9.5 Transport van stoffen (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

9.5 Transport van stoffen (deel 1)

Lesdoelen

• uitleggen hoe voedingsstoffen vanuit het bloed naar de cellen worden getransporteerd en hoe afvalstoffen vanuit de cellen weer in het bloed komen.
  
• de delen van het lymfevatenstelsel noemen en hun functies uitleggen.

Wat weet jij van het lymfestelsel?

Hoe gaan stoffen in en uit je cellen?

• De meeste cellen liggen niet direct tegen het haarvat aan.

1. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof. In haarvaatjes laten de rode bloedcellen zuurstofdeeltjes los. Die komen in het bloedplasma. Daarin zit nu glucose en zuurstof.

Hoe gaan stoffen in en uit je cellen?

2. Het bloedplasma lekt door mini-gaatjes in de haarvatwand naar buiten => weefselvloeistof. (vloeistof rondom je cellen)

Hoe komt weefselvloeistof weer in je bloed?

1. Via  de haarvaten

Een deel van het weefselvloeistof gaat terug naar het bloed in de haarvaten.

Hoe komt het weefselvloeistof weer in je bloed?

2. Via de lymfevaten (kleine kanaaltjes in het lymfevatenstelsel, met kleine gaatjes).

Lymfe = weefselvloeistof in de lymfevaten.

Zie vorige afbeelding.

Hoe komt het weefselvloeistof weer in je bloed?

2. Via lymfevaten terug naar de rechterlymfestam en de borstbuis. Via bovenste holle ader naar hart.

Zie vorige afbeelding.

Wat doet je lymfestelsel?

• Lymfevaten (kleine kanaaltjes in weefsels) voeren lymfe naar de lymfeklieren / lymfeknopen.

• Hier wordt het lymfe gezuiverd van o.a. ziekteverwekkers.

• Dit wordt gedaan door de witte bloedcellen. 

Wat doet je lymfestelsel?

• Witte bloedcellen bestrijden ziekteverwekkers.
  
• Lymfeklieren in o.a. liezen, oksels en de hals.
  
•  Witte bloedcellen veel ziekteverwekkers bestrijden => lymfeklier kan opzwellen / pijn doen, bijv. bij verkoudheid of keelontsteking=> pijn bij slikken door gezwollen lymfeklieren in hals. 

Samenvattend

Wat is lymfe?

1. Opgenomen weefselvloeistof
2. Opgenomen bloedplasma door het weefsel

waarin verschilt het lymfestelsel van het bloedvatenstelsel?

1. Lymfevaten hebben kleppen, bloedvaten niet
2. Lymfevloeistof heeft geen overeenkomsten met bloedplasma
3. Lymfevaten hebben een begin en einde, bloedvaten lopen rond als een cirkeltje
4. Lymfevaten bevatten geen bloedcellen, bloedvaten wel

Hier zie je een afbeelding van een lymfevat.
In welke richting stroomt de lymfe?

1. Richting A
2. Richting B

Weefselvloeistof

Lymfe

Bloedplasma

Vocht buiten de haarvaten; kan O2, witte bloedcellen, voedingsstoffen, CO2 en andere afvalstoffen bevatten

Deze vloeistof bestaat uit water met opgeloste stoffen en witte bloedcellen

In deze vloeistof zitten geen bloedcellen of bloedplaatjes

Wat is de functie van de lymfeknopen (lymfeklieren)?

1. Halen voedingsstoffen uit lymfe
2. Zuiveren de lymfe van onder andere ziekteverwekkers
3. Halen zuurstof uit lymfe
4. Maakt witte bloedcellen aan

Huiswerk

• Maak 9.4 Bloed de standaardopgaven en de extra opdrachten

• Lees en maak 9.5 Transport van stoffen