9.5 mutaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

GENEXPRESSIE

GENREGULATIE

REGULATORGENEN

STAMCELLEN

CELDIFFERENTIATIE

APOPTOSE

EPIGENETICA

DNA-METHYLERING

"het aan- en uitzetten van een gen"

1. genexpressie
2. genregulatie
3. apoptose
4. celdifferentiatie

"de informatie van het DNA wordt overgeschreven tot mRNA, waarvan de code door translatie kan worden omgezet tot een eiwit"

1. genexpressie
2. genregulatie
3. apoptose
4. celdifferentiatie

Wat is apoptose?

Stamcellen, differentiatie en apoptose

x  

Apoptose = geprogrammeerde celdood

genregulatie / genexpressie

genregulatie

het aan- en uitzetten van een gen

genexpressie

de informatie van het DNA wordt overgeschreven tot mRNA, waarvan de code door translatie kan worden omgezet tot een eiwit

Waarom is het belangrijk om genexpressie te reguleren?

doel van genregulatie

* variatie in intensiteit van genexpressie (tot uiting komen)

enzymen nodig voor basisfunctie cel                    altijd expressie
enzymen voor specifieke functie cel             niet altijd expressie

* voorkomen van verspilling grondstoffen en energie

basisfunctie: enzymen nodig bij verbranding

specifieke cel: fotosynthese, aanmaak vleugels

Wat heeft genexpressie met celdifferentiatie te maken?

genexpressie is belangrijk voor specialisatie cellen oftewel

celdifferentiatie * elke cel zijn eigen vorm en functie

op verschillende momenten in ontwikkeling  worden verschillende genen aan gezet

signaaleiwitten binden aan regulatorgenen: aan of uit

Hoe heten het type signaalstoffen dat een boodschap aan het DNA kan geven dat
er een eiwit gemaakt moet worden?

meer LICHT

lichtreceptoren in oog/huid

impulsen in hypothalamus

hormoon melatonine

eiwit pigment melanine

volwassen eukaryoten

Welk van deze processen kan geregeld worden door

DNA-methylering?

1. genexpressie
2. genregulatie
3. apoptose
4. celdifferentiatie

DNA-methylering *doordat er methylgroepen binden aan de stikstofbasen 

                                         is het DNA niet meer af te lezen

                                      * DNA wordt dus beïnvloedt door stress, voeding en drugs

lesopbouw

1a) ik had net vragen >3 goed

en wil aan het werk.

Lees 9.6.

Maak opdracht 51 - 58.

2) Aan het werk met 9.6. Klaar? Begin met de examentrainer!

1b) ik had net <4 vragen goed en ga daarom uitleg volgen. 

LEERDOELEN

9.5 mutaties

* je kunt verschillende typen en uitwerkingen van mutaties beschrijven

                         * puntmutatie en genoommutatie

                         * oorzaken en gevolgen van mutaties

                         * DNA reparatie

                         * ontstaan van kanker

mutant

* individu met dezelfde mutatie in alle (!) cellen

* door mutatie werkt het gen..

.. slechter

.. precies hetzelfde

.. niet meer

.. heel soms beter / anders

bionieuws.nl

mutatie

Spontane verandering in DNA

Vaakst voorkomend bij DNA-replicatie

Soms maakt een DNA polymerase een fout...

En dat kan grote gevolgen hebben.

Een puntmutatie is een verandering in één nucleotide. 

Je zag eerder al de drie soorten: een substitutie (ander nucleotide), een insertie (extra nucleotide) en een deletie (nucleotide minder). 

Dat heeft gevolgen voor de codons die afgelezen worden.

Mutaties

https:

oplossingen in je lijf

* DNA-repair mechanisms

* immuunsysteem
* apoptose

Soms niet nodig!

zoek op in binas

Effect mutatie van GCA --> GCG

Effect mutatie van ATC --> ATG

Welk aminozuur wordt er eerst gemaakt? Welk aminozuur wordt er als tweede gemaakt?

Effect mutatie van GCA --> GCG
Effect mutatie van ATC --> ATG

Wat is het effect van een genoommutatie in je geslachtscellen?

mutagene stoffen en carcinogenen

• Radioactieve straling
• Bepaalde giftige stoffen
  
• UV, uit zonlicht of zonnebank
• Inademen van giftige stoffen, zoals asbest en rook
• Virussen, zoals HPV

... Maar ook: erfelijke factoren helaas

Noem 2 dingen die je geleerd hebt

Noem 1 ding waar je nog een vraag over hebt

https:

Wat is het gevolg van een mutatie?

tumorsuppressorgen kapot

* geen rem op de celdeling

proto-oncogen wordt oncogen 

* veroorzaakt ongeremde celdeling

https: