4.2 Buitenlandse bemoeienis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Opschudding in de Nederlanden

4.2 Buitenlandse bemoeienis

Lesdoelen

Aan het einde van deze les...

• kun je uitleggen op welke manieren de Bourgondiërs hun macht weten te vergroten in de 14e eeuw.

• kun je met drie voorbeelden uitleggen hoe Filips de Goede het particularisme in de Nederlandse gewesten tegen ging.

• kun je uitleggen hoe de Bourgondische tijd overgegaan is in de Habsburgse Nederlanden.

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen.
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer de baas.
•  De macht lag in handen van de Franse hertog van Bourgondië:
  Filips de Stoute (1384).

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. 

In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Nederland rond 1350

De Nederlanden hadden de volgende kenmerken:

• Gewesten
• Privileges (Bijzondere rechten die door de heer of vrouwe van een gewest worden verleend)
• Eigen wetten en munten
• Géén staat

• Particularisatie

Bourgondisch 

Nederland 

• Particularisme vanuit gewesten.
  

=

• Het streven van de gewesten en steden in de Nederlanden om hun zelfstandigheden te behouden.

In de veertiende eeuw stonden deze verschillende gebieden onder controle van een Franse hoge edelman, de hertog van Bourgondië.

Filips de Stoute van Bourgondië

• 'Stout' in de zin van dapper / stoutmoedig

• Door erfenissen, verovering, aankoop en huwelijkspolitiek vergroten de Bourgondiërs hun gebied behoorlijk.

• Door de huwelijkspolitiek wordt Filips de baas van het gewest West-Vlaanderen.

Huwelijkspolitiek

Het regelen van een huwelijk om zo familiebezit en macht uit te kunnen breiden

Het hertogdom Bourgondië

Kaart van het hertogdom Bourgondië en de bijbehorende gebieden in het sterfjaar van Filips de Stoute (1404).

Jan zonder vrees

• Jan kwam vooral bekend te staan als de Bourgondische hertog die tijdens een kruistocht naar Hongarije door de Ottomanen gevangen genomen werd.
• Jan zonder Vrees bleef de Franse koning nog wel steunen in de strijd met Engeland, hoewel hij wel regelmatig om ‘onverklaarbare’ redenen te laat op het slagveld kwam.

Lesdoel 1:
Noteer in je schrift

Leg uit op welke manieren de Bourgondiërs hun macht weten te vergroten in de 14e eeuw.

Filips de Goede

• Wordt genoemd als de stichter van Nederland.

• Stelde familieleden aan in bisdommen (dat gaf hem meer macht).

• Hij voerde veel veranderingen in, zodat het bestuur in de gewesten makkelijker zou worden

Machthebbers 14e en 15e eeuw

• Hertog(en) van Bourgondie 

Zij vergrootten hun grondgebied door:

• Erfenissen
• Huwelijkspolitiek
• Aankopen grond
• Verovering

Kaart van de Bourgondische gebieden in het sterfjaar van Filips de Goede (1467)

‘Leven als een Bourgondiër’

De snelle uitbreiding van zijn gebied zorgde echter voor een gebrek aan eenheid binnen het hertogdom. Bovendien had Filips de Goede niet de titel van koning of keizer. Om de eenheid en onafhankelijkheid van zijn rijk te legitimeren hield Filips de Goede daarom grote optochten en feesten, zoals het beruchte feest van de fazant. Meer dan andere vorsten, pronkte hij met zijn rijkdom. Veel van de geromantiseerde middeleeuwse feesten in sprookjes zijn gebaseerd op de levenswijze van de Bourgondische hertogen. Ook de uitdrukking ‘leven als een Bourgondiër’ is hierop gebaseerd. 

Nederlandse staatsvorming

• Oorzaak:
  Gewesten verschilden van elkaar en dat maakte besturen lastig. 

• Lastig voor de Bourgondische heersers, die meer invloed wilden.

• Gevolg: 
  Een centraal bestuur = centralisatie 

Invloed en particularisme 

• Op drie manieren de invloed vergroten en het particularisme verminderen.

1. Instellen van stadhouders (controle houden bij afwezigheid).
   
   
2. Staten-Generaal oprichtten waarbij alle lossse Statenvergaderingen aanwezig waren (eenheid in beleid + bede doen).
   
   
3. Brussel instellen als hoofdstad en Frans als voertaal.

Maria van Bourgondië 

(+/-1477)

Nederlandse gewesten niet gelukkig met de centralisatie:

• Opstanden
• Groot Privilege
• 1477 huwelijk met Maximiliaan I van Oostenrijk (Habsburg)
• Habsburgse Nederlanden

• Vrede onder Habsburg