V1 5.4 - Ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Planning

• Terugblik 5.1 met vragen (inlog)
• Huiswerk bespreken
• Huiswerk maken
• Uitleg
• Huiswerk maken

Boeren hadden voedsel over. Ambachtslieden maakten genoeg.

Wat gebeurde er met deze producten?

1. Opgekocht door handelaren en met winst verkocht.
2. Die werden weggegooid, wat moet je ermee?
3. Aan de landheer gegeven, die was tenslotte eigenaar.
4. Niets, ze werden gestolen door rovers en dieven.

De bevolking groeit, de opbrengst uit landbouw moet omhoog.
Hoe deden boeren dat?

1. Boeren gingen nieuwe technieken uitproberen.
2. Boeren waren verplicht om harder te werken.
3. Ze ontdekten dat van mest graan beter groeit.
4. Niet, hoe kan er nou meer groeien?

De opbrengst uit landbouw nam toe, er was eten genoeg.
Wat was een gevolg daarvan?

1. De bevolking groeide, niet iedereen had een huis.
2. Nieuwe beroepen, want niet meer iedereen was boer.
3. Boeren werkten minder hard, er was immers eten genoeg.
4. Het voedsel lag te rotten in de opslagplaatsen.

Sleep het juiste antwoord naar de vraag:

Waarom trokken handelaren naar kruispunten van wegen en rivieren?

Waarom trokken handelaren naar kastelen en kloosters?

Omdat deze plaatsen goed bereikbaar waren.

Omdat deze goed beschermd werden.

Mensen in de stad wilden zelf de regels bepalen. Ze betaalden daar de landheer geld voor.

Hoe noem je deze rechten?

1. Het wetboek van strafrecht.
2. Stadsrechten.
3. Recht van overpad.
4. Betaalde rechten.

Het tijdvak Steden & Staten duurt

1. van 500 tot 1500
2. van 500 tot 1000
3. van 1000 tot 1500
4. van 1500 tot 1600

Zet de zinnen in de juiste volgorde

Boeren en ambachtslieden hadden producten over.

Handelaren kochten deze producten op om met winst te verkopen.

Handelaren reisden met deze producten naar kruispunten van wegen en rivieren, of kastelen en kloosters.

Op die plaatsen kwamen veel mensen samen om spullen te kopen en verkopen.

Zo ontstonden markten en nieuwe steden.

Zet de ontwikkelingen in de juiste volgorde in de tijd

1

2

3

4

Meer voedsel en een grotere bevolking 

Handel onstaat bij kruispunten, kloosters en kastelen

Het ontstaan van het drieslagstelsel en ontginnen van woeste gronden 

Er ontstaan dorpen en de samenleving verandert 

0

Huiswerk

§5.1:  7, 8, 11 , 17

Keuze: zelf nakijken of samen?

Willen jullie nog nakijkbladen

op de studiewijzer?

Huiswerk

Lees §5.4

4, 7, 8, 9, 10

Leerdoelen

• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.
  
• Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.
  
• Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.
  

Geld! En nu?

• Agrarisch-stedelijke samenleving
• Geld en steden
• Steden steeds meer macht
• Ambtenaren in dienst (gehoorzamer), waarom?
• Krijgen geld
• Huurleger
• Dus: macht adel (leenmannen) minder, vorsten groter

Ruzie!

• Probleem: ongehoorzame/machtige leenmannen
• Voor wie een probleem?
• Oplossing: vorsten benoemen bisschoppen om helpen te regeren.
• Waarom een bisschop?
• Geen kinderen, dus?

Ruzie!

• Opgelost! Toch niet? Wie boos?
• Paus boos, alleenrecht tot benoemen
• Vrede met afspraken
• Paus benoemt bisschop
• Scheiding kerk en staat
• Toch vaak onenigheid

Centraal bestuur

• Steden belangrijker
• Adel minder macht
• Vorsten machtiger
• Bestuur vanaf één plaats
• Staten met duidelijke grenzen, regels en wetten
  
• Overgang van leenstelsel naar centraal bestuur. Duurt lang en ging moeizaam

Leg eens in eigen woorden (!) uit..

• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.
  
• Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.
  
• Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.

Wat wil je tijdens de laatste les uitgelegd krijgen over alle paragrafen die in de toets komen?

Huiswerk

Lees §5.4

4, 7, 8, 9, 10