H1 par. 1.4 t/m 1.6 De Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Memo havo 2

H1. De tijd van ontdekkers en hervormers

par. 1.4 t/m 1.6  De Nederlandse Opstand 

Nederlandse Opstand

Leerdoelen

• Ken je de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

• Keizer Karel V regeerde ook over het Habsburgse Rijk.
• Bestond in 1550 uit Spanje, Spaanse kolonies, een aantal Italiaanse gebieden en de Nederlanden.
  

Over welk rijk was keizer Karel V nog meer de baas?

1. Rusland
2. Duitsland
3. China
4. Turkije

De Nederlanden

• Huidige Nederland, Belgie en Luxemburg.
• Verdeeld in 17 gewesten.
• Ieder gewest had zijn eigen wetten, munten, bestuurders.
  

De Nederlanden

• Hierdoor lastig te besturen voor Karel V.
• Karel V had ook veel geld nodig voor al zijn oorlogen.
• Daarom probeerde hij in de Nederlanden een centraal bestuur in te voeren.
• Met dezelfde regels en vaste belastingen (scheelde weer onderhandelingen met de gewesten).
  

De Nederlanden

• Ook stelde Karel V ambtenaren aan, waar de edelen niet blij mee waren. Zij verloren hierdoor macht.
• Veel mensen waren niet blij met deze veranderingen.
  

Filips II

• Volgde in 1555 zijn vader op.
• Hij ging door met het versterken van een centraal bestuur.
• Hij bestuurde zijn rijk vanuit Spanje.
  

De Nederlanden

• In de Nederlanden stelde Filips II een plaatsvervanger aan:
• de landvoogd.
• De landvoogd bestuurde Nederland voor hem.
• In elk gewest was er ook nog een stadhouder.
• De stadhouder hielp Filips II met het bestuur en moest zorgen voor orde en rust.
  

Willem van Oranje

• Edelman
• Stadhouder van Holland, Utrecht en Zeeland.
  

De Nederlanden

• Veel mensen waren ontevreden over de Spaanse koning.
• Waarom?
• 1. Tegen een centraal bestuur (edelen verloren veel macht)
• 2. Vaste belastingen zouden de bevolking veel geld kosten.
• 3. De Spaanse koning was streng katholiek, terwijl in de Nederlanden veel calvinisten woonden.
  

Vervolgingen

• Protestanten werden zwaar vervolgd.
• Filips II zag het als zijn plicht om de kerk te beschermen.
• Als je je niet wilde bekeren, werd je gedood.
• Zelfs katholieken vonden de straffen te zwaar.
• Willem van Oranje vroeg Filips II de protestanten minder streng te vervolgen, maar dit hielp niet.
  

Hagepreken

• Omdat protestanten geen kerken hadden, kwamen zij in de openlucht bij elkaar.
• Hagepreken.
• Er werd voorgelezen uit de bijbel en verteld over het geloof.
  

De Beeldenstorm

• In 1566 werd er in Vlaanderen tijdens een hagepreek over de schandalige heiligenbeelden in de kerk.
• Na afloop vertrokken gelovigen en plunderaars naar een klooster.
• Ze vernielden alle beelden en namen kostbaarheden mee.
• Begin van de Beeldenstorm.
• Overal werden beelden in kerken en kloosters vernield.
  

De Beeldenstorm

• Filips II was woedend!
• Hij stuurde de Spaanse hertog Alva naar de Nederlanden om de orde te herstellen.
  

De Opstand begint

• Hertog van Alva richtte meteen een rechtbank in om de protestanten te straffen.
• Ook hief hij extra belastingen.
• Hij pakte de Nederlandse adel aan die niet streng genoeg had opgetreden.
  

De Opstand begint

• Veel protestanden vluchtten naar het buitenland.
• Ook Willem van Oranje vluchtte naar zijn landgoed in Duitsland.
• Hij was een voorstander van godsdienstvrijheid en tegen het centrale bestuur van Filips II.
• De hertog van Alva pikte vervolgens het hele Nederlandse bezit van Willem van Oranje in.
  

• Willen van Oranje kreeg ook ontslag als stadhouder van de Spaanse koning.
• Vanuit het buitenland begon hij met het voorbereiden van een aanval op de Nederlanden.
  

• Hij kreeg hulp van watergeuzen: vluchtelingen die als een soort van piraten de wateren rond Nederland onveilig maakten.

De Opstand begint

• In 1568 viel het leger van Willem van Oranje vanuit het oosten van de Nederlanden aan.
• Begin Nederlandse Opstand.
• Werden erslagen door het Spaanse leger.
• In 1572 eerste overwinning:
• Watergeuzen veroverden Den Briel.
  

De Opstand begint

• Meer plaatsen in Holland en Zeeland sloten zich bij de Opstand aan.
• Ook buiten Holland en Zeeland kwamen nu steden in opstand.
  

Grimmige strijd

• Spanjaarden sloegen hard terug en heroverden in 1572 enkele steden. Ze plunderden en moorden.
• Uit angst voor wraak gaven veel steden zich zonder strijd over, maar toch werden zij hard gestraft.
• Overgebleven steden gaven zich niet zo maar meer over.
• Opstandelingen behaalden ook overwinningen.
  

Grimmige strijd

• Stedelingen staken de dijken rondom de stad door, zodat het land rondom de stad onder water kwam te staan.
• Spaanse leger was een huurleger. Kregen zij geen geld, dan vochten ze niet.
• Plunderingen zorgden voor veel boosheid onder de burgers.
  

De Nederlanden raken verdeeld

• Ook de opstandelingen gebruikten huurlegers.
• Om die te kunnen betalen moest er samengewerkt worden.
• Ook moest er belasting worden geind. 
• De noordelijke gewesten sloten in 1579 een gezamenlijk verbond tegen de Spaanse koning: Unie van Utrecht. 
  

Unie van Utrecht

• 1579
  
• Gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel werkten samen tegen de Spaanse koning.

De Nederlanden raken verdeeld

• De zuidelijke gewesten bleven trouw aan de Spaanse koning.
• In 1588 leek de toestand voor de opstandelingen uitzichtloos:
• 1. In 1584 was Willem van Oranje vermoord.
• 2. Antwerpen werd in 1585 heroverd door de Spanjaarden.
• 3. Er waren nog maar een paar gewesten in handen van de Opstandelingen.
  

Onafhankelijkheidsverklaring

• In 1581 verklaarde de Unie van Utrecht zich onafhankelijk:
• Filips II was niet langer hun koning.
• Gingen op zoek naar een nieuwe koning, maar konden geen geschikte kandidaat vinden.
• In 1588 werd daarom de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen.
• Officieel een land zonder koning: heel bijzonder!
  

 Republiek

• Protestants land.
• Katholieke kerk verboden: bezit in beslag genomen.
• Er was geen centraal bestuur.
• Hoe was het bestuur dan geregeld?
  

Landelijk

• Beslissingen over oorlog en vrede & buitenlandse politiek genomen door de Staten-Generaal: afgevaardigheden uit alle gewesten.
• Een stadhouder die de baas was over het leger.
  

Gewest

• Elk gewest hield zijn eigen wetten en rechtspraak.
• Elk gewest werd bestuurd door de eigen Gewestelijke Staten: met edellieden en afgevaardigden van de steden en platteland.
  

 De strijd na 1588

• Verliep voor de opstandelingen niet goed: veel verliezen in Brabant, Limburg en Oost-Nederland.
• Na 1588 veranderde dit doordat:
• 1. de Republiek het huurleger op tijd kon betalen (steeds meer geld verdiend in de handel en nijverheid), waardoor soldaten langer in dienst bleven: goed getraind leger.
• 2. Filips II veel oorlogen tegelijkertijd voerde
  

 De strijd na 1588

• 2. Filips II veel oorlogen tegelijkertijd voerde: weinig aandacht en geld voor de Nederlanden: zonder geld voor huursoldaten werd er niet gevochten.
• 3. Nederland kreeg sterke bondgenoten: Engeland & Frankrijk.

 De strijd na 1588

• 4. Maurits volgde in 1585 zijn vermoorde vader op als stadhouder: bestudeerde geschriften uit de oudheid om het leger te verbeteren.
  

 De weg naar vrede

• Na 1600 veroverden de legers van de Republiek grote delen van Brabant en Limburg: werden nu bestuurd door de Staten-Generaal.
• Spanje en Nederland raakten oorlogsmoe: tussen 1609-1621 wapenstilstand: handel en welvaart namen toe.
• Na 1621 weinig veranderingen.
  

De weg naar vrede

• Pas in 1648 werd de Vrede van Munster gesloten:
• zuidelijke Nederlanden bleven bij Spanje.
• Spanje erkende de noordelijke Nederlanden als onafhankelijke staat.
  

Schrijf 2 dingen op die je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?

Aan de slag

Wat? Eerst ga je de tekst van par. 1.4 t/m 1.6  lezen en daarna maak je de opdrachten van deze paragrafen die je van je docent hebt doorgekregen.

Hoe? Alleen 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Dan ga je deTestJezelfs in SOM maken.