Les 4 - Romantiek muziek - 6VWO

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Muziek

in de romantiek

Planning

Wagner - Der Ring des Nibellungen

Hector Berlioz - Symphonie Fantastique

Schubert -  Winterreisse

Beethoven - Eroica

Paganini

Georges Bizet

Wagner (1813-1883)

- Schrijft 26 jaar lang aan operacyclus: Der Ring des Nibelungen

-  4 opera's (15 uur)

- inspiratie uit het bovennatuurlijke

 - Gebaseerd op Germaanse mythologie en Noorse sagen

Der ring des Nibelungen

Verhaal van oppergod Wotan die zijn macht voorgoed wil veiligstellen door een ring van Rijngoud te bemachtigen.

De ring is echter vervloekt en wisselt steeds van eigenaar.

Wotan slaagt er niet in om de ring te veroveren en verliest alles. Ring verdwijnt opnieuw in de Rijn: de orde is hersteld. 

Theater

- Wagner liet theater bouwen in Bayreuth: het Festspielhaus (1872-1875)

- orkestbak: orkest nu half verscholen onder het toneel

- publiek komt in het donker te zitten

Gesamtkunstwerk

(totaalkunstwerk)

- doorgecomponeerd: bestaan niet meer uit losse aria's (coupletten) en recitatieven (eenstemmig zing-spreken), maar is een vloeiend geheel.

- ieder personage krijgt een leidmotief

gesamtkunstwerk

Hector Berlioz = componist

- Symphonie fantastique uit 1830

- goed voorbeeld van programmamuziek met idee fixe

-  orkestbezetting was nieuw

- hoe er werd omgegaan met de instrumenten was nieuw

- Dramatiek in het werk is vernieuwend

Leidmotief

Programmamuziek

Idee fix

Absolute muziek

Muziek wat een verhaal aanhoudt

Muziek om de muziek

Melodie wat gekoppeld wordt aan een bepaalde gedachte en persoon

Een gedachte, angst of gevoel waarbij iemand volledig beheerst wordt, en deze niet van zich af kan zetten

absolute muziek: muziek om de muziek (classicisme)

programmamuziek: muziek dat een programma volgt (romantiek)

idee fixe = een gedachte, angst of gevoel waardoor iemand volledig beheerst wordt en dat iemand niet van zich af kan zetten

(voorloper leidmotief = melodie dat gekoppeld wordt aan een bepaalde gedachte van een bepaalde persoon

Symphonie fantastique

Een jonge muzikant vergiftigt zichzelf met opium, uit wanhoop van een onbeantwoorde liefde. Hij krijgt een bad trip en in zijn hallucinaties ziet hij steeds zijn geliefde tevoorschijn komen. Het eindigt in een 'heksen-sabbat', een duivelse dans van monsterlijke wezens op zijn graf. 

verhaal is uitvergroot van het liefdesverdriet van Berlioz met de Ierse actrice Harriet Smithson. Hij ontmoet haar in 1827 in een optreden in Parijs maar krijgt geen contact met haar. Met dit stuk schrijft hij de wanhoop van zich af. Twee jaar na de priemiere hoort Smithson van de uitvoering, ze trouwen maar leven was van korte duur. 

0

Beethoven - Eroica (ofwel held)

- niet meer afhankelijk van adelijke, verdient nu geld met verkoop concertkaarten en ander publiek

- eerst heette het nummer: Napoleon, Beethoven 

was het niet eens met zijn beleid en noemde 

het daarom Eroica (held)

- begint rustig, daarna gaat hij het helemaal anders doen 

(met strijkers, erg harde muziek etc. )

0

minuut 15 eerste lied

minuut 101 tweede lied

Schubert

- In wenen stijgt de populariteit in de salonavonden

- informeel gemusiceerd

- Schubertiades: kamermuziek en liederen in huiselijke kring uitgevoerd

- Schubert vindt artistieke vrijheid belangrijker dan succes

componisten zijn niet langer in dienst van een vorst en moeten zelf in hun levensonderhoud voorzien. 

schubert leven is exemplarisch voor de romantische kunstenaar: heeft altijd geldgebrek, sterft op jonge leeftijd en zijn genie wordt pas na zijn dood erkend

Winterreisse (1827)

- liederencyclus  

- wordt afgewezen door geliefde en besluit op reis te gaan

24 liedjes over rusteloosheid en wanhoop, 

terwijl hij troost zoekt in een ijzig landschap

-Schubert vertaald voor elke gemoedstoestand een zangmelodie

Weltschmerz: wereldpijn: beschrijft gevoelens van 

verdriet en melancholie, die je kunt ervaren 

als je beseft dat de wereld onvolmaakt is

Schubert - Erlkönig

- gedicht van Goethe op muziek gezet

- gevoelens en gedachten van de ik-figuur worden muzikaal ondersteund en zo versterkt

Vader gaat te paard in de nacht met een kind op de arm, de dood probeert het kind naar zich toe te lokken, het kind jammert van angst omdat de elfenkoning steeds handtastelijker wordt, maar de vader onderkent het gevaar niet, het zijn slechts nevelslierten die zich opbrengen, bij aankomst blijkt het kind dood in de armen 

Italiaanse violist en componist: Paganini

- 19e eeuw: interesse individu

- kunstenaar wordt gezien als individu

- vioolspel trekt hij volle zalen in Europa

- Er wordt gefluisterd dat hij door de duivel bezeten is, mensen beweren dat ze Satan achter hem gezien hebben 

- Paganini vind het best en vergroot zijn imago: draagt zwarte lange cape

- schrijft solopartij van Eerste vioolconcert (1817) alleen in grote lijnen uit om concurrentie te voorkomen

- Bij de dood wordt Paganini zijn imago fataal, hij wordt door de kerk beoordeeld als ketter en krijgt geen christelijke begrafenis. 

Opera Carmen

Mooie vrijgevochten 'zigeunerin' Carmen is een typische femme fatale, voor wie de eenvoudige soldaat Don Jose als een blok valt. Maar als Carmen hem verlaat voor de stierenvechter Escamillo, vermoord Don Jose haar, gek van afgunst.

Als je naar het verhaal en de afbeelding kijkt van de vorige dia,
wat zijn dan kenmerken uit de romantiek?

Georges Bizet

- Exotische thema's ook populair in 19e-eeuwse opera's

- in Carmen romantiseert Bizet de Romacultuur in Spanje.

- Hij is er zelf niet geweest, verhaal is ontstaan door de verbeelding van de maker

-Carmen verbeeld vrije en pure levensstijl en realistische kijk op het harde bestaan van mensen onder de maatschappelijke ladder