3DF - 3.1.2.1 - 3.1.2.2: Romaanse & gotische kunst

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

3.1.2.1 - 3.1.2.2: Romaanse & gotische kunst

Wat zijn de kenmerken van de romaanse kunst?

• Dominante bouwstijl in West-Europa 10de - 12de E.
• zware, massieve, plompe bouwstijl
• muren = dik 
• zuilen = zwaar en kort. 
• Nodig om gewicht van zware, rondbogige tongewelf op te vangen 
• muren hebben een dragende functie => weinig vensters in uitgespaard 
• GEVOLG: donkere, sobere en ingetogen indruk.

• absis = aanvankelijk zetel van de bisschop
• groeide uit tot koor. 
• voorbehouden aan de priesters (liturgie). 
• liturgie -> steeds uitbundiger =priesterkoor steeds groter
• verwijdde zich naar de zijkanten => °dwarsschip 
• GEVOLG:  kerkgebouw krijgt een kruisvorm.

• absis = aanvankelijk zetel van de bisschop
• groeide uit tot koor. 
• voorbehouden aan de priesters (liturgie). 
• liturgie -> steeds uitbundiger =priesterkoor steeds groter
• verwijdde zich naar de zijkanten => °dwarsschip 
• GEVOLG: kerkgebouw krijgt een kruisvorm.
• Eenvoudige versiering: weinig losse beelden
• Doch: vaak Laatste Oordeel in hoofdportaal

Waarom afbeelden Laatste Oordeel?

Gelovigen - die niet konden lezen - werden zo opgeroepen zich goed te gedragen en schrik te hebben voor een eeuwige straf na de dood.

Welk deel van het grondplan van de Saint-Étienne in Nevers wordt hier aangeduid?

1. middenbeuk
2. portaal
3. kooromgang
4. kranskapel

Welk deel van het grondplan van de Saint-Étienne in Nevers wordt hier aangeduid?

1. zuidtransept
2. noordtransept
3. kooromgang
4. portaal

Welk deel van het grondplan van de Saint-Étienne in Nevers wordt hier aangeduid?

1. absis
2. steunbeer
3. kooromgang
4. portaal

Welk deel van het grondplan van de Saint-Étienne in Nevers wordt hier aangeduid?

1. absis
2. steunbeer
3. kooromgang
4. portaal

Te kennen begrippen

• tongewelf: een gewelf dat de vorm heeft van een halve cilinder.
• absis: een halfronde overwelfde ruimte in een kerk, achter het altaar.
• koor: de plaats in een kerk rond het altaar waar de priesters de liturgie opdragen.
• dwarsschip: ook wel een 'transept' genoemd. Het is dat deel van een kerk met een kruisvorm dat loodrecht op het koor staat.
• kapiteel: het bovenste, meestal versierde deel van een zuil.

Welke kenmerken van de romaanse bouwstijl herken je?

1. De opbouw bestaat uit een skeletbouw: je ziet amper muren.
2. De opbouw bestaat uit zware muren.

1. Er zijn veel versieringen.
2. Er zijn weinig versieringen.

1. De kerk is bijzonder groot, monumentaal zelfs.
2. De kerk is van bescheiden grootte.

1. De bogen zijn spitsbogen.
2. De bogen zijn rondbogen.

1. Het gewelf is een tongewelf.
2. Het gewelf is een vlakke houten zoldering.

1. De ramen zijn zeer groot
2. De ramen zijn bijzonder klein

Basiskenmerken romaanse stijl

• portaal
• dikke muren
• kleine vensters
• tongewelven
• rondbogen
• klokkentorens 

Het Laatste Oordeel

de goede zielen komen in de hemel

de doden staan op uit het graf

Jezus Christus oordeelt

een monster trekt de slechte mensen naar de hel

de zielen worden gewogen

een engel wekt de zielen op met een trompet

Welke kenmerken van de romaanse bouwkunst ken je nog?

HERHALING

HERHALING

Wat zijn de kenmerken van de gotische kunst?

• 12de E. => nieuwe 'wind'
• Romaanse kerken leken meer op vesting dan op gebedshuis
• Sky = the limit dankzij technische evolutie (bloei wetenschap) bouw
• tongewelf => kruisribgewelf
• ==> steviger + minder gewicht => vensters konden groter => meer licht
• rondbogen => spitsbogen ==> meer ruimte voor versiering
• ° in Franse kroondomein rond Parijs (abdijkerk St Denis)
• De gotiek kwam in heel West-Europa tot bloei. 
• Leidde tot bouw van indrukwekkende kathedralen.
• Gotiek<Vasari (1550): Stile Gotico => bezoedeling van de klassieke stijl.

In 2004 geopend in Taiwan;

Tot 2007 hoogste gebouw ter wereld;

Gestemde massademper;

Symbool van welvaart en voorspoed.

Bouwen van de Taipei 101 vereiste architecturale spitstechnologie. => Quid gotiek?

Waar de meeste gotische gebouwen met brandglas?

huidige Frankrijk en Duitsland

Van uit welke regio verspreidt de gotische kunst zich?

Vanuit de regio rond Parijs.

Hoe noemen we dat gebied?

Het kerngebied van de gotische kunst.

Lees de bron: Abt Suger De daden van Louis VI 'de Dikke' (1143)

In de abdijkerk van Saint-Denis werden de Franse koningen begraven. Er werden bovendien kostbare relikwieën* bewaard. Abt Suger (ca. 1180-1141) stoorde zich in de jaren 1120 aan het voortdurende gedrang van de gelovigen. Bovendien vond hij de abdijkerk veel te donker. Om beide problemen op te lossen, ontwierp hij een gang rond het hoofdaltaar, waarrond een reeks kapellen in een krans gebouwd werden. In 1144 werd dit koor ingewijd. Abt Suger schrijft over deze inwijding:

"Het koor werd samengevoegd met het schip. De kerk schittert en is verlicht in het middelste gangpad. Twee lichtbronnen worden in hun helderheid verenigd. Het beroemde werk schittert met dit nieuwe licht. De uitbreiding werd tijdens ons leven uitgevoerd. Ik, Suger, leidde het werk."

Lees de bron: Abt Suger De daden van Louis VI 'de Dikke' (1143)

In de abdijkerk van Saint-Denis werden de Franse koningen begraven. Er werden bovendien kostbare relikwieën* bewaard. Abt Suger (ca. 1180-1141) stoorde zich in de jaren 1120 aan het voortdurende gedrang van de gelovigen. Bovendien vond hij de abdijkerk veel te donker. Om beide problemen op te lossen, ontwierp hij een gang rond het hoofdaltaar, waarrond een reeks kapellen in een krans gebouwd werden. In 1144 werd dit koor ingewijd. Abt Suger schrijft over deze inwijding:

"Het koor werd samengevoegd met het schip. De kerk schittert en is verlicht in het middelste gangpad. Twee lichtbronnen worden in hun helderheid verenigd. Het beroemde werk schittert met dit nieuwe licht. De uitbreiding werd tijdens ons leven uitgevoerd. Ik, Suger, leidde het werk."

Is de bron een betrouwbare bron volgens jou? Waarom (niet)?

Deze bron is betrouwbaar, want de auteur was ooggetuige én hij was diegene die de bouw van kooromgang heeft geleid.

Welke twee problemen wou abt Suger oplossen met de bouw van een nieuwe kooromgang?

1. plaats maken voor de vele pelgrims zodat zij ongehinderd rond het altaar konden wandelen. 
2. meer licht brengen in de kerk.

Geef één kernwoord dat de bron en de foto samenvat.

LICHT

Bekijk het fragment 

DM 3.1.2.2: fragment '2- Hoe bouw je een gotische kerk?' (5'01')

Start 3DF na GWP

Bezoek aan de Notre-Dame & Sainte Chapelle (Parijs)

Notre-Dame: aandacht voor bouw

Sainte-Chapelle:aandacht voor licht en kleur

https://earth.google.com/web/search/Sainte-Chapelle,+Boulevard+du+Palais,+Paris,+Frankrijk/@48.8529821,2.34583881,49.60393826a,480.39978417d,35y,30.91713768h,60.00097579t,0r/data=CigiJgokCaK61faIvTNAEaK61faIvTPAGWnBFH9reEJAIfXUkNrTAlDAMikKJwolCiExM2hNdVRqZ2tHemF5ZXVuOVpUbkY1MUNtYk8tbWdQcWwgAQ

Notre-Dame te Parijs

• Zet de lagen ‘foto’s’ en ‘wegen’ aan in Google Earth
• Ga met het Streetviewmannetje naar de ‘Rue du Cloître Notre Dame 14’
• Beantwoord onderstaande vragen met je buur:

Welke rare wezens zie je op de kathedraal? Wat is hun functie?

Welk middel gebruiken de bouwers hier om de druk op de muren op te vangen?

• Sluit de Street Viewfunctie af. Zet de lagen ‘foto’s’ en ‘wegen’ terug uit. 

Wat is de hoofdvorm van de kathedraal? 

Kenmerken

• verticale gerichtheid 
• middenschip verheft zich hoog boven de zijschepen. 
• muren worden bijgestaan door steunberen, luchtbogen en pinakels. 
• gebrandschilderde ramen
• slanke constructie: muren zelf onderbroken door zijkapellen ==> altaren en beelden. 
• Lange, ranke pilaren => als vingers die naar de hemel wijzen. 
• De gotische kerk = de voorafbeelding van het hemelse Jeruzalem.
  

!! Massale verspreiding was o.m. rechtstreeks gevolg van een prestigestrijd van de Franse koningen + stedelijke bloei in 12de -13de eeuw !!

Welke kenmerken van de gotische bouwstijl herken je?

1. pinakel
2. luchtboog
3. kruisribgewelf
4. spitsboog

1. pinakel
2. luchtboog
3. kruisribgewelf
4. spitsboog

1. pinakel
2. luchtboog
3. kleine ramen
4. gebrandschilderde ramen

1. steunbeer
2. luchtboog
3. pinakel
4. ribben

1. steunbeer
2. luchtboog
3. pinakel
4. ribben

Basiskenmerken gotische stijl

• spitsbogen
• grote brandgeschilderde ramen
• kruisribgewelf
  
• luchtbogen
• steunberen
• pinakels
• licht, licht, licht en ruimte

Evaluatie