5.3 De kerkhervorming

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.3 De kerkhervorming
Leerdoelen 

• Je kunt de kritiek van de hervormers Luther en Calvijn op de kerk beschrijven en verklaren
• Je kunt benoemen welke tegenmaatregelen de kerk nam ten aanzien van de hervormers
• Je weet welke gevolgen de kerkhervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa 

Kenmerkend aspect

• 21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. 

De kerk rond 1500 

• Kerk zeer belangrijk in het (openbare) leven
  Armen, ouderen en ziekenzorg
  Kerk bepaald waarden en normen
  Paus plaatsvervanger van God 
• Paus had politieke en militaire macht
• Pauselijk leven in teken van weelde en macht. 
• Kerk grote opdrachtgever van kerken/kloosters

Sint-Pietersbasiliek te Vaticaanstad
(1506- 1626) 

Kerken gefinancierd door de Aflaat

• Elke ziel moet gezuiverd worden voor je de hemel in mag  
• Aflaat:  Kerk vergeeft jouw zonden in ruil voor boetedoening (opbiechten --> vergeving --> straf) 
• Aflaten kunnen gekocht worden
• Maarten Luther verzet zich

Maarten Luther en de Reformatie 

• Duitse priester en filosoof (1483-1546) 
• Bezocht in 1510 de stad Rome. Deze noemde hij 'De zetel van de Duivel'.
• Celibaat niet nageleefd
• Kerkambtenaren leven in rijkdom
• Aflatenhandel is oplichting 
• 1517: Luther timmert 95 stellingen op kerk Wittenberg (waar hij woonde) 

Luthers ideeën

• Terugkeer kerk naar Bijbelse soberheid en teksten
• Vertaalt Bijbel naar het Duits
• Drukpers versnelt verspreiding ideeën
• Paus doet Luther in de rijksban: mag straffeloos gedood worden

Luther krijgt aanhang 

• Luthers volgelingen noemen zich Lutheranen
• Lutheranen vormen eigen kerkgemeenschappen in Duitsland
• Duitse steden en vorsten steunen de lutheranen ... waarom?
  
• Geloof
• Lutheranen konden bezittingen kerk toe-eigenen
• Hervorming kerk wordt kerksplitsing door oorlog  (dit heeft Luther nooit gewild!!) 

Reformatieoorlog
(1522-1555)

• Duitse Lutheranen vechten met keizer Heilig Roomse Rijk 
• 1529: Protest van Spiers --> definitieve splitsing kerk in ...
  1. Protestanten
  2. Rooms-Katholieke kerk (Rooms = Rome, Katholieke kerk = kerken verenigd rond bisschop Rome
• 1555: Religievrede van Augsburg --> onderdanen moeten geloof vorst aanhouden of verhuizen 

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
Verering van relieken

1. Katholieke kerk
2. Protestantse kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?
De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1. Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een nieuwe kerk beginnen.

2. De Paus wilde wel met Luther praten over zijn ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Maarten Luther is het niet eens met de grote rijkdommen van de kerk en de geestelijken. Op welke manier kwam de kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat
2. Mensen handelden met de kerk
3. De kerk veroverde rijke gebieden
4. Mensen hadden medelijden met de kerk en gaven geld.

Reactie kerk op de Hervorming

• Contrareformatie
• Concilie van Trente (1545-1563)
  1. Aflaatbrieven blijven bestaan
  2. Celibaat (ongehuwd) herbevestigd)
  3. Heiligenverering bleef
  4. Priesteropleiding verbeterd
  5. Vulgaat bleef officiële bijbel
  6. Bisdommen verkleind --> betere controle 
• Protestanten vervolgd als ketters (afvalligen) door de inquisitie (kerkelijke rechtbank) 

Franse hugenoten (protestanten) afgeslacht  in 1572 

Geloofsvrijheid in 1598 (Edict van Nantes) 

Kerkelijke rechtbank (inquisitie) vervolgd ketters (mensen met afwijkende christelijke overtuigingen) 

Verdachten werden gemarteld en eindigden (vaak) op de brandstapel 

Calvinisme 
(Groot in de Nederlanden) 

• Bij geboorte stond vast wie in de hemel zou komen
• Taak geestelijkheid: in begrijpelijke taal geloof en Bijbel uitleggen
• Kerkgebouw ontdoen van al het overbodige: beelden, voorwerpen, schilderijen
• Vorsten mogen afgezet worden