Les 12/13 Soorten rijm namen van de verschillende strofen rijmschema's metra

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3,4

Wat weet je nog van de vorige les poëzie?

Opdracht 1

Schrijf het jambe gedicht en amfibrachus gedicht op

Lees aan je buurman/vrouw het gedicht voor en leg de klemtoon op de - en geen klemtoon op de V

Soorten rijm (beginrijm of eindrijm)

Beginrijm of alliteratie:

Beginrijm is gelijkheid van beginklanken van beklemtoonde lettergrepen (klinker, medeklinker of lettergreep).

Voorbeeld: Heerlijk, helder, Heineken of vriendelijke vriend, gekke Gerrit, harige Harry, jarige Job, dikke Diana

Eindrijm: het laatste deel van het woord rijmt. Er zijn drie soorten eindrijm:

mannelijk eindrijm, vrouwelijk eindrijm, glijdend eindrijm: 

Mannelijk eindrijm: de beklemtoonde lettergreep wordt niet gevolgd door een onbeklemtoonde lettergreep. Voorbeeld: mak-bak

Leerdoelen

Aan het eind van de les...

1. kun je uitleggen wat eindrijm is. 
2. kun je uitleggen wat assonantie is.
   
3. kun je uitleggen wat alliteratie is.
   
4. kun je een rijmschema van een strofe en een gedicht benoemen.
   
5. kun je gepaard rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
   
6. kun je gekruist rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
   
7. kun je omarmend rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
   

Eindrijm

Vrouwelijk eindrijm:

De beklemtoonde lettergreep wordt gevolgd door een onbeklemtoonde lettergreep. Voorbeeld: lopen-kopen

Glijdend eindrijm:

De beklemtoonde lettergreep wordt gevolgd door twee onbeklemtoonde lettergrepen. kinderen-hinderen

Soorten rijm; dubbelrijm en assonantie

Dubbelrijm:

Twéé woorden aan het eind van twee versregels rijmen op elkaar, zoals:

Als een donkere boom aan de bron [...] ik ben een donkere droom in de zon (Lucebert)

Assonantie:

Assonantie noemen we ook wel halfrijm of klinkerrijm. Alleen de beklemtoonde klinkers (en niet de medeklinkers) rijmen. Heet ook halfrijm of klinkerrijm.

Dromen over rovers.

Zweven en vergeten.

Mijn broertje vindt het gaaf om gade te slaan hoe de baby slaapt.

Binnenrijm:

Bij binnenrijm rijmen woorden binnen een versregel.

Volrijm

Ruzie - Willem Wilmink

Gebroken rijm

a

b

c

b

Verspringend rijm: 

a

b

c

a

b

c

Gepaard - Gekruist - Omarmend

Gepaard	Gekruist	Omarmend
A	A	A
A	B	B
B	A	B
B	B	A

Dit kind, ons kind, dat louter vreugde is
Dit kind, dat als een bloem, zo jong, zo fris
Ontwaakt, ontluikt, al zoveel blijdschap bracht
En waar wij voor willen zorgen, dag en nacht

1. Gepaard
2. Gekruist
3. Omarmend
4. Verspringend

Nog in die bolle buik
Deed jij gelijk je eigen zegje
Vond jij het keizerlijke luik
En nam dus niet het normale wegje

1. Gepaard
2. Gekruist
3. Omarmend
4. Verspringend

Florentijn is fijn
maar elke dag
bij het zien van je glimlach
is gelukkig zijn

1. Gepaard
2. Gekruist
3. Omarmend
4. Verspringend

Bedenk zelf twee regels met volrijm.

Halfrijm

- Assonantie (klinkerrijm)

- acconsonantie

- Alliteratie (medeklinkerrijm)

Alliteratie

Alliteratie, ook stafrijm ('staf' betekent 'letter') of letterrijm genoemd, is het herhaald gebruik van gelijke beginmedeklinkers in twee of meer beklemtoonde lettergrepen of woorden binnen een uitdrukking, prozazin of vers. Soms spreekt men van alliteratie in geval van gelijkheid van beklemtoonde beginklinkers. Alliteratie is een vorm van rijm. 

Guido Gezelle schreef de allitererende, toelichtende zin: "Stafrijmen zijn stapstenen waarop men steunt met de stemme."

Halfrijm

Gelijkheid van klank (rijm), ofwel door gelijkheid van de klinkers van de beklemtoonde lettergrepen (assonantie of klinkerrijm), ofwel door gelijkheid van de medeklinkers (acconsonantie of medeklinkerrijm).

kinderen - verslingeren

bewegen - lepel

diep - niet

lief - diep

Acconsonantie

gelaten - belezen

wordt - wakker

Assonantie

Assonantie ziet louter op klankovereenkomst van de klinkers, zoals weergegeven in het onderstaande voorbeeld.

Gisteren was ik van streek

Vandaag ben ik weer heel

Morgen maak ik opnieuw een troep

Doch overmorgen is alles weer goed

Alliteratie of beginrijm

Bij alliteratie gaat het om overeenkomst in klank van medeklinkers aan het begin van woorden.

Stevig staat de sterke man uit Stavoren op zijn standplaats.

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan, maar toen Lotje niet wilde lopen, toen liet Liesje Lotje staan

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm
4. Volrijm, alliteratie en assonantie

Peter Piper koos een gebeten plakje pepers ...

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm

Ik zit mij voor het vensterglas
Onnoemelijk te vervelen.
Ik wou dat ik twee hondjes was,
Dan kon ik samen spelen.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Volrijm
4. Volrijm en alliteratie

Opdracht

Schrijf een gedicht met daarin drie strofes

Het gedicht moet bestaan uit: een kwatrijn, een kwintijn en  een septet

Het kwatrijn heeft omarmend eindrijm en het kwintijn heeft een verspringend eindrijm, het septet heeft halfrijm assonantie

Aan het eind van de les...
kun je uitleggen wat eindrijm is.
kun je uitleggen wat assonantie is.
kun je uitleggen wat alliteratie is.
kun je een rijmschema van een strofe en een gedicht benoemen.
kun je gepaard rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
kun je gekruist rijm herkennen in een gedicht en benoemen.
kun je omarmend rijm herkennen in een gedicht en benoemen.

😒🙁😐🙂😃