat uit belangrijke raadgevers zoals Granvelle

Hier zit Alva op zijn troon, vergezeld door een driekoppig monster en een duivel. Hij verorbert een kind, symbool voor de Nederlanden. Op de achtergrond de verarmde en lijdende bevolking. Aan zijn voeten de graven van Egmont en Horne, die hij vanwege hun protest tegen de inquisitie liet onthoofden: ‘onschuldig bloed’.

'Hy nempt met geweld den ryckdom van het lant ende heeft veel ontschuldich bloet laten hangen ende branden.'
- vrije vertaling: hij neemt met geweld het rijkdom van het land en heeft veel onschuldig bloed (mensen) laten hangen en branden.

Zou de maker van de bron een Nederlander of een Spanjaard zijn geweest. Leg je antwoord uit.

Zet de gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde.

1. Edelen vragen om minder vervolging van de protestanten

2. Willem van Oranje vlucht

3. Alva wordt de nieuwe landvoogd

4. Alva wil beeldenstormers en edelen bestraffen

5. Willem van Oranje valt de legers van Alva aan

6. Meer hagenpreken

7. Filips II is woedend

8. Beeldenstorm

9. Filips II stuurt Alva met een leger naar de Nederlanden

Wie was Filips' landvoogd in de Nederlanden in 1566?

1. Hertog van Alva
2. Willem van Oranje
3. Karel V
4. Margaretha van Parma

Beleid van Filips II
Wat hoort er niet bij?

1. Centralisatie doorvoeren
2. Meer macht naar de edelen
3. Kettervervolgingen doorzetten
4. Belastingen voor alle gebieden

Waar begon de beeldenstorm?

1. Het zuiden
2. Het noorden
3. Het westen
4. Het oosten

Waar tegen richtte de Beeldenstorm zich?

1. De protestantse kerk
2. De katholieke kerk
3. Hervormers
4. Ontdekkers

Welke 2 zinnen zijn goed?

GOED

De Nederlandse Opstand begon 15e eeuw. 

Karel V trad in 1555 af als heer der Nederlanden.

Willem van Oranje kwam in opstand tegen Filips.

Willem van Oranje stierf in 1584 aan een longontsteking.

Waarom werd de hertog van Alva naar de Nederlanden gestuurd?

1. Omdat de Nederlanders allemaal protestants waren
2. Omdat de Nederlanders in opstand waren gekomen
3. Omdat de Nederlanders beelden in katholieke kerken vernielden
4. Omdat de Nederlanders openlijk Maarten Luther steunen

De opstand (of tachtigjarige oorlog)

• Nederlandse opstandelingen bestoken Nederland vanaf de zee (watergeuzen)

• 1572 veroveren de geuzen Den Briel (Zeeland)

• Veel Hollandse en Zeeuwse steden verwelkomen de geuzen (en kiezen kant Willen van Oranje)
  

• Willem van Oranje keert terug uit Duitsland om de opstand te leiden.

• Spanjaarden slaan keihard terug (terreur).
  

• Meer mensen kiezen de kant van Willem van Oranje door  de terreur.
  

• Door geldverslindende oorlogen (tegen Turkije, Engeland) kan Spanje de oorlog tegen Nederland niet meer betalen.
• Gevolg: De opstand maakt terrein winst.
  

• 1579 nieuwe landvoogd en nieuw Spaans leger.

• De opstandelingen verenigen zich in de Unie van Utrecht

• Willem van Oranje wordt vogelvrij verklaard.
  

• De unie van Utrecht erkent de soevereiniteit van Fillips II niet meer (begin onafhankelijkheid)

• 1584 Willem van Oranje wordt vermoord.
  

Einde opstand?

• Spanje rukt op

• Noordelijke gewesten houden stand
  

• 1588 Republiek der zeven Verenigde Nederlanden

• Prins Maurits (zoon van Willem van Oranje) wordt benoemd tot stadhouder.

• Stadhouder is niet langer plaatsvervangend vorst, maar de militaire leider van de republiek.
  

1648 Vrede van Munster

1. Spanje erkent de Republiek als een onafhankelijke staat
2. De zuidelijke gewesten bleven bij Spanje
3. De republiek zou geen pogingen meer doen om het zuiden alsnog te veroveren.
4. De schelde zou gesloten blijven (handel in het Zuiden neemt af)

Wie noemden zich na 1566 geuzen?

1. Katholieke opstandelingen tegen Filips II
2. Calvinistische opstandelingen tegen Filips II
3. Protestantse medestanders van Alva
4. Katholieke medestanders van Alva

Sleep de gebeurtenis naar het juiste jaartal

1566

1555

1579

1568

Begin van de opstand

Filips II wordt heer van de Nederlanden

Beelden

storm

Unie van Atrecht/ Utrecht

Sleep de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

A

B

C

D

E

F

Beeldenstorm

Smeekschrift

Hagepreken

Uitbreken van de Opstand

Margaretha van Parma landvoogdes

Hertog van Alva komt