2.4. De afbraak van gebergten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Startopdrachten

Tofua is een van de eilanden van Tonga, een eilandengroep in de Grote Oceaan.

Het eiland Tofua bestaat uit een vulkaan waarin een caldera gevormd is.

Geef aan

• Welke twee tektonische platen betrokken zijn bij de vorming van de eilandengroep Tonga;
  
• Op welke wijze een caldera ontstaat;
  
• Waaruit blijkt dat de vulkaan op Tofua nog steeds actief is.

ANTW.

Vloeibaar

Stroperig & gasrijk

Vloeibaar

Effussief

Explosief

Effussief

Schild

Schild

Strato

Breukgebergte

Plooiingsgebergte

2.4. De afbraak van gebergten

Als je deze paragraaf hebt bestudeerd

• kun je beschrijven hoe endogene en exogene processen invloed op het reliëf hebben.

• kun je aangeven hoe mechanische en chemische verwering het gesteente aantast.

• kun je de invloed van het klimaat op de verschillende verweringsprocessen uitleggen.

Endogeen (P123) vs. Exogeen (P456)

Endogene processen (intern): Deze processen, zoals platentektoniek, zorgen voor de opbouw van reliëf, bijvoorbeeld door de vorming van gebergten.

Exogene processen (extern): Deze processen breken het reliëf weer af door verwering, erosie en sedimentatie, aangedreven door zwaartekracht, water, wind en ijs.

Verwering

Mechanische verwering

 - waaronder: Biologische verwering

Chemische verwering

verwering waarbij gesteente verbrokkelt zonder dat de samenstelling verandert

Het oplossen van gesteente door de inwerking van water, zuren en zuurstof.

verwering door de werking van plantenwortels in de scheuren van gesteente

Verwering = uiteenvallen van gesteenten onder invloed van weer en planten.

Waarom verweert niet elk gesteente even gemakkelijk?

Drie factoren van invloed:

1. aard van moedergesteente (hard gesteente verweert minder snel)
   
2. klimaat (warm klimaat bevordert chemische verwering) aanwezigheid dekkende bodemlaag 
3. tijd (hoe langer berg blootgesteld aan weer, hoe meer verwering)
   

 Mechanische/Fysische verwering

Er zijn 3 soorten  mechanische verwering

Vorstverwering

• water in spleten bevriest en zet uit, iedere keer als het water bevriest en uitzet wordt de barst in het gesteente steeds groter
  

Verwering door temperatuursverschillen

• steen is overdag heet en zet uit, snachts koud en krimpt. 
  

Biologische verwering

• wortels persen zich in spleten en drukken stenen uit elkaar.
  

Mechanische verwering: Vorstverwering

Beschrijf de drie stappen die zorgen voor het breken van gesteente bij vorstverwering

Vorstverwering

Verwering door temperatuurverschillen

 Verwering door temperatuurverschillen

Door de zon zet het gesteente overdag uit en als het 's nachts afkoelt krimpt het. 

Hierdoor brokkelt het gesteente af. 

Verwering door plantenwortels

Verwering door plantenwortels

Mechanische/Fysische verwering 

Mechanische/fysische

Chemische 

vorstverwering 

temperatuurstress

biologische

samenstelling van steen veranderd door een reactie met water, koolzuur of zuurstof

Chemische verwering

Chemische verwering

The Burren - Ierland

Invloed klimaat op type verwering 

Het grote plaatje

1. Wat zie je?
2. Hoe ontstaat dit fenomeen? 
3. Beschrijf in vier stappen hoe dit fenomeen ontstaat 
4. Geef in je uitleg de naam van het type verwering.

Ik kan uitleggen hoe grotten ontstaan

• Er valt regen
• plantenwortels maken het regenwater beetje zuur
• dit regenwater loopt in spleten in het gesteente
• (vooral kalk)gesteente lost hierdoor op
• gangenstelsels en grotten ontstaan  

In welke plaats vindt
de sterkste mechanische verwering plaats? En waarom?

In welke plaats vindt
de sterkste chemische
verwering plaats? En waarom?

In welke plaats vindt
zowel mechanische
als chemische verwering
plaats?

In de tropische zone vindt vooral chemische verwering plaats

1. Juist
2. Onjuist

In de aride zone vindt vooral mechanische verwering plaats

1. Juist
2. Onjuist

Mechanische verwering

Chemische verwering

Aan de slag

Lezen paragraaf 4. Maken Opdr. 1 t/m 6 op pag. 80 + 81

Klaar? Of oefenen met examenopgaven? 

Examenopgaven Slide 32 Vietnam

Of vooruitlopend op erosie en sedimentatie 

- Examenopgaven Landschappen in Ierland

- Examenopgaven 3 Aarde: De Dolomieten