Romaanse en Gotische Architectuur

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Romaanse en Gotische Architectuur

Romaanse en Gotische architectuur

Leerdoelen

• Aan het einde van de les kun je de kenmerken van de Romaanse en Gotische architectuur beschrijven
• Aan het einde van de les kun je het verschil tussen de Romaanse en Gotische stijl uitleggen
• Aan het einde van de les begrijp je de invloed van de kloosterorden op de architectuur
• Aan het einde van de les kun je het belang van licht in de Gotische architectuur uitleggen

Romaanse architectuur

• Romaans is afkomstig van Romeins: dit soort bouwwerken leken in bouwwijze en stijl veel op de Romeinse bouwkunst

Opdracht:

• Zoek 1 afbeelding van het exterieur van een romaanse kerk
• zoek 3 afbeeldingen van het interieur van een romaanse kerk
• Zoek een plattegrond van een romaanse kerk

Wat zijn typisch romaanse bouwelementen?

Romaanse architectuur

Romaanse architectuur

• Zware, massieve, gesloten bouw
• Gebruik van verschillende soorten gewelven

Tongewelf

Kruisgraatgewelf

vlakke houten plafonds

Gotische architectuur

- Steden groeien -> behoefte aan grote kerken.

- Stad wil rijkdom en macht laten zien -> kathedraal  geschikt.

- De bisschop wilde een kerk (cathedra = zetel van bisschop) 

   die bij zijn status paste. 

Gotische architectuur

Opdracht:

• Zoek 1 afbeelding van het exterieur van een Gotische kathedraal
• zoek 3 afbeeldingen van het interieur van een Gotische kathedraal
• Zoek een plattegrond van een Gotische kathedraal

Wat zijn typisch gotische bouwelementen?

Gotische architectuur

• Opkomst van nieuwe bouwprincipes zoals skeletbouw

- Steden groeien -> behoefte aan grote kerken.

- Stad wil rijkdom en macht laten zien -> kathedraal  geschikt.

- De bisschop wilde een kerk (cathedra = zetel van bisschop) 

   die bij zijn status paste. 

kruisribgewelf

steunberen

luchtbogen

pijlers

Gotische architectuur

• Plattegrond

Gotische architectuur

• Gebruik van licht 

Abt Suger (van de abdijkerk St. Denis)  Het goddelijke werd gesymboliseerd door het licht; Goddelijk licht

'Schoonheid'

• Goddelijk openbaring dmv licht
• Kleur (bijvoorbeeld blauwe plafonds met gouden sterren om te benadrukken dat een kathedraal een afspiegeling was van het 'hemelse Jeruzalem')
• geometrische ordening (te zien in traceerwerk én symmetrie in het gebouw)

Invloed van kloosterorden op architectuur

• Sterke invloed van de Benedictijner traditie. Hier ligt de oorsprong van de Romaanse stijl. Benedictus van Nursia was een monnik die nederigheid, soberheid en gehoorzaamheid predikte. Zijn lijfspreuk was 'bid en werk'. Ze studeerden en zonderden zich af. Hier past de massieve en gesloten bouw erg goed bij.

• Cluny (cluniacenzer orde)

• Bernardus van Clairvaux (oprichter Cistercïenzer orde) verzette zich tegen de rijkdom en verfraaiiing

• Abt Suger van de abdijkerk in St Denis gaat de skeletbouw gebruiken in 1137 waardoor het Goddelijk licht de kerk in kan komen.

Belangrijke definities

• Romaanse architectuur: zware, massieve, gesloten bouw met gebruik van verschillende soorten gewelven en rondbogen
• Gotische architectuur: ontstond in de 12e eeuw, gekenmerkt door skeletbouw en licht en spitsbogen
• Skeletbouw: bouwprincipe waarbij zwaartekracht via ribben wordt afgevoerd voor meer open en lichter ogende bouwwerken
• Abt Suger: speelde belangrijke rol in de ontwikkeling van de Gotische architectuur
• Bernardus van Clairvaux: kritiek op extravagante decoraties in Romaanse architectuur, pleitte voor eenvoud en zuiverheid

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

viering

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

voorportaal

(narthex)

steunbeer, een gemetselde muurverzwaring om de zijwaartse druk van de kap en eventuele gewelven op te vangen

kruisribgewelf, een gewelf waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie.

lichtbeuk, door deze rij vensters valt het licht, dat het schip verlicht

triforium, de smalle gang die onderlangs de vensters van de lichtbeuk loopt / een arcade waarachter zich een loopruimte bevindt

arcade, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen

luchtboog, een boog tussen muren en steunbeer om de horizontale krachten over te brengen

kapiteel, bekroning van een pijler

basement, voet van een zuil 

pijler, een steunpilaar

pinakel, spits toelopende, slanke, torenvormige bekroning, vooral bij de steunberen van luchtbogen dient de pinakel ter verzwaring (meer massa betekent beter steunen)

Waar zou je meer over willen weten?

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.