uitleg grammatica 5.4 vwo 3 via stream

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

BIJZINNEN

Onderwerpszin

• een bijzin die in een samengestelde zin een onderwerp is
• begint met dat of of
• begint met een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent-> wie of wat
• Onderwerpszin kun je vervangen door 1 of enkele woorden.

Onderwerpszin

• Dat hij de bus mist, gebeurt bijna dagelijks
• Dat gebeurt bijna dagelijks

• Wie niet op tijd vertrekt, kan dat verwachten
• Iemand Ikan dat verwachten

Meewerkendvoorwerpszin

• een bijzin die fungeert als meewerkend voorwerp
• begint altijd met een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent ->(aan, voor) wie

Hij vertelde het grapje aan wie daar aanwezig waren

Hij vertelde het grapje aan alle aanwezigen

voorzetselvoorwerpszin

• een bijzin die fungeert als voorzetselvoorwerp
• begint met dat of of
• begint vaak met een voorzetsel gevolgd door een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent-> wie of wat
• Ze was er benieuwd naar of ze nog lang moest wachten.
• Ze was benieuwd naar wie er zou proberen voor te kruipen.

voorzetselvoorwerpszin

• Zij ergert zich eraan dat ze moet wachten voor de kassa
• Voorlopig voorzetselvoorwerp

gezegdezin

• Alleen als de hoofdzin een koppelwerkwoord heeft
• Gezegdezin = naamwoordelijk deel met pv
• Vervang de bijzin door een woord/ woordgroepje --> je krijgt dan een enkelvoudige zin.

vb. Eindelijk is hij geworden, wat hij altijd al wilde zijn

       Eindelijk is hij dokter geworden.

       geworden= kww    -->   Hij wordt dokter (dokter=nwr)

nog een voorbeeld...

Zij is nog steeds zoals ze twintig jaar geleden was

Zij is nog steeds  ..................................

vervang "zoals ze twintig jaar geleden was" door woord: mooi

Zij is nog steeds mooi = naamw. deel van het gezegde

Dus: 

zoals ze twintig jaar geleden was = gezegdezin

Benoem de bijzin:
Deze dag is geworden, zoals ik hem had voorgesteld.

1. lijdendvoorwerpzin
2. onderwerpszin
3. gezegdezin
4. bijwoordelijke bijzin

Benoem de bijzin tussen //:

/Wie nooit uitgaat/, ontgaat veel.

1. o-zin
2. mv-zin
3. lv-zin
4. bwb-zin

Benoem de bijzin tussen //:

/Wie het vindt/, mag het houden.

1. o-zin
2. mv-zin
3. lv-zin
4. bwb-zin

/Omdat het bleef regenen/, werd het kampioenschap afgelast.

1. ow-zin
2. lv-zin
3. nw.deel-zin
4. bwb-zin

Hij zegt dat hij het niet gedaan heeft.

1. ow-zin
2. mv-zin
3. lv-zin
4. bwb-zin

Hij is eindelijk geworden wat hij altijd al wilde zijn.

1. ow-zin
2. mv-zin
3. bwb-zin
4. nw.deel-zin

Hij rekent erop dat zijn vader komt

1. bwb-zin
2. lv-zin
3. vzv-zin
4. bijv. bijzin

Herken de bijzin.

Iedere zin heeft een bijzin. Wat is de juiste functie van de bijzin?

Een bijzin die je kan vervangen door: 

iets of iemand is een onderwerpszin of een lijdend voorwerpszin 

jou, mij, hem, haar, etc. is een meewerkend voorwerpszin 

iets terwijl je er uit de hoofdzin weghaalt, is een voorzetselvoorwerpzin 

dan, toen of daarom is een bijwoordelijk bijzin 

een bijvoeglijk naamwoord dat voor het zelfstandig naamwoord staat, is een bijvoeglijke bijzin 

een bijvoeglijk naamwoord dat achter de persoonsvorm staat, is een gezegdezin

hint

De bijzinnen zijn dikgedrukt.

Het gouden ei is een boek dat veel mensen ooit gelezen hebben.

Hoewel het een dun boek is, verwerkt Tim Krabbé veel knappe literaire technieken in het verhaal.

Het gouden ei gaat in essentie over het uitproberen van het kwade.

Het verhaal laat zien dat Lemorne de perfecte moord wil plegen.

Dat de hoofdpersonen een psychologische ontwikkeling doormaken, wordt snel duidelijk.

Wie het een ingewikkeld boek vindt, raad ik aan de leeshulp goed te lezen.

onderwerpszin

lijdendvoorwerpszin

meewerkendvoorwerpszin

gezegdezin (naamwoordelijk gezegde)

bijwoordelijke bijzin

voorzetselvoorwerpszin

Het gouden ei is een boek dat veel mensen ooit gelezen hebben.

Hoewel het een dun boek is, verwerkt Tim Krabbé veel knappe literaire technieken in het verhaal.

Het gouden ei gaat in essentie over het uitproberen van het kwade.

Het verhaal laat zien dat Lemorne zorgvuldig het perfecte misdrijf wil plegen.

Dat de hoofdpersonen een psychologische ontwikkeling doormaken, wordt snel duidelijk.

Wie het een ingewikkeld boek vindt, raad ik aan de leeshulp goed te lezen.

beknopte bijzin

De beknopte bijzin is een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm, maar met een werkwoordsvorm en een onderwerp dat hetzelfde moet zijn als de hoofdzin

Hoe maak je een beknopte bijzin?

-te + infinitief -> Na lang tijd te huilen viel de baby in slaap

-tegenwoordig deelwoord -> Fietsend zag ze het konijn

-volt dw-> Gesloopt kwam ze over de finish

Foutief beknopte bijzin

Een beknopte bijzin is een bijzin zonder onderwerp, persoonsvorm en gezegde. 

Als je er een gewone bijzin van maakt, moet het onderwerp van deze bijzin hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin. 

• Als dit niet het geval is, krijg je een foutieve beknopte bijzin.
  

Voorbeeld 1

Eindelijk in Bethlehem gearriveerd, bleken alle herbergen vol te zitten.

Wie of wat zijn gearriveerd?

Impliciet onderwerp beknopte bijzin is niet hetzelfde als onderwerp hoofdzin -> beknopte bijzin is foutief!

Verbetering: Toen Jozef en Maria eindelijk in Bethlehem gearriveerd waren, bleken alle herbergen vol te zitten.

Voorbeeld 2

Werkend aan de lastige opgaven ging de wiskundeles snel voorbij.

Wie of wat zijn aan het werken?

Impliciet onderwerp beknopte bijzin is niet hetzelfde als onderwerp hoofdzin -> beknopte bijzin is foutief!

Verbetering: Terwijl we aan de lastige opgaven werkten, ging de wiskundeles snel voorbij.

(Foutief) beknopte bijzin

Kermend van de pijn strompelde de verdediger van het veld.

ow uit de hoofdzin= de verdediger

verzwegen ow uit de bijzin= de verdediger

conclusie= de beknopte bijzin is juist!

(Foutief) beknopte bijzin

Na een halfuur in de abri te hebben gezeten kwam mijn bus er eindelijk aan.

ow uit de hoofdzin= mijn bus

verzwegen ow uit de bijzin= 'ik'

conclusie= de beknopte bijzin is foutief!

Beknopte bijzin

Luid zingend, werd de kip gebraden.

Het onderstreepte deel is een beknopte bijzin. Het heeft namelijk geen onderwerp en persoonsvorm. 

Het onderwerp van het tweede deel is 'de kip'. Een kip zal (waarschijnlijk) niet luid zingen als hij gebraden wordt. 

Dit onderwerp is dus niet het onderwerp van de bijzin.

Deze zin is dus foutief.

Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

1. Beknopte bijzin
2. Foutief beknopte bijzin

Liggend op zijn badmat las Dennis zijn dagblad.

1. Beknopte bijzin
2. Foutief beknopte bijzin

Kijkend uit het raam, viel plotseling een dakpan naar beneden

1. beknopte bijzin
2. foutief beknopte bijzin

Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.

1. Beknopte bijzin
2. Foutief beknopte bijzin

Zijn vriendin uitzwaaiend, verdween de bus uit het zicht.

1. foutief beknopte bijzin
2. beknopte bijzin

Een vrolijk melodietje fluitend, gaf de pakketbezorger het pakket bij mij af.

1. foutief beknopte bijzin
2. beknopte bijzin

Snap je de beknopte bijzin en de foutieve beknopte bijzin?