Formatieve toets TV 5 en 6

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Formatieve toets tijdvak 5 en 6

Kritiek op aflaten 

Leef somber, bid en lees de bijbel

Steun van Duitse edelen 

Geneve 

Rotterdam

Lof der zotheid: kritiek op levenswijze geestelijke 

Predestinatie 

Calvijn 

De oplossing ligt binnen de katholieke kerk 

Monnik 

Humanist

Populair in Nederland

Tegen een koning met een verkeerd geloof, mag je in opstand komen 

Respecteer de macht van de koning 

Luther 

Erasmus 

1585 wordt gezien als een cruciaal jaar in de Gouden Eeuw. Leg uit wat er tijdens dit jaar gebeurde en op welke manieren de Republiek hiervan profiteerde

Bekijk de vier uitspraken (A-D).
Kies de letters van de juiste uitspraken.

1. Humanisme was eerst een beweging van kunstenaars en later ook van geleerden.
2. Humanisten bestudeerden klassieke teksten om hun betekenis te begrijpen.
3. Humanisten vonden de vrijheid en waardigheid van mensen belangrijk.
4. Klassieke auteurs zagen humanisten als geestverwanten.

Bekijk de vier uitspraken
Kies de letters van de juiste uitspraken.

1. In de middeleeuwen was de levenshouding van mensen strak gericht op God en het leven voor de dood.
2. Italiaanse steden waren welvarend door de handel met het Midden-Oosten.
3. Om hun geloof te tonen lieten rijke Italianen de beste kunstenaars voor zich werken.
4. Om hun welvaart te tonen lieten rijke Italianen beelden en schilderijen door kunstenaars maken.

Twee oorzaken van feit A waren feiten ...

Een oorzaak van feit B was feiten ...

Twee gevolgen van feit I zijn feiten ...

Feit E is vooral het gevolg van feit ...

Welk kenmerkend aspect of onderdeel daaruit, hoort NIET bij de 16e eeuw?

1. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance
2. het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
3. De wetenschappelijke revolutie
4. De protestantse reformatie en splitsing van de christelijke kerk

Welk kenmerkend aspect of onderdeel daaruit, hoort bij de 17e eeuw?

1. Het streven van vorsten naar absolute macht
2. ‘verlicht denken’ dat wordt toegepast op alle terreinen van de samenleving
3. De opkomst van emancipatiebewegingen
4. het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Welk kenmerkend aspect of onderdeel daaruit, hoort bij de 17e eeuw?

1. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en wereldeconomie
2. Voortbestaan van het ancien régime en verlicht absolutisme
3. De protestantse reformatie en de splitsing van de christelijke kerk
4. De democratische revoluties in westerse landen

Bij welk kenmerkend aspect (of onderdeel daaruit) past deze afbeelding het best?

1. veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance
2. Rationeel optimisme en ‘’verlicht denken’
3. De reformatie
4. Voortschrijdende democratisering

Wat past het best bij het begrip: 'moedernegotie'?

1. Noordzeehandel
2. VOC
3. Specerijen
4. Danzig (Gdansk)

Dit tijdvak heet 'ontdekkers en hervormers'.
Welk kenmerkend aspect hoort bij dit tijdvak?

1. de opkomst van het christendom
2. het begin van staatsvorming en centralisatie
3. hofstelsel en horigheid
4. Geen van de genoemde kenmerkende aspecten is juist.

1 De rijkdommen uit het oosten waren in Europa al lange tijd bekend.
2 Door de ontdekkingsreizen kwam in Europa een winstgevende specerijenhandel met Azië op gang.
3 Het katholieke geloof was en is een belangrijke godsdienst in Spanje.
4 In Afrika waren slavernij en slavenhandel al lang heel gewoon.
5 In het katholieke Spanje werden de islam en het jodendom verboden.
6 Omstreeks 1500 dreven Europeanen steeds minder handel via de Middellandse Zee.

Welke van bovenstaande feiten gaat over continuïteit?

1. 1, 3 en 4
2. 1, 4 en 6
3. 3, 4 en 5
4. 2, 3 en 4

Lees de 3 feiten over de tijd omstreeks 1500:
A. Europeanen maakten ontdekkingsreizen naar Oost-Azië.
B. Europeanen kregen een winstgevende specerijenhandel met Azië in handen.
C. Europeanen dreven minder handel via de Middellandse Zee.

1. Feit C is een gevolg / oorzaak van feit A.
2. Feit A is een gevolg op korte / lange termijn van feit B.
3. Feit A is een directe / indirecte oorzaak van feit B.

1. 1. oorzaak, 2. lange, 3. indirecte
2. 1. gevolg, 2. lange, 3. indirecte
3. 1. oorzaak, 2. korte, 3. indirecte
4. 1. oorzaak, 2. lange, 3. directe

'Handel tussen drie plaatsen, zoals tussen Afrika, Amerika en Europa'.

Welk woord hoort bij bovenstaande omschrijving?

Wat wordt met Reformatie bedoeld?

Zo rond 1450 kwam er een andere manier om boeken te produceren.

➤ Welk voordeel heeft deze manier van produceren gehad voor o.a. Maarten Luther?

De paus was het meestal wel eens met de ideeën van Luther.

1. Juist
2. Onjuist

Gebruik de bron

Dit beeld stelt David voor, een figuur uit de Bijbel. Dit beeld is gemaakt aan het begin van de Tijd van ontdekkers en hervormers.

➤Waarom past dit beeld zo goed bij de ideeën van de Renaissance? 

Gebruik de bron 

1. Het is een beeld dat bij een Bijbelverhaal hoort. In de Renaissance waren de Kerk, de Bijbel en het christendom belangrijker dan tijdens de Middeleeuwen.
2. Kunstenaars uit de Renaissance wilden net zulke kunst maken als kunstenaars in de Oudheid. En dit beeld ziet er uit als een écht mens, net als de beelden uit de Tijd van Grieken en Romeinen.
3. David leefde in Noord-Italië, waar de Renaissance begon.
4. David leefde in de Oudheid. In de Renaissance was er veel aandacht voor de Oudheid.

In welk tijdvak hoort deze afbeelding thuis?

1. Tijd van ontdekkers en hervormers
2. Tijd van regenten en vorsten
3. Tijd van pruiken en revoluties
4. Tijd van burgers en stoommachines

Deze vraag gaat over de Republiek der Nederlanden in het tijdvak Regenten & Vorsten.

1 De stadhouder maakte alle belangrijke beslissingen.
2 Een absoluut vorst had de macht in handen.
3 Het volk mocht stemmen in verkiezingen.
4 Rijke burgers waren heel machtig.
5 Wie uit een voorname familie kwam, kon regent worden.

Welke cijfers passen bij het bestuur van de Republiek in de tijd van 'Regenten & Vorsten'?

1. 4 en 5
2. 1 en 4
3. 2 en 3
4. 2 en 5

Wat was er nieuw aan de wetenschappelijke
revolutie van de zeventiende eeuw?

1. observeren
2. ratio
3. waarnemen
4. experimenten

Dit is geen goed voorbeeld van de wetenschappelijke revolutie

1. Eigen waarnemingen
2. Alles voor waar aannemen
3. Experimenteren
4. Logisch nadenken

Een van de bekendste wetenschappers uit de tijd van 'Regenten & Vorsten' was Newton (zie plaatje). Welke uitspraak past bij de werkwijze van de wetenschappers in de tijd van de wetenschappelijke revolutie? De wetenschappers:

1. kwamen voornamelijk uit de Republiek.
2. twijfelden niet aan de juistheid van de Bijbel.
3. vertrouwden steeds meer op hun eigen waarnemingen.
4. vonden dat de filosofen uit de Oudheid per definitie gelijk hadden.

Waarom noemen we 1672 het rampjaar?

1. Engeland viel de Republiek binnen
2. De gebroeders de Witt werden vermoord door een mensenmassa
3. Duitsland viel de Republiek binnen
4. Frankrijk viel de Republiek binnen

Wie had in de Republiek de functie van legerleider?

1. De stadhouder
2. De raadspensionaris

Welke eigenschap past niet bij een humanist?

1. Een veelzijdige ontwikkeling.
2. Uitblinken op veel terreinen.
3. Het kritiekloos volgen van bestaande theorieën.
4. Een grote kennis bezitten van het Grieks en Latijn.

Gebruik de bron

Welke motieven om op ontdekkingsreis te gaan blijken uit de bron?

1. Een economisch motief, want de vriendelijke inheemse bevolking wil graag handel drijven met de ontdekkingsreizigers en voor hun goederen een eerlijke prijs betalen.
2. Een politiek motief, want Amerigo Vespucci moet van zijn opdrachtgevers grond veroveren.
3. Nieuwsgierigheid naar de nieuw ontdekte wereld, waardoor de Portugese koning Amerigo Vespucci opdracht geeft uit te varen.
4. Een economisch motief, want Vespucci bericht nadrukkelijk dat het land vruchtbaar is, waarmee hij suggereert dat er producten kunnen worden gehaald.

Gebruik de bron

Bij welke kenmerkende aspecten past de bron?

1. Het begin van de Europese overzeese expansie.
2. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
3. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.
4. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

1

2

3

4

5

aanbieden van het Smeekschrift

begin van de gewapende opstand tegen Spanje

beeldenstorm

Uitvaardiging van het Bloedplakkaat

Oprichting door Alva van de Raad van Beroerten

In 1538 stierf de Maastrichtse geleerde Mattheus Herbenus. Zijn bibliotheek bevatte een kostbare uitgave van de Geographica van de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v.Chr.-23 na Chr.), een soort encyclopedie van de toen bekende wereld.
De belangstelling van Herbenus past bij twee verschillende kenmerkende aspecten van zijn tijd.
Leg uit bij welke twee kenmerkende aspecten

Stel je doet een onderzoek naar het verloop van de conquistadores en je vindt deze bron.

Geef een argument voor en tegen de betrouwbaarheid van deze bron voor je onderzoek

Uit de bron blijkt dat de autoriteiten van Delft aanhangers zijn van de Reformatie.
Leg dit uit