9.4 erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

9.4

Erfelijkheidsonderzoek, gentherapie en embryoselectie

• Na deze les weet je hoe genetische informatie veranderd kan worden en hoe erfelijke ziektes voorkomen of genezen kunnen worden.

In de afbeelding hiernaast zie je de vierling Tessa, Esmé, Lisa en Bo. Ze lijken als vier druppels water op elkaar.

Hoe is deze vierling ontstaan?

1. Uit één bevruchte eicel
2. Uit twee bevruchte eicellen
3. Uit vier bevruchte eicellen

Als je bloedgroep A hebt, welk genotype kan je dan hebben?

1. I​A​​I​A​​
2. I​A​​I​A​​ofI​A​​i
3. I​A​​I​A​​ofI​A​​i​A​​
4. I​A​​i

9.4

Manx-katten:
mm: staart
Mm: staartloos
MM: niet geboren
Hoe groot is bij de levend geboren katten in deze kruising de kans op het hebben van een staart?

1. 25%
2. 33%
3. 50%
4. 66%

Kanaries

Bij kanaries komt een allel e voor dat X-chromosomaal en recessief is. Embryo's die geen allel E bezitten, sterven in een vroeg stadium.

Bij vogels hebben mannetjes twee X-chromosomen per lichaamscel en vrouwtjes één X- en één Y-chromosoom.

Een kanarievrouwtje paart met een homozygoot kanariemannetje.

Hoe groot is de kans dat het eerst-uitgekomen kanariemannetje heterozygoot is voor deze eigenschap?

allel e = X-chromosomaal en recessief
Embryo's die geen allel E bezitten, sterven in een vroeg stadium.
mannetjes: XX en vrouwtjes één XY
Een kanarievrouwtje paart met een homozygoot kanariemannetje.
Hoe groot is de kans dat het eerst-uitgekomen kanariemannetje heterozygoot is voor deze eigenschap?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Vroeger gaven koeien veel minder melk dan tegenwoordig. Hoe hebben we dat voor elkaar gekregen?

Maar veredeling gaat heel langzaam... kan dat niet wat sneller?

Genetisch sleutelen aan organismen kunnen we al best lang. Maar wat vinden jullie daarvan?

Poll: genetische modificatie van bacteriën (met die plasmiden) vind ik prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om voedselgewassen te verbeteren prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om dieren te verbeteren prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om mensen te genezen van erfelijke ziektes prima

1. eens
2. oneens

Dus hoe wordt een extra gen in een menselijke cel geplaatst?

1. Een virus bouwt het gen in het DNA in de celkern
2. Een rond stukje DNA (plasmide) wordt door de cellen opgenomen
3. Het gen wordt los bij de cellen gebracht en wordt snel opgenomen
4. Een speciaal knip-en-plak eiwit stopt het gen tussen het DNA

Embryoselectie

- Embryo zonder genetische aandoening terugplaatsen in baarmoeder via IVF. 

- Mag (in NL) alleen bij ernstige aandoeningen waaraan kind overlijdt.

Bioptie

Van een embryo wordt een cel afgehaald om te onderzoeken op genetische afwijkingen. De rest van de cellen groeit uit tot een compleet embryo.

0

Ik vind genetische modificatie om mensen bepaalde gunstige eigenschappen te geven (zoals een goed immuunsysteem) prima

1. eens
2. oneens

Ik vind genetische modificatie om mensen bepaalde gewenste eigenschappen te geven (zoals een gave huid en blauwe ogen) prima

1. eens
2. oneens

CRISPR-CAS9 systeem​

CRISPR = zoeksysteem

​

CAS9 - knipsysteem

Crispr-cas

• Enzym cas vindt stukje DNA dat gewijzigd moet worden
• Cas knipt het DNA door
• Nieuw stuk DNA wordt ingebouwd

0

Vind je het belangrijk om nu al na te denken over wat wel en niet mag m.b.t. genetische modificatie?

Nee, dat zie ik later wel

Nee, dat maakt me niets uit

Ja, ik denk er al wel over na

Ja, maar ik heb er nog niet over nagedacht

Ja, ik weet al precies wat ik wel en niet goed vind